"Игры наших бабушек"
план-конспект занятия (младшая группа)

  Муниципальное казённое дошкольное образовательное учреждение

                                                « Детский сад «Сэтэней»

        «Нанэ и сабиигъуэ             джэгук1эхэр»

                                ( ет1уанэ нэхъыщ1э гуп «Белочки»)

                                                                                            Зыгъэхьэзырар:Къущхьэ Б.Т.

                                                    Хьэбэз 2021гъ.

   Зэнятием и къэлэнхэр:- сабийхэр нэ1уасэ хуэщ1ын адыгэ джэгук1эхэм:

 -нэхъыжьхэр зэрыджэгуу щыта джэгук1эхэм джэгуфу                                                  егъэсэн;

                                              -я бзэм зегъэужьын усэ к1эщ1 ц1ык1ухэр     къэгъэсэбэпурэ;

                                                -хьэщ1ап1э к1уэным к1элъызэрахьэ хабзэхэм нэ1уасэ хуэщ1ын;

                                               -«щ1эпщак1уэ» хабзэм и мыхьэнэр къагурыгъэ1уэн;

 -адыгэ хабзэр гъэщ1эгъуэн ящыщ1ын, ар ягъэзэщ1эным       хуэпабгъэу егъэсэн;

                                                -нэхъыжьхэм, анэшхуэ адэшхуэхэм, пщ1э хуащ1у егъэсэн;

- адыгэ джэгук1эхэр ф1ыуэ ягъэлъагъун, зэгуры1уэу зэдэджэгуу егъэсэн.

1эмэпсымэхэр:  нанэ и пхъуантэшхуэр, мыщэ,щ1акхъуэ хъурей.

Зэнятием и пэ къихуэ лэжьыгъэ: адыгэ джэгук1эхэм гъэджэгун, къебжэк1 ц1ык1урэ усэ к1эщ1 ц1ык1ухэмрэ нэ1уасэ хуэщ1ын,къуэжыхь къагъэщ1эн.

Псалъалъэ: мыщэ,джэду,1упэ, жьынду, иныжь,уд, к1ущэ.

                                                  Зэнятием и ек1уэк1ык1эр.

(Сабийхэр я 1эпэхэр зэры1ыгъхэу адыгэ мэкъамэ дахэк1э къохьэ).

Гъ.:Нобэ дэ хьэщ1э къытхуеблэгъахэщ. Яжыдо1э ахэм «фыкъеблагъэ».Сэлам псоми ядывгъэх:

                                       « Уафар къабзэщ,

                                       Дыгъэ къопс,

                                        Сэлам гуапэ дэ фыдох,

                                       Дыузыншэщи догуф1эр,

                                       Дызэкъуэтщи псори тлъок1.»

Гъ.:Дэ куэдрэ нанэ Жэнсурэт и деж хьэщ1ап1э дыщы1ащ. Абы дэ таурыхъ, хъыбар гъэщ1эгъуэнхэм дыригъэдэ1уащ.  Ноби нанэ дыригъэблэгъащ хьэщ1ап1э. Абы къывжи1эну хуейщ и сабиигъуэм зэрыджэгуа джэгук1эхэм. Абы къинэмыщ1ауэ нанэ пхъуантэшхуэ гъэщ1эгъуэн и1эщ гъэт1ылъыгъэ ц1ык1ухэр щищ1у. Деплъынщ сыт хуэдэ гъэт1ылъыгъэ нанэ тхуигъэхьэзырахэр. Ауэ япэ щ1ык1э къызжев1эт сыт нанэ хуэтхьынур?

С.: Саугъэт ц1ык1у.

Нанэ: Фыкъеблагъэ , Ц1ык1ухэ. Сыту ф1ы дыдэу фыкъысхуэк1уа.

Гъ.: Нанэ дэ уи таурыхъхэр хуабжьу дигу ирохь,ауэ нобэ джэгук1эхэм укъытхутепсэлъыхьыну дыхуейщ.

Нанэ: Дэ джэгук1э куэд дыджэгуу щытащ, ауэ псори жьы ущыхъук1э къыпхуэщ1эжкъым, абык1э къыздэ1эпыкъунщ си пхъуантэ гъуэзэджэр.

Гъ.: Фэ зэхэфхакъэ нанэ  и пхъуантэм и хъыбар? Абы папщ1э усэ гушы1э ц1ык1уи зэхилъхьащ Къэрмырзэ Юрэ:

«Нанэ и пхъуантэм гуащэ дэлъщ,

Нанэ и пхъуантэм к1ущэ дэлъщ,

Нанэ и пхъуантэм мыщэ дэлъщ,

 Къызитынущ ахэр сыщеда1уэм.

Нанэ и пхъуантэм дыгъужь дэсщ,

Нанэ и пхъуантэм иныжь дэсщ,

Нанэ и пхъуантэм удыжь дэсщ,-

Къыдигъэк1ынущ, семыда1уэм».

Нанэ: Дэ ди сабиигъуэм тет1ысхьэп1эм тф1эф1т къуажэхь къатщ1эу,хэт нэхъыбэ ищ1эми зэхэдгъэк1ыу.1эпэрыджэгухэмк1и дыджэгут.

