"Соот-уреду"
план-конспект занятия

                                                                Соот – ӱредӱ

Амадузы:

Тындуларла таныжып (айылдын ла jерлик).

Табышкактарды, ойындарды тузаланып, билгирин бийиктедери ле сöзлигин байыдары.

                                                              Баштапкы бöлӱк

Таскадаачы балдарды бойынын кийнинеҥ ээчий-деечий тургузып, «Поезд» деп, ойынныҥ сöстöрин чокум-jарт айтыртып:

Чух, чух, чуугадым

Пых, пых, бышкырадым

Кöлöсöлöримди токулдададым,

Айландырадым.

Тӱрген меге отурыгар

Капшай мынаҥ jӱhtrnth

Чух, чух, чух, -у-у-у-у-…..

Кöзнöктиҥ jанына келип, тышкартызын аjыктап «Мини-викторина» öткӱрер.

1. Балдар эмди jылдыҥ кандый öйи?
2. «Кыш» деп кайдаҥ билдиҥ? (Балдардыҥ айткан каруузын угар (тышкары соок, кар jаайт, соок салкын согот, суу тоҥуп тош болуп калган, …)
3. Улустар, балдар кышкыда канайда кийинген? (jылу тере тон, кышкы бöрӱк, мелей, пыйма, …)
4. Кышкыда балдар кырда нении эдип ойнойт? (балдар чанакту, чанаалу кырдаҥ jыҥылайт, кардаҥ «наадай» тудат, …)

Ӱлгер «Наадай»: Кардаҥ бӱткен Наадай

                              Кандый кызыл тумчукту

                              Jылдыстый тоны jалтыркай

                              Бажында сабат бöрӱктӱ.

5. Ойын «Поездти» такып айтыртым, оноҥ ары jоруктап барар.

                                                Экинчи бöлӱк

1. Балдар, удабас детсадта кандый jаан байрам болор?

- Jаҥы jыл! Новый год!

      2)   Jаҥы jылды биске кем экелер?

            - «Соок Таадак», «Дед Мороз»

       3)  Бис нении айланып кожоҥдоорыс?

            - Чибичекти, елочканы.

Ӱчинчи бöлӱк

Балдар jерлик тындуларды танып, адап билетен эмтир, эмди мындый табышкактар табактар (Табышкактарды айдар тушта бир-бир балага айтыртар, ол эмезе болушка кычырар)

Суула берзе jибейт

Соок берзе челдейт.

(Ийт)

Алдымда айрууш

Кийнимде jалмууш.

(Уй)

Кызыл öдӱктӱ

Jайбаҥ, jайбаҥ базытту

Кыjыраҥ кылыкту

Кызыл jалбак тумчукту.

(Кас)

- Бу ончозы кандый тындулар?

- Айылдыҥ

- Нениҥ учун айылдыҥ деп сананып турар?

- Улус олорды айылда тудуп азырайт.

Дидактический ойын «Кем нении сӱӱйт?»

• Jурукта (койон, уй, ийт, …)
• Карточкаларда (öлöҥ, соок, морковь, …)

Амаду: Бала чын адап, кöргӱзер учурлу.

Тöртинчи бöлӱк

Балдарла кожо тӱрген ойын ойноор «Уйкучы айу ла койоноктор»

Сöстöри: Кӱреҥ тонду сен айу

               Кандый узак уктадыҥ

               Капшай тур

               Бисти тӱрген тут.

Айу ойгонып ла келзе койоноктор арал (айлы) jаар туш-башка jӱгӱрӱжип качар.

Ойынды 2-3 катап ойнойло «Поездке» отурала jанар.

4. Jаҥы jылга кайдаҥ тындулар айылдап келер?

-Агаш аразынаҥ.

5. Олор кандый тындулар: jерлик пе, айылдыҥ ба?

6. Нениҥ учун jерлик?

-Курсагыҥ бойлоры таап азыранат.

7. Тындулардыҥ адын адап берер?

-Айу, койон, бöрӱ, тӱлкӱ, …

8. Бу аҥдар керегинде табышкактар билерер бе?

Кулактары оныҥ укуур

Кöстöри дезе сӱмелӱ

Бойы jараш куйрукту

Jылбыҥдуш бӱткен немее

(тӱлкӱ)

9. Тӱлкӱ нении тудуп jийт?

-чычкандар тудуп jийт.

Кышкыда кийер боро тонду

Бойы дезе коркынчак

Ол не? (койон)

10. Койон нении кемирип jийт?

-талдыҥ терезин кемирет.

Кажы балдар койоноктор чылап секирип ийектер (балдар «Мен, мен, койонок» деп айдып, кулактарын кöргӱзип секирет)

Кышкыда курсак белетебес

Кышкыда ол кöрӱнбес

Jас келгенче уйуктаар

Тамаштарын сор jадар.

(айу)

11. Айу неле азыранат?

-Кузук, кызылгат, бороҥот, …

Айу канайда ӱнденип ле базып турганын öткöнöр.

Бу тындулардыҥ jуруктарын доского тагып кӱргҥзер.

Ойын «Поездти» база катап ойноор.