Сценарий калмыцкого праздника "Цаhан Сар" в средней группе
материал (средняя группа)

Муниципальное казенное дошкольное образовательное учреждение

Детский сад №30 «Байрта»

«Цаһан Сарин байр»

(ах багин бичкдүдлә хамдан давулх нәр-наадн)

Белдснь: дунд багин сурһмҗлач

 Бачаева Л.А.

Хальмг келнә багш

Тегесова Б.С.

Лу сар, 2023 җ.

«Цаһан Сарин байр»

Нүүрлгч: Мендвт, күндтә мана гиичнр, бичкдүд, сурһмҗлачнр! Эндр мадн хальмг улсин ончта нәәрән «Цаһан Сар» давулҗанавидн.

Цаһан Сар - один из самых любимых национальных праздников нашего народа. Издревле калмыки почитали его, как праздник наступления весны, пробуждения природы. Поэтому, встречаясь в дни праздника Цаган, калмыки, после общепринятого приветствия, задавали вопрос: «Хорошо ли перезимовали?» На что обычно звучал ответ: «Да, перезимовали хорошо» или «Все хорошо, скот тоже без потерь перезимовал». /Ик кезәнәс нааран мана өвкнр иим үгмүдәс нег-негән байрлҗ мендлдг билә: «Күнд үвләс менд һарвт?»/.

Традиционным блюдом были и борцики, которые по случаю праздника делали разных видов и разной формы: целвг, хорха борцг, тоһш, җола, хуц. 

Цаган Сар празднуется через два месяца после Зул, в первый же день первого весеннего месяца, и месяц этот называется Цаган Сар. Калмыки с нетерпением ждали этого дня. Во-первых, потому что кроме праздников у калмыков не было больше дней для веселья и встреч. Во-вторых, с наступлением весны заканчивалась трудная зимовка с пронизывающими ветрами и снежными заносами, появлялась зеленая трава в степи, а значит, можно было выгонять скот на пастьбу. У калмыков существует предание, что природа подает знак о наступлении весны появлением из норки суслика.

Цаһан Сарин йөрәл

Эн ирсн Цаһан Сар

Өлзәтә байрта-бахта болтха,

Күнд үвләс менд һарсн

Олн әмтн амулң менд болтха!

Ода, Корнусова Амра «Цаһан Сарин йөрәл» келж өгнә.

Байрлҗанавидн! Ода бичкдүд, мадн цуһар Цаһан Сарин тууль «Зурмна нәр» хәләхмн!

Тууль «Зурмна нәр» (инсценировк).

/Бичкдүд көгҗмин айсар сууцхана/.

Нүүрлгч: Медәтнрин келсәр, Цаһан Сарин нег шинд һазр дор үвлзсн зурмд, моһас, нань чигн әмтә-киитә юмн ичәнәсн босад һарна – гинә. Тегәд хаврин түрүн өдртнь мана теегин зурмна нәр яһҗ давснь, ода тадн соңсҗ хәләтн.

(сәәхн ду соңсгдна).

Зурмн (һарад): Менд, теңгр!

                          Менд, һазр!

                          Эндр Цаһан Сарин байр!

                          Цуһар нанла нәәрән эклий! (ишкрнә).

Нүүрлгч: Зурмна ишкрснь Моһа соңсад мөлкҗ ирнә.

Зурмн: (моһата хуучн авъясар мендләд, сурна): Моһа, моһа, үвләс менд һарвч?

Моһа: Э,э сән һарв (целвг боорцган үзүләд шүлг келнә):

Хавр ирв.

Хаврин нарн,

Ноһан урһмл өгнә

Хавтха боорцгт орулна.

Нүүрлгч: Ардаснь Зара ирнә.

Зурмн: (зарата мендләд сурна): Зара, зара үвләс менд һарвч?

Зара: Э,э. Менд һарв! (хорха боорцг үзүләд шүлг келнә):

Үрн-саднтн өсж-босҗ

Олн мал өскҗ,

Хорха боорцгиг кедмн!

Нүүрлгч: Генткн Ялмн һәрәдәд ирнә.

Зурмн (ялмта мендләд сурна): Ялмн, ялмн, үвләс менд һарвч?

Ялмн: Э,э. Эн тер уга һарв.(тоһш боорцг үзүләд, шүлг келнә):

Хаша дүүрң хөөтә,

Хаша тоһш дүрстә,

Цаһана боорцг орна.

Нүүрлгч: сәәхн айсар Харада нисҗ ирнә.

Зурмн (харадата мендләд сурна): Харада, харада, үвләс менд һарвч?

Харада: Э-э, менд һарв! (Шовун боорцг үзүләд шүлг келнә):

Хаврин цаг ирхлә,

Шовуд нисҗ ирнә.

Хаврин темдг болад,

Цаһана боорцг орна!

Нүүрлгч: Тиигәд мана теегин нәәҗнр болн мана бичкдүд хурад нәәрән экләд дууһан дуулв.

Дун «Боорцг»

Нүүрлгч: Бичкдүд, хәләтн! Манаһур нег гиич ирв!

Гөрәсн: Үвләс менд һарч,

               Эн ирсн Цаһан Саран сәәнәр темдглҗ,

               Нәәртн сәәхн болтха!

                Наснтн ут болтха!

Нүүрлгч: Бичкдүд, ода наадхм?

Наадн «Хорма хотн»

Нүүрлгч: Нәәҗнр, мана бичкдүд  «Цаһан Сар» гидг дун таднд белглҗәнә.

Дун «Цаһан Сар».

Нүүрлгч: Күндтә мана гиичнр, бичкдүд нәәрән сәәнәр давулвт! Менд байрта харһий!