БYТYY YДЭР.
материал (средняя группа)
Предварительный просмотр:
«Бɣтɣɣ γдэр»
Наадаха нюурнууд: Хɣгшэн нагаса эжы ( прабабушка); Эжы (мама); Аша басаган; Зээ дасаган; Аша хɣбɣɣн; Айлшад: Овик- армян, Тимур- татар, Андрей- ород, Алина- башкир.
Хэрэгсээлнγγд; Эд бараан: ханза, орон, стол ба стулнууд, хадагууд, зула, санзай, бураяд арадай хубсаhан.
Ведущая: Буряад зон жэнхэни hайхан хэлэтэй,угай баян тγγхэтэй, ёhо заншалнуудтай, γндэhэн соёл болбосоролтой, хγндэмγγшэ абари зантай дэлхэйн арадай нэгэн.
Из поколения в поколение передаются поистине золотые правила, помогающие в воспитании и развитие детей. До сих пор не теряют своего значения глубокое по содержанию, умные и мудрые традиции бурятского народа.
Хугшэн нагаса эжы: Yхибγγд, ашанар, зээнэрни, мγноодэр Сагаалганай урдахи γдэр - Б- Бγтγγ γдэр гараба. Бидэ энэ γдэр бураяд ёhо заншалаара Сагаалгандаа бэлдэхэбди.
Аша басаган: Эжы, энэ γдэрые юундэ бураяд зон Бγтγγ γдэр гэдэг бэ?
Хугшэн нагаса эжы:Энэ Бγтγγ γдэр бураяд гурим заншалаараа тон тγрγγн бурханаа дэлгээдэг. Хадагаа табидаг. Зулаа бадараадаг. Бурхандаа 8 тахил 9 эрдэнидээ табидаг бэлдээ hэм даа. Басагадни, асарагты даа, хγхэ хадагаа дэлгээе, табагуудаа табия, зулаа бадараая, хγжэеэ ууюул даа, гэрээ сэбэрлэе,утая. ( Утана гэрээ. Yхибγγд туhална. Бурханаа дэлгээнэ, зулаяа бадараана, табагуудаа табина.)
Хугшэн нагаса эжы: Зулаяашье бадараабабди, зам харгыдатнай туhа асаруужаг. Бураяд заншалаара гэр соомнай уряал зуламнай бадараг согтой.
Аша хγбγγн: Эжы, хэды хадагууд байдаг юм?
Хугшэн нагаса эжы:Мэдээд ябахадатнай туhатай юм даа. Шагнагты, хадуужа абагты.
1 Хγγгэдтэ баридаг хадаг- Даша хадаг, хγхэ γнгэтэй, богониихон.
2 Аюуша хадаг – тон хγндэтэй хадаг.
3Соном хадаг – богониихон, хγхэ γнгэтэй.
4 Нанзат хадаг- улаан γнгэтэй, хаанта баридаг байгаа.
5 самба хадаг – ногоон γнгэтэй, хγндэ баридаггγй, дошхон, шэруун хадаг юм.
6 хара хадаг- бγтγγгэй.
7Сагаан хадаг- басаганда зорюулhан.
8 Баранзан хадаг- тэнгэриин хγндэ зорюулhан.
9 Шара хадаг- бурханда зорюулhан.
Хэды гарагууд байдаг бэ гэжэ мартаагγй гγт?
Аша басаган: Yгы,γгы, би hананаб. Мартаагγйб. Тоолоhуу.
1 гараг- Нима
2 гараг – Дабаа
3 гараг – Мягмар
4 гараг – Пагба
5 гараг- Пурбэ
6 гараг- Баасан
7 гараг- Бимба.
Хугшэн нагаса эжы: Зай , бэрхэш даа. Мартаагγй хадаа.
Yγдэ тоншоно.
Дари басаган: Эжы би нγхэдоо гэртээ уряа hэнби.
Минии ондоо яhатанай нγхэд ерээ. Яагаад Сагаалганда бэлдэдэг юм гэжэ харахаа hанаа.
Эжы: Зай, уряал хадаа оруулыш даа нγхэдоо, басагамни.
(Дари γγдэ нээнэ. Нγхэдынь орожо мэндэшэлдэнэ)
Сай байна! