Татар халык мәкальләре
учебно-методический материал по художественной литературе (старшая, подготовительная группа) на тему

Ата-ана, бала-чага турында

Ана

• Өйнең ямме ана белән.

• Ана – шәфкать диңгезе.

• Ана яхшылыгын авырсан белерсен.

• Анаңдай ана булмас.

• Анасыз корт бал җыймас, бал җыйса да мул җыймас.

Ана белән бала

• Ана балага авызыннан өзеп каптырыр.

• Ана күңеле балада, бала куңеле далада.

• Ана бала өчен төн йокысын өч бүлә.

• Баланың моңын ана белер.

• Тән биргән дә ана, сөт биргән дә ана,

Тел биргән дә ана, көй биргән дә ана.

Ата-ана, аларга хөрмәт

• Алтын канат атаң бар, көмеш садак анаң бар.

• Ата-ана гаебен тикшерү бала эше түгел.

• Ата-ана йөрәгенең тирәнлеген балалар белми.

• Ата йөрәге – таудан өлкән,

Ана йөрәге – диңгездән тирән.

• Әткәй шикәр - әнкәй бал.

Баланың холкы. Аны тәрбияләп үстерү

• Бала була белмәгән кеше егет булалмый.

• Баланы бала арасында якласаң, әләкче булыр.

• Бала чактан кергән гадәт гомергә китәр.

• Буй үстергәнче, акыл үстер.

• Кыз бала анасына чын дус була.

Тел, сүз

• Әдәп башы – тел.

• Дөньяда иң татлы нәрсә дә - тел,

Иң ачы нәрсә дә - тел.

• Иле барның теле бар.

• Татлы тел тимер капканы ачар.

• Телеңне тезгендә тот,

Этеңне чылбырда тот!

• Үткен тел – бәхет,

Озын тел – бәла!

• Туган телне кадерләгән халык кадерле булыр.

• Телең белән узма,

Белем белән уз.

• Теленә салынган,

Эшендә абынган.

Сүзнең көче, тоткан урыны һәм төрләре

• Авыз күрке тел, телнең күрке сүз.

• Авызың кыек булса да, сүзең туры булсын.

• Дөрес сүзгә җавап юк.

• Адәмгә иң кирәге – ягымлы чырай, җылы сүз.

• Сүзең кыска булсын,

Кулың оста булсын!

• Төче ялганнан ачы хакыйкать яхшы.

• Хикмәтле сүз күп булмый.

• Яман сөйләгән яхшы ишетмәс.

• Яхшы сүз җанга рәхәт,

Яман сүз җанга җәрәхәт.

• Сүздә төртү яман,

Авыруда чәнчү яман.

Сүзне сөйләшә белү һәм сөйләү әдәбе

Сәлам һәм сорашу

• Сорашканның гаебе юк.

• Татлыга татлы җавап.

• Тауга кычкыр, ул да сиңа кычкырыр.

• Соравына күрә җавабы.

• Урынсыз сорау бирү ахмаклык галәмәте.

Сөйләшә белү

• Сөйләсәң, сүзнең маен чыгар.

• Сүз сөйләсәң, ашыкма.

• Сөйли белмәгән сүзенә батар.

• Бер әйткәнне ике әйтмә.

• Үзең ишетәсең килмәгән сүзне кешегә сөйләмә.

Вакытында, урынында сөйләү

• Сүзнең башыннан элек төбен уйла.

• Яшьне ат базарында сорыйлар.

• Былтыр кысканга, быел кычкырмыйлар.

• Һәрбер сүзнең урыны бар.

• Сүз уңае килгәндә,

Сүтегеңне ямап кал!

Кешесенә күрә сөйләшә белү

• Олы сүзен бүлдермә.

• Акыллыга ишарәт,

Ахмакка тукмак.

• Акыллыга әйтсәң белә,

Тинкәккә әйтсәң көлә.

• Акыллы сүзгә кул куй,

Акылсызга юл куй.

• Суны сип сеңәр җиргә,

Сүзне әйт сыяр җиргә.

Кешенең акылы, кемлеге сүзеннән беленү

• Кешенең белемен сүзеннән аңларсың.

• Кешенең үзенә карама, сүзенә кара!

• Кеше сүз пәрдәсе астында.

• Сүзе яманның үзе яман.

• Төпсез кешедән төпсез сүз чыгар.

Күп сөйләү һәм аз сөйләү

• Азрак сөйләсәң, күбрәк ишетерсең.

• Күп сйөләгән ялгышканын белмәс.

• Күп сөйләшсәң күз тияр.

• Кыскалыкта – осталык.

• Кеше яраткан әйберен күп сөйләр.

Уйнап сөйләү, чынлап сөйләү

• Уен сүзгә мәгънә кирәк.

• Уйнап әйтәм – уемдагын әйтәм.

• Уйнап әйтсәң дә - уйлап әйт!

• Уйламыйча әйткән сүз – төзәмичә аткан ук.

• Юри әйтсәң, чынга юрала.

Сүзне тыңлый белү

• Сөйли белсән, тыңлый да бел!

• Сүз бер, колак ике.

• Кешенең сүзен өзмә.

• Бар да сөйләгәндә берәү дә ишетми.

• Үзең сөйли башлаганчы, кеше сүзен тыңлап бетер.

• Һәр әйткәнне тыңлама,

Һәр белгәнне сөйләмә.

Дәшми калу

• Бакалар бакылдаганда дәшми тору яхшырак.

• Әйтмәс җирдә май кап!

• Эндәшмәгән кешегә тау эндәшми.

• Күп вакытта дәшмәү җавап урынында тора.

• Дәшми торганда җүләр дә акыллы.

Һәр әйткән сүзгә ышану, риза булып торучылык

• Кеше сүзен тыңла, үз акылыңны тот!

• Өрә белмәгән эт өенә бүре китерә.

• Санамый сигез димә.

• Талымсыз колакка ни әйтсәң дә бара.

• Ышанма кеше сүзенә, ышан үз күзеңә!

Хаклык. Дөреслек. Ялган

• Актыкта хаклык җиңә.

• Дөрес эш өчен кыю басып тор!

• Йөз явызлыкны бер дөреслек җиңә.

• Турылык иң яхшы хәйлә.

• Хаклык өчен үлүче батырлар үлеме белән үләр.

• Ябалак күрмәгәнгә якты көн гепле түгел.

• Ялган сөйләп яшәгәнче, рас сөйләп үлгән яхшы.

• Ялганчы калыр оятка,

Расчы җитәр моратка.

• Яңгырдан соң кояш бар.

Алдаудан соң оят бар.

• Туры әйткән котылыр,

Ялган әйткән тотылыр