Сценарий национального праздника "Яран сувар"
методическая разработка (старшая группа)

РЕСПУБЛИКА ДАГЕСТАН

МУНИЦИПАЛЬНОЕ КАЗЕННОЕ ДОШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

«КАСУМКЕНТСКИЙ ДЕТСКИЙ САД №3»

МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА «СУЛЕЙМАН – СТАЛЬСКИЙ РАЙОН»

368761, с. Касумкент. ул. Совхозная д.3, aminova.raisa@gmail.com

Подготовила: музыкальный руководитель Гамидова О.З.

Яран сувариз талукьарнавай ачух мярекат

Мярекат гьазурайди ва тухвайди: Гамидова Оксана Залбековна

Мярекатдин мурад-метлеб:

-Яран сувар къаршиламишун,

-аялрин чирвилер деринарун;

-рахунин чIал гегьеншарун;

-яран сувариз талукьарнавай шииррин  бинедал алаз аялриз ватанпересвилин ва инсанпересвилин тербия гун;

-хайи меденият, Ватан, диде, ч1ал кIанарунин гьиссер кутун.

Мярекатдин тадаракар: жуьреба-жуьре парталар, цуьквер, шарар, аялри гьазурнавай тадаракар, ноутбук, колонкаяр, лезги хуьрекар ва масабур.

Мярекатдин финиф

Тербичи: Салам алейкум, гьуьрметлу юлдашар, азиз балаяр!

Гьар са халкьдихъ хьиз, чи лезги халкьдихъни вичин девлетлу меденият ва эдебият  ава. Ам къадим заманайрилай чал чи ата-бубайрилай  агакьнавай адетралди, абурун сивин яратмишунралди девлетлу я. Лезги халкьдихъ милли суварар гзаф ава: «Цуьквер сувар», «Кьуьгъвер сувар» (Сифте ргал), «Кlару»… Амма виридалайни чаз сейли сувар Яран сувар я И суварихъ Дагъустандин халкьар сад ийидай, абурун арада дуствал мягькемардай къуват ава. Мярекат тухунин кьилин фикир ам я хьи, чи лезги халкьди , акьалтзавай несилди ата бубайрилай чал атанвай пак адетар рик1ел хуьн ва гележегда къвезвай несилдал агакьарун я.

     Билбилрин шад ванер гваз,

                 Назик цуьквер, гъвергъвер гваз,

                 Марфарин бул селлер гваз,

                 Яран сувар атана.

                Шад межлисдин йикъар гваз,

                Чими –чими ракъар гваз,

                Беневшаяр, ц1аяр гваз,

                Яран сувар атана.

                 Ч1имч1ир рахаз хилерал,

                 Зегьмет къугъваз гъилерал,

                 Берекат гваз чилерал

                 Яран сувар атана.

                 Ван гьатна  мад чи хуьре,

                 Авазрин шумуд жуьре,

                 Сад ийиз Къуба, Куьре,

                 Яран сувар атана.

Тербичи:

Яран сувар («Ракъинин сувар») чал дегь девиррин деринрай агакьнавай сувар я. Ам йугъни йиф барабар жезвай гатфарин йикъал - 21 мартдал (21-далай 22-дал элячlзавай йифел) раст жезва. Яран сувар уьмуьр кlвачел ахкьалтунин, цlийи хъхьунин, эрел атунин, хийирди шийир кlудунин, чимивили къайивал, экуьвили мичlивал, сагъвили желкьенвал кlаник кутунин, ажалдал уьмуьр гъалиб хьунин лишан я. 

Аял.Дуьнья ислягь хьуй гьамиша чилерал

Шад межлисар хьуй гьамиша к1валера.

Шадвал ая, кьуьлер ая, лагь тостар.

Уьмуьрда шад хьурай куьн, чи дустар.

Галукьна яр лаз экъечна рагъ

Акваз, акваз  т|ебиатдал чан гъана лап фад

Гьерекатдин рагъ  атай дуьнья

Йиф  алатна экуьнихъ ша, ачух хьана югъ

Уях хьана тарар-тамар,

ц1ийи йисахъ къачуз камар.

Лежберрини цада тумар,

сифте хулар мубарак хьуй.

Бубайрин хъсан адетар,

 хуьх артух хьуй куь няметар.

 Гьарда вичин къалуз гьунар,

авай къастар мубарак хьуй.

Яран сувар атана, атана, атана.

Бармакар чи ац1ана, ац1ана, ац1ана.

Хкаж шемер виниз на, виниз на, виниз на.

Вегь къенфетар гъилиз на, гъилиз на, гъилиз на.

Багьа я чаз гьар са касдин,

Хъсан къилих, хесетар.

Гьуьрмет, хатур ширин мезни

Хийирлу тир адетар.