Гъ.: Дэри тф1эф1щ къуажэхь къэтщ1эну: «Шэтащхьэр тезышхык1ыу дзыгъуэ къэзубыд»(джэду); « Зи к1эр зыгъэджэгуу унэр тхуэзыхъумэ» (Хьэ)

        1эпэрыджэгу: Мыбы мэл щохъуэ,(1эгум)

                               Мыбдеж мэл щохъуарэ(1эпхъуэмбэшхуэм)

                                Мыбдеж хъуарэ щоджэгу(къык1элъык1уэм)

                                Девгъэджэгуажьэ(курытым)

                               Домэжал1э (Курытым къык1элъык1уэм)

                               Дэнэ къитхыну шхын?(1эпхъуэмбапщэм)

                               Къэдгъуэтынщ(1эпхъуэмбэшхуэм)

                              Къэдмыгъуэтмэ щэ?(курытым)

                              Къэддыгъунщ(1эпхъуамбэ ц1ык1у)

                              Ар хъурэ,ей гъуамэ мэ-мэ-мэ(псори тохъуыщ1ыхь)

Нанэ:Мис мыр  сыт? (жьынду сырэт)

Гъ.:Мы жьындум теухуауэ джэгук1э дыджэгунущ и ц1эри «Жьынду ц1ык1у».Хъуреуэ дыкъоувэк1 ,жьынду хыдох. «Нэху мэщ!» жыс1эмэ жьындур мэжей мыдрейхэр къоуш- бзухэм ещхьыу зыпащ1ыжыу щ1адзэ. «Жэщ мэхъу!» жыс1эмэ жьындур къоуш мыдрейхэр мэжей,загъэж.Жьындур щак1уэ къожьэ.Зызыгъэхъейр къыхешри и гъуэм ешэ.ари жьынду мэхъу зэгъусэу мэщак1уэхэ.Псори къаубыда нэужь,джэгуныр яух.

Нанэ: Феплъыт мы си пхъуантэм къыдэсхам.

Ц1.: Мыщэ.

Гъ.:Сыт хуэдэ усэ ц1ык1у дыщ1эр дэ мыщэм теухуауэ?

Ц1.: « Цым, цым, цым

Мыщэ лъэбыцэжь,

Къыпк1эрыхур бацэщ,

Емынэ- унэжь.»

Гъ.:Сыт хуэдэ джэгук1э нанэ къыдигъэщ1эну хуейр?

Ц!.: «Мэрак1ухьэ»

Гъ,: Япэ щ1ык1э къебжэк1 ц1ык1ук1э мыщэр къыхыдох. «Зэк1,т1ок1, щэк1, пл1эк1,тхуэк1,хэк1». Мыщэр  щхьэхуэу догъэт1ыс. Адрейхэр мэрэк1ухьэ док1уэ «Мэрэк1ухьэ сок1уэ, шыпсэныхьэ сок1уэ».Мыщэм деж дыщынэск1э «Мыр ди нанэ и шк1э ц1ык1урауэ п1эрэ?» жыдо1э.Мыщэм дыкъырехужьэри къиубыдыр мыщэ мэхъу.

Нанэ: Феплъыт,мы пхъуантэм къыдэсхам.

Ц!.: Щ1акхъуэ.

Гъ.: Щ1акхъуэ къудейкъым, ат1э щ1акхъуэ хъурей. Япэм сымаджэм деж щ1эупщ1ак1уэ к1уэхэт.Сымаджэр трагъэун папщ1э гушы1эхэт,джэгухэт.Апхуэдэ хабзэм «щ1эпщак1уэк1э» еджэт. Щ1эпщак1уэ джэгук1э «1упэгъу» дигъэджэгуну хуейщ нани.

Гъ.:Ц1ык1ухэ, нанэ и джэгук1эхэр фигу ирихьа? Иджы щ1ыбым дежи дыщыджэгунущ а джэгук1эхэм.

Нанэ: Зэт-зэт, мыдеж иджыри зыгуэр къинащ.(сабийхэм папщ1э шхын 1эф1) Тхьэм фигъэпсэу фыкъызэрысхуэк1уар, сызэрысщывмыгъэгъупщэр. Иджыри сывпоплъэ.

Нак1уэ фызгъэк1уэтэжынхэщ.

        (сабийхэм я 1эпэ зэры1ыгъыу япэу здэщытам къок1уэжхэ мэкъамэ къеуэурэ).

 Гъ.:Фигу ирихьа нанэ и джэгук1эхэр? Иджыри фыхуей фыджэгуну? Адэк1э, ц1ык1ухэ, адыгэм жа1э «Нэхъыжь зыщ1эмыс унагъуэм махъи хъери щ1элъкъым» жари. Абы къик1ыр нанэрэ дадэрэ зыщ1эс унагъуэм зэгуры1уэныгъи, нэмыси,насыпи ,бэрэчэтри илъщ. Дэ ди нэхъыжьхэм пщ1э яхуэтщ1ын хуейщ, ф1ыуэ тлъагъун хуейщ. Фэ ф1ыуэ флъагъухэрэ фи дадэ нанэхэр? Дахуэду зэрыфлъагъухэр? Ди зэнятиери дыухащ, ди хьэщ1эхэм «ф1ык1э» яжыдо1эжри дыщ1ок1ыж.

 (адыгэ мэкъамэр къеуэурэ щ1ок1ыжхэр)