Сценарий осеннего праздника по мотивам сказки "Как медведь к зиме готовился"
материал

Тоол «Адыг кышка канчаар белеткенгенил?»

Киржикчилери: 1. Койгун. 2. Адыг  3. Чараа-чечен  4. Диин  5. Дилги

6. Ийи ыт   7. Куске

Куску  аялга дынналып турар. Тожек ыяш кырында Адыг чааскаан  чалгаарап  каап кайганып олурар.

Хоглуг аялга адаа-биле огородундан морковь чыыр дээн  Койгунак халып кээр.

Койгун:  Чазын бир хун тарып кааным

                Морковьтарым оскенин аа!

                Удавас ам кыш келир,

                Дурген туруп, кирип алыйн.

Морковьтарын туруп, хоглуг аялга адаа-биле халып  тургаш, тожекте олурар адыгны коруп каар.

Койгун:  Хамык аннар догерези

                Кышкы чемин уужелеп тур.

                А сен чуге душте-даа чок

               Агаарлап каап орарын ол?

               Орта сен бе, кужур Адыг,

               Соок кыжын чуну чиир сен?

Адыг:    

Даайын мен кайын  тоор мен

Дувуреве, анаа далчыр.

Менээ чемнин херээ чуу боор

Чагларым бар, тоовас мен.

Адыг Койунакты коруп олуруп-олуруп:

А сен койгун огородта

Чуну кылып турарын ол?

Койгун:    Кыштады  чиир уужем кылдыр

                  Морковьтарым чыып тур мен.

      Адыг:      Морковьтардан чыып алыйн

                  Менээ база бээр сен бе?

Койгун:  Чыып ал, чыып ал Адыгжыгаш

                 Кыжын чиирге амданныг-ла!

Башкарыкчы:

Кужур адыг кыжын чиир дээш

Койгунактын морковьтарын

Кончуг таптыг чыып турда

Чараа-чечен эртип чыткан.

Адыг тура:

Каям бээр кел, Чараа-чечен

 Кайнаар чедер, чуну канчаар?

Холунда ол корзинанда

Чуу барыл, коруптейн бе?

Чараа-чечен:

Хамык ан-мен догерези

Кышкы чемин уужелеп тур.

А мен база арга киргеш

Моогу, яблок чыырым ол-дур.

А сен кыжын чуну чиир сен?

Аъш-чемин белен де даан?

Адыг:    Морковьтарны чоор мен аан,

               Моогуден чыып алыйн.

               Мени манна, Чараа-чечен

               Моогулерден айтып бээр сен.

Чыып алган морковьтарын топкеш, Чараа-чеченни эдерип моогулеп чоруптар.

Чараа-чечен:  Моогулернин ковейин кор

                           Масляталар, свинушкилер

                          Дурген чыып ал, дузап алгаш

                          Кыжын чиирге чаагай-ла.

Башкарыкчы:

Кужур адыг кыжын чиир дээш

Моогулер чыып тура

Бедик-бедик ыяштар баштаан

Диинчигешти эскерип каан.

Адыг:  Ыяштарда аай-дедир

             Эптиин кончуг шурагылап

             Чогум чуну кылып тур сен?

             Чаптанчыгбай диинчигеш?

Диин:  Хамык ан-мен догерези

                  Кышкы чемин уужелеп тур.

                 А мен база кыжын чиир дээш

                 Тоорук сайлааш,  чыып ап  тур мен.

Адыг:  Ынчаарга мен моогу эвес,

        Тооруктан сайлап алыйн.

Диин: Ынчал харын, кыжын соокта

                 Казыырынга  магалыг –ла!

Адыг чыып алган моогулери топкеш, Диинни оттунуп  тооруктап  чоруптар.

Башкарыкчы:   Адыг ол-ла ынчап чорааш

                         Дилгижекке таваржы бээр.

Адыг:   Экии-экии  Дилгижек,

         Эрес-кайгал чарашпай.

              Кайыын келдин, каяа чордун?

              Кайнаар углай баарын ол?

Дилги:   Хамык ан-мен догерези

               Кышкы чемин уужелеп тур.

               Канчап черле орар боор дээш

               Кожавыста ирей сугнун

               Кажаазында семис-чаагай

               Дагааларын коруп чордум.

Адыг:  Кожавыста  Ирей сугнун

             Дагааларын канчаарын ол?

Дилги:  Куштуг, шыыраан кончуг-даа бол

               Мелегейин сан чок ийин.

               Чаагай, семис дагааларны

               Кыжын чиир дээш … кедеп чордум.

Адыг: Кожавыста  Ирей сугда

            Дагаазынын кажаазында

            Танныыл кылдыр баглап кааны

             Кончуг ыдын корбедин бе?

Дилги:  Ызыр-шыырак Адыг турда

          Ыттан коргуп канчаар бис аан.

          Алгырбышаан халдай бээр сен,

          Олар сенээ бырашпас диин.

Адыг: Ындыг харын, Дилгижек

            Ызыр даайын Адыг турда (хорээн соктааш)

            Ыттан корткаш канчаар бис аан.

            Ырланмышаан ынай боор диин.

Башкарыкчы:

Дилги биле Адыг ийи

Дагааларны  оорлап  чиир дээш

Кеденмишаан, кончуг оожум

Кожазында Ирей сугнун

Кажаазынга чедип кээп-тир.

Кажар Дилги кажаадыва

Кеденмишаан кире халаан

Адыг кужур ыттар коор дээш

Аяар базып чоруп орган…               (аялга аай-биле оожум кылаштаар)

Хенертен-не кайын-на ийик

Болук  ыттар келген соонда

Мажаалайны коруп кааптын

Бир ман-биле халчып келген.

Ээрбишаан соондан суруп,

Элээн-не ур сывыртааннар.

Корткан Адыг аргазынче

Хылывышаан ынай болган

Арай деп-ле аргазынга

Амы-тынныг чедип келген.

Башкарыкчы:

Шаа тонген кужур Адыг

Шолчугешке маннап келгеш

Хензиг-даа бол, угаанныгбай

Кускежикти коруп каап-тыр.

Адыг :

Хензиг, бичи Кускежигеш

Кышка белен хевирлиг аа?!

А мен база ууже кылып

Хунну бадыр халып келдим!

Куске:

Хунну бады кылып алган

Уужен кайыл ынчаш, Адыг?

     Адыг:

Баштай морковь чыып алгаш,

Моогу чыыр дээш морковьтарнын

Догерезин топкеш, моогулер чыып алдым.

Удаваанда тоорук сайлаан

Диинчигешти коруп кааштын

Моогу эвес тоорук чыыр дээш

     Моогулерим база топтум.

     Дилгижекти оттунуп

     Дагаа эъди чиир дээш,

     Чыып алган тооруумнун

     Догерезин топтум.    – деп-тир.

Койгун:

Оттунчекпей ооделевес деп

Огбелернин чугаазы бар.

Ажыл кылбайн, аъш-чем далдап

Арга кезип хунзээр болза

Кыжын чиир дээн  ууженни

Кажан-даа чыып шыдавас сен.

Эгелеп каан ажылынны

Эчизинге чедир кылбайн

Далдап, маннап чоруурунга

Туннел-даа чок, хоозун болур.

Адыг: Бо хун чогум хунну бадыр

            Морковь чыып, моогулеп,

            Тоорук сайлап, дагаа кедеп

            Кылбаан-тутпаан ажылым чок.

            Ынчалза-даа кылган ижим

            Туннел-даа чок – хоозун болду.