Сценарий национального праздника "Шагаа"
материал (средняя группа)

Шагаам-сузуглелим 

Сорулгазы:

1. Тыва улустуң чаагай чаңчылдарынга уругларны өөредирин уламчылаары база тыва чаңчылдарга хүндүткелди оттурары.

2. Тыва      улустуң аас-чогаалынга,оюннарынга уругларның сонуургалын бедидип, чугаа домаан сайзырадыры.

3. Улуг      улус-биле чолукшуп, боттарын шын алдынып билирин уламчылаар болгаш тыва национал хепке сонуургалдыг болурун кижизидер.

Дерилгези:  тыва үлегер домактарны, тывызыктарны, дүрген чугааларны ханаларга парлааш азар.

Хөгжум дерилгези: Тыва кожамыктар, сыгыт-хөөмей бижиткен музыканы салыр.

Уруглар залче кирип кээп, ажылдакчылар база башкылар-биле менди солчуп чолукшужар ( бичии кижи адыштарын улуг улустуң адыштарынга алдыыртан өөру дегзип,амыр-мендизин айтыржыр.

- Мендээ-ле бе? -Мендээ, мендээ.

Башкарыкчы:

- Шагаа – биле эргим уруглар, ада – иелер, аалчылар!

- Шагаа – улус – чоннун төөгүден байырлалы,

- Шагаа – эргилип кээр Чаа чылдын ((езулалы

- Шагаа – чемзиг чемниң дээжизи, өктерели.

- Уруг – дарыг ойнап хөглээр чаагай хүнү

- Улуг бичии чолукчулар найыры-дыр.

Башкы: Шагаа дээрге тыва улустуң чаагай чанчылдары- биле холбашкан улуг байырлал. Шагаа-дээрге эрги чылды удеп, чаа чылды уткуурунуң байырлалы-дыр, уруглар.Ол чыл санаашкыны 12 чыл эргилделиг болур, чыл бүрүзү аттыг болур.

 -Бис бо хун чүү деп чылды уткуп турар бис , уруглар?(койгун чылын уткуп турар бис)

-Чүү деп чылды үдеп турар бис, уруглар?(пар чылын үдеп турар бис) -Эр хейлер! Оон ыңай кандыг чылдар билир силер?

(күске, инек, пар, тоолай. Улу, чылан, аът, хой,мечи, дагаа, ыт, хаван) -Шын-дыр, эр хейлер уруглар!

Башкарыкчы:    Шагаа дээрге тыва чоннуң,

Чаагай сүзүк чаңчылы – дыр.

Чаа чылдың шагаа ырын,

Бараалгадып ырлажыылы!

Ыры «Шагаа ыры»

Шулук «Шагаа»

Шагаа дээрге тыва чоннуң

Чаа чыл уткаан байырлалы

Арыгланып, аштанып аар,

Амданыг чем шөлээн чооглаар.

Хөй-ле чүзүн оюннарга

Хөглеп, самнап мөөрейлежир,

Сагыш сеткил сергедип кээр

Часты уткаан шагаавыс ол.

 Ыры : Сөзу Е. Тановтуу  Аялгазы  Альберт Тановтуу

«Арбай – хоор»

 Шулук «Шагаа хүнү»

Шагаа хүнү уругларга –

Шагның чаагай байыры – дыр.

Оюн – тоглаа, каткы, чугаа

Ол хүн черле үзүлбес – тир.

Шагаа көруп ойнап турда

Шаа безин үзүлбес – тир.

Чаңчыл сагып, аъш-чем өргүп,

Чалажып-даа тургулаар –дыр.

Кажык, даалы, тевек, шанак –

Хамык оюн оларда – дыр.

Маргылдажып, мөөрейлежип,

Мага хандыр хөглэп кээр – дир.

Уругларга Шагаа хүнү –

Уттундурбас байырлал – дыр.

Улуг улус ону деткип,

Улам солун болдуруңар.

Башкарыкчы: Үлегер домакта нүгүл чок дээр-ле болгай, ынчангаш үлегер домактажыптар бис бе, че-ве!

«Улаштыр чугаала» деп оюн ойнаар бис бе? Мен улегер домактын эгезин, а силер улаштыр чугаалаар силер.

Балды чокта ыяш чардынмас,                    Кижини багай дивес,

Башкы чокта, эртем билдинмес.                Кидисти чуга дивес.

Кижи өзер,                                                   Эки аъдын чула мунма,

Кидис шөйлур.                                            Эки эжин бактава.

Чаш кижини коргудуп болбас,                 Тенек кижи багай,

Чаваа Аътты туредип болбас.                   Терек бурузу ажыг.

Эки кижи эвилең,                             Эштигде хөглуг

Эки аът эргелиг.                               Эптигде күштүг.

Аът болуру  кулунундан,                Теведен аът хояр,           

Кижи болуру чажындан.                  Тенектен ыт коргар.

Ыглаган багай,                                 Боданган кижи часпас,

Ыраажы чараш.                                Боду ушкан кижи ыглавас.

Ожеш оонделевес,                            Эниин алгыртпас,

Оттунчек оорениир.                         Эжин ыглатпас.

                   Кургаг черге хеме чорбас,

        Харам кижээ эш тывылбас.

Ооруучел кижи эки,                     Чаш малдын чаны чараш,

Ожеш кижи багай.                         Чаш уругнун чаны чараш.            

                  Эжин электеп болбас,

                  Эдинге менээргенип болбас.

 Тоол «Хой, серге, молдурга»

Башкарыкчы: Үлегер сөске кончуг – дур силер. Эдертиг тып билир-дир силер.

Кожамыкка кандыг силер, кагжып чижип көөлүнер че!

Айым биле хунум ышкаш

Айдың чырык чуве-ле чок.

Авам биле ачам ышкаш

Авыралдыг улус-ла чок.

Тываларның байырлалы

Шагаа хүнү үнүп келди

Ада-ие бүгү чонга

Аас кежик күзээлинер.

Башкарыкчы:

Кожамыкка кончуг дурлар,

Кожа тыртып салыр дырлар

Тывызыкка  кандыг силер

Тывыңар че, салыылыңар.

Холу буду чок-даа болза,

Кончуг чараш чурук чураан.(соок)

Ак ховаган арга-дашты шыпты. (хар)

Тии чок торгум,

Дизии чок чинчим. (дээр, сылдыстар) 

Дендии куштуг,

Девиденчиг уннуг. (динмирээшкин)

Ала аъдым,

Хыл кажаалыг. (карак)

Ажарга ак чайт,

Шыварга шыпшын.(аас, диш)

Бирде сен бар,                             Къаттангызын карттаарга,

Бирде мен баайн. (буттар)         Карак чажы ажыыр.(согуна)

Коорге коску,                                 Уне калбаш,

Тударга туттунмас. (холеге)         Кире калбаш.(эжик)

Башкарыкчы:    Тыва кижи черле ындыг

Танцы самга салымныглар

(тыва улустуң самы «Челер ой»)

Башкарыкчы:    Уткуп турар чылывыс,

Ууттунмас кежиктиг,

Ууттунмас буянныг болзун деп,

Чаагай чолду садиктин ажы төлу

Башкыларга кузевишаан

Шагаавысты доозуп тур бис.

            Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение

                          детский сад «Хунчугеш» с. Ак-Дуруг Чаа-Хольского кожууна

                                               Сценарий проведения празднования

             национального праздника «Шагаа» во второй младшей                                

                       группе МБДОУ детского сада «Хунчугеш» 

                                                                                                                     Кандан А.Н.