Хæдзаронтæ. Старый Новый год.
план-конспект занятия (старшая, подготовительная группа)

1

Утверждаю:

Заведующий МБДОУ д\с №9

Пальцева Е.В.

____________

КОНСПЕКТ

На тему: «Хæдзаронтæ»т для детей 5-7 лет

Подготовила воспитатель

осетинского языка

Будтуева З. Я.

г.Ардон

2025г.

Цели: – Познакомить детей с традициями встречи Нового года у осетин.

–Использовать произведения устного народного творчества, национальные игры, творчество современных поэтов, музыку и танцы.

Ход развлечения

В музыкальном зале сидят дети – «хозяева» с ведущей воспитательницей. За дверью поют «Хæдзаронтæ». Æфсин идет и приглашает «гостей» в дом.

НÆУÆГБОНТЫ ЗАРÆГ

Хæдзаронтæ, хæдзаронтæ!
Фæцæуынц уæм дæрдбæлццонтæ...
Æддæмæ ма цæм ракæсут!
Уæ мæсыгмæ цæ бакæнут!
Хæдзаронтæ, хæдзаронтæ!
Фæцæуынц уæм нæуæг бонтæ.
Уæ ал–аз дæр хорзæй уынат!
Уæ фидæнмæ фæрныгдæр уат!
Уæ лæг уын саг куыд амара!
Уæ ус уын тыр куыд ныййара!
Хъæуваг куывд уæм куыд æрцæуа!
Уæ басылы къух мæн куыд фæуа!
Хæдзаронтæ, хæдзаронтæ!
Фæцæуынц уæм нæуæг бонтæ!
Фæхæссынц уын нæуæг бонтæ
Фыдздзаг хæрзтæй хуыздæр хæрзтæ!

Æфсин. Мидæмæ, уазджытæ! Æгас нæм цæут æмæ уыл хъæлдзæг бонтæ кæнæд!

Уазæг. Фарн уæ хæдзары! Амæндтæ уын æрхæссæд Ног аз! Махæн та – лæвæрттæ!

Æфсин. Уыдзæн уын лæвæрттæ. Бахъæлдзæг уал нæ кæнут!

Уазæг. Чепена!

Водящий. Левой ногой, Чепена (делает шаг влево).

Дети. Гой, гой, Чепена (приставными шагами под музыку движутся по кругу влево).

Водящий. Правой ногой, Чепена (делает шаг вправо).

Дети. Гой, гой, Чепена (приставными шагами под музыку движутся по кругу вправо).

Водящий. Пойдем вперед, Чепена (делает шаг вперед).

Дети. Гой, гой, Чепена (идут в центр круга мелкими шагами, исполняя элементы движения танца «Симд»).

Водящий. Пойдем назад, Чепена (делает шаг назад).

Дети. Гой, гой, Чепена (идут назад мелкими шагами, исполняя элементы движения танца «Симд»).

Водящий. Все мы спляшем, Чепена.

Дети. Кругом, кругом, Чепена.

Дети танцуют в хороводе под осетинскую музыку.

Фысым. Кафынмæ рæвдз стут! Фæлæ уыци-уыцитæ базондзыстут?

#1057;æрдæй, зымæгæй лæууы иухуызон дарæсы! Базонут-ма йæ!

Уазаг. Уый æз мæхæдæг дæн. Сæрдæй, зымæгæй мæнæ ацы къаба дарын. Раст загътон?

Фысым Нæ, уый раст дзуапп нæу. Уый бæлас у!

Уазæг. Сывæллæттæ! Цавæр бæласы кой кæны?

2. Нæ зæронды дысæй дыууадæс цъиуы ратахт.(афæдз)

3. Сæрдæй ,зымæгæй нæ бæлас иу дарæсы.(заз бæлас)

4. Урс ыссад фыдуазал.Хуры тынтай йæ адзал.(мит)

6. Авзалыйæ йæ цæстытæ

Каухалæнтæй йæ къухтæ,

Чи ауайы йæ рæзты

Бахуды йæм æдзух дæр.(митын лæг)

7. Цæй ма базон æмæ зæгъ

Урс кæд фæдары нæ зæхх.(зымæг)

Фысым Дарддæр хæццæ кæнæм нæ бæрæгбон, ирон адæммæ иу нæлгоймæгтæ ерыстæ кодтой, цæмæй рабæрæг кæной, чи рæвдздæр æмæ тыхджындæр у, æмæ ныр та мах ахъазæм «Бæндæнæй хъазт»-æй
Фысым Ныр та мах «Уæхсчытæй хъазт»»-æй. Тымбылы лæууынц дыууæ лæппуйы, æмæ иу иннæйы хъуамæ раппара тымбылæй.

Фысым. Дæ сывæллæттæ æмдзæвгæтæ дзурын зонынц?

Уазæг. Зонынц!

1-аг сывæллон

Заз бæлас ,заз бæлас,

Алы бон нæм цу æгас,

Бирæ уарзынц сабитæ,

Дæ цъæх-цъæхид къалиутæ.

2-аг сывæллон

Миты урс хæмпус гæлæбу,

Уæларвæй’ртахтис,

Сатæг урс-урсид гæлæбу

Абадтис мæ армы.

Уазал у, хæмпус у

Миты урс гæлæбу.

3-аг сывæллон

Зæронд аз махæй фæндараст!

Ног аз нæм буцæй цæуæд!

Ног азы хур нæм æрбакаст,

Ног азы хорзæх уæ уæд!

4-æм сывæллон

Ног аз махмæ хъæлдзæгæй,

Рбавæрдта йæ къах…

Митын Дада лæдзæгæй

Рхоста уæлæ рагъ.

5-æм сывæллон

Заз бæлас рæвдауæндоны,

Аив кæны уат,

Сабитæн сæ бæрæгбонмæ

Хъуысы дардмæ зард.

6-æм сывæллон

Ног аз нæ размæ хъуыдытæ хæссы,

Заз бæлас сабитæм ‘нкъардæй кæсы,

Сис-ма дæ къалиутæ, ма кæн æнкъард,

Акæнæм хъæлдзæгæй иумæ нæ зард.

7-æм сывæллон

Ног аз! Ног цин-ног бæллиц!

Зæронд фарнимæ фæлидз…

Демæ фыдбылызтæ ахæсс…

Ног аз! Демæ цинтæ рахæсс!

Мах дыл хъæлдзæгæй æмбæлæм,

Амондджынæй фæцæрæм.

8-æм сывæллон

Зæронд аз – махæй фæндараст!

Ног аз нæм буцæй цæуæд!

Ног азы хур нæм æрбакаст,

Ног азы хорзæх уæ уæд!

9-æм сывæллон

Заз бæлас, заз бæлас.

Алы аз нæм цу æгас,

Бирæ уарзынц сабитæ

Дæ цъæх-цъæхид къалиутæ.

Фысым. Мах дæр зонæм æмдзæвгæ!..

Æмдзæвгæтæ.

10-æм сывæллон

Ног аз ныл арцыди,

Иумæ цин кæнæм .

Ног ыстъалы сыгъди,

Иумæ йæм кæсæм.

Цин кæны нæ бæстæ,

Цин кæнын æз дæр.

Ног азæн йæ хæрзтæ,

Зæрондæй фылдæр.

11-æм сывæллон

Адæм сыстадысты раджы

Митæй байдзаг ис нæ кæрт.

Уæртæ урс Дада æрбацыд

Йемæ‘рбахаста лæдзæг.

Байрай, урс Дада- хæрзгæнæг!

Хорзæн де’рбацыд фæуæд!

Дунейы фæрныг дзыллæтæ

Алкæд сабырæй цæрæнт.

12-æм сывæллон

Уазал у нæ зазæн

Зымæджы æддæ.

Махмæ йын хъарм бынат

Агъуысты цæттæ.

Бирæ ис хъазæнтæ

Бæласыл зæбул.

Заз бæлас сæ уæзæй

Зæххы ‘рдæм æркъул.

13-æм сывæллон

Алы бон цæут æгас,

Митын Дада, заз бæлас!

Ног аз нæм æрцыд уæ фæрцы

Урс – урсид бæмбæгджын кæрцы.

Алкæмæн нæ хуын æрхаста

Аив хуыд дзæкъулы бастæй.

Кафæм, зарæм, хъуысы дард

Цины хъæр, фæндыры цагъд.

14-æм сывæллон

Заз бæлас ,заз бæлас

Алы аз нæм цу æгас

Бирæ уарзынц сабитæ

Дæ цъæх-цъæхид къалиутæ.

Митын Дада, мах дæ уарзæм

Алы бон нæм цу æгас.

Бирæ уарзынц сабитæ

Дæ дзæкъулы адджынтæ.

15-æм сывæллон

Рацу Ног аз тагъддæр ды,

Мах дæу фенын тынг фæнды.

Сфæлыстам рæсугъд нæ заз,

Рудзынгæн йæ тæккæ раз.

Ма кæн рох æрмæст дæ хæс,

Бирæ амæндтæ æрхæсс!

Фысым. Кафынмæ дæр тынг дæсны сты нæ сабитæ. Бакæсæм ма сæм.

Кафт «Хонгæ»

УАЗÆГ. Байхъусæм рæсугъд зарæгмæ «Заз бæлас».

Зарæг «Заз бæлас».

Куыд рæсугъд у мах алам

Махыл уымæн цин кæннæм

О,нæ заз, о, нæ заз

Бæркадджын уа о нæ заз.

Ды æрттивыс урс митæй

Алы хуызон дидинтæй.

О,нæ заз, о, нæ заз

Бæркадджын уа о нæ заз.

Митын Дада ног азы

Мах сабиты тынг уарзы.

О,нæ заз, о, нæ заз

Бæркадджын уа о нæ заз.

Уазæг. Ныр та кафæм иууылдæр! Бæрæгбон кафгæ æмæ заргæйæ æрвыстой кæддæрриддæр нæ адæм!

По традиции один из гостей после танца падает на пол: заболел, требует подарков.

Фысым. Æллæх! Цы ’рцыд лæппуйыл?!

Уазæг. Рахæссут æртæ чъирийы, скувын ын хъæуы, æмæ адзæбæх уа сывæллон!

Фысым. Уыдзæн уын чъиритæ! Уыдзæн уын лæвæрттæ дæр! Сыстæд лæппу!

Уазæг. Нæй уый гæнæн! Рахæссут нын, цы æмбæлы уыдæттæ!

(Выносят пироги, компот или квас в чаше.)

Фысым. Уæ цæрæнбон бирæ!.. Ног аз уын æрхæссæд æнæниздзинад,сабырдзинад, амонд! Хъæлдзæг Ног азтæ æрвитут!