Тербичи: Яран суварикай гзаф рахаз жеда, амма гьар са халкьдихъ адакай чпин фикирар ва адетар ава. Гьар районда, гьар хуьре и къадим сувар кьиле тухудай къайдаяр  ва вахтар гьар жуьре я. Гьак1 ят1ани, Яран сувар кьиле тухунин мурад сад я- хъуьт1уьн мекьи къар чукурун, лезгийрин Ц1ийи йис къаршиламишун, гатфарин крарив эгеч1ун. И сувари гьам ч1ехибуруз, гьам гъвеч1ибуруз чи бубайрин къадим адетриз, хайи халкьдин меденият к1ан хьуниз куьмек гузва.

                 Аялар:

                Яр – яран, яр – яран,

                 Яран сувар атана.

                 Ц1ай – ц1аяр, ц1ай – ц1аяр,

                 Ц1аяр сувар атана.

              Сагърай лугьуз куьгьне йисаз,

              Т1ебиатдал чан акьалтна.

              Куьрпе велед хьана сусаз,

              Хуьрел, к1валел ван акьалтна.

              Лежбер стха, гатфар я им,

              Цанар цадай, тум вегьедай.

              Абулейсан марфар я им.

              Муштулухар гваз къекъведай.

              Гьар са ничхир, гьар са гьайван,

              Шадвилерин векилар я.

              Къацу ч1урар -  цуьквер алван,

              Шадвилерин шикилар я.

              Ислягь уьмуьр, риц1кьи буллух,

              Чи халкьарин мурадар я.

              Шад сувариз ийиз къуллугъ,

              Чка – чка парадар я.

              Яран сувар, Яран сувар,

              Ц1ийи йисан чамар я, вун!

              Верц1и нямет – яран паяр,

              Чуьл цуькверин гамар я, вун.

Тербичи:

 Яран сувар жез кьве гьафте амаз, к1валера гъвеч1и къапара техил цадай. Им алукьзавай Ц1ийи йис берекатлуди хьун патал лишан тир. Суварин йикъалди цанвай техилдихъ гелкъведай, ам чешнелуди хьун патал чалишмиш жедай. И экъеч1навай техилдилай алукьзавай йисан бегьер аслу яз гьисабдай. (жуьреба-жуьре къапара тунвай къацу хьана экъежнавай техил камерадиз къачуда)

                  Аялар: Ваз хвашкалди, яран сувар,

                   Салам Гана мугьман хьайи.

                   Гатфарикай мани лугьур

                   Чубарукриз баян гайи.

                   Дуствал, садвал гъалиб хьана,

                   Шадвал хьурай хуьре, к1вале.

                   Берекатар артух хьана,

                   Мублагь хьурай вири уьлкве.

                   Яран сувар – азиз сувар,

                   Берекат гъваш ник1ериз чи.

                   Яран паяр, хунчаяр гвай,

                   Хуш я вун лап рик1ериз чи.

Тербичи: Сегьне

К1валин къене пад. Сегьнедал дидени хва ала. Дидеди лугьузва:

-Чан хва, Яран суварин са лишан-гъилихъ яру гъал акалун я.

-Вучиз, я диде?

-Яран Суварин ранг ярувал я. Яру гъал, чан хва, вири т1алар квалар гьадахъ галаз квахьрай лагьана яран ц1адал вегьена кузвайди я, яра яна ч1улав тахьурайни лугьуз акалзавайди я.

Къе яран югъ я, алад жуван вахариз эвер, к1валера михьивал авуна к1анзава, т1ямлу хуьрекар гьазурна к1анзава. И сувариз инсанри чпин к1вал – югъ михьда, анра къайда твада, салар, багълар михьда, майишатдиз лазим алатар гуьнгуьна твада.

(гадади вахариз эверна, вахар сегьнедал атана. Дидеди кьеб эч1азавай, са руша руша-к1вал шткизва, муькуь руша афарар ац1урзава).

Кьеб эч1айзава: Чан бала зи, чан бала,

                      Рик1 алай масан бала,

                      Къе ви сифте сувар я.

                      Вун дидедин лувар я.

                      Ви гьуьндуьр кьакьан хьурай.

                      Вун виридаз к1ан хьурай.

                      Бахт Аллагьди ракъуррай.

                      Т1ал – квал вахъ гьич тахьурай.

                      Бубад бармак хкаждай,

                      Душмандин рик1 агаждай.

                      Гьалал жервал дидедиз,

                      Вун хьайила т1уьр хап1а.

                      Къаст тур чанда гъвеч1измаз.

                      Пашман тежервал ахпа.

                      Сад Аллагьдиз ван хьурай.

                      Баладиз сагъ чан гурай.

                      Т1алар – квалар чилериз.

                      Бахт, берекат к1валериз.

                      Амин минариз,

                      Кьабул урай гъуцари.

Кул гвай руша:

Шар пепе гьуьлуьхъди. Гьуьлуьн девлет к1валихъди.

Шар пепе гьуьлуьхъди. Гьуьлуьн девлет к1валихъди. 

Шар пепе гьуьлуьхъди. Гьуьлуьн девлет к1валихъди. 

Сегьне дегиш жезва.

Тербичи: Йифиз жегьилри гъенерал ц1аяр хъийида ва абурулай хкадарда, квай азарар ц1у курай лугьуда.

                      Яран ц1аяр, яран ц1аяр,

                      Къати хьурай куь ялавар.

                      Яран гъалар ц1а курай.

                      Т1алар – квалар тамукьрай.

                      Ц1ал вегь иски парталар.

                      Алатдайвал члаяр.

                      Пуд сеферда хкадра.

                      Пуд сеферда т1алаба.

                      Садазни ван текъвервал,

                      Мурадрикай рик1евай.

                      Шадвал ая эквеба.

                      Гъуцрахъ рахух ченеба

            Яран кьалар, яран кьалар,

                      Къвезава чаз Яран сувар.

            К1ват1 кьаларни лембеяр.

            Къати хьурай чи ц1аяр.

           Къаяр катрай яргъариз

                      Гум фий емиш тарариз.

                      Гзаф хьуй чаз магьсулар.

                      Ац1удайвал кандуяр.

                      Факай дарвал тахьурай.

                      Чаз гишинвал такурай.

                      Ц1инин гатар фад хьурай.

                      Виридан рик1 сад хьурай.

                      Къацар къацу – къац къацу

                      Цуьлер хьурай лап яц1у.

                      Рагъ чук1урай ник1ериз.

                      Ашкъи атуй рик1ериз.

                      Мукалар це лежберрив.

                      Т1валар це куьн чемберриз.

                      Ник1е техил тамукьрай.

                      Къушарин пай амукьрай.

                      Амин минариз,

                      Кьабул урай гъуцари

Тербичи:  Яран суварихъ мад са лишанлу адет ава. Яран юкъуз гъвеч1и аялар магьле – магьле къекъведай. Абуру Яран паяр к1ват1да. Чантаярни гваз къекъвезвай аялри, чеб атайдакай хабар хьуй лагьана, ихьтин гафар лугьудай.

                      Мубарак квез Яран сувар.

                      Гурлу хьуй куьн Яран ц1аяр.

                      Яран сувар квез хьурай.

                      Яран паяр чаз хьурай.

                      Ну, ну, ну, ну, ну

                      Це Яран паяр.

                      Ну, ну, ну, ну, ну

                      Це Яран паяр.

Тербичи: К1валин иеси к1валяй я зимбил гъилеваз экъеч1дай, я - кук1ва, ленгер. Ана кьурай хутар, жумун ва ичин патар, кьурай чуьхверрин ц1иргъер, кьурай машмашдин патар ва п1инияр, шуьмягъар ва к1ерецар, яру кукуяр ва ичер жедай.

Абур, далдамарни писпияр ягъиз – ягъиз, к1вале – к1вале къекъведай ва варцел агакьайла, ик1 лугьудай:

                 Яр яран, Яр яран

                 Сувар атанва яран.

                 Ачух ая къапуяр .

                 Яру ая какаяр.

                 Яран суфра ачух хьуй.

                 Квез девлетар артух хьуй

Яран пай це са кака, жез хьайит1а, кьве кака.

Тербичи: Яран сувариз чахъ чи халкьдин адетрихъ галаз алакъалу хуьрекар авай. Месела: афарар, гит1, т1ач, хинкарар, семена, пахлаваяр, цик1енар, натIуфа, иситIа, шуьреяр ва масабур

Гатфарин хуш шагьвардал

Лепе гузва къацари.

Бахтарикай айвандал

Мани лугьуй рушари.

        Багьа я чаз гьар са касдин,

        Хъсан къилих, хесетар.

        Гьуьрмет, хатур ширин мезни

        Хийирлу тир адетар.

Мани: «Яран сувар я»

Тербичи: Аферин, баркалла, зи балайриз, суварни хьана яран паярни!!!

Къуй чи акьалтзавай несил чи ата бубайрилай амай пак адетриз вафалу хьуй!

Чи Ватанди югъ – къандавай цуьк акъудрай! Ам нурлу гъетрен ишигъдик хьурай!

Им гатфарин  сувар я, сувар я.

Им квасадин гьунар я, гьунар я, гьунар я.                       Вирида санал

Хкаж гъилер гъвеч1ида, ч1ехида, кьуьзуьда.

Кьуьлер ая вирида, вирида, вирида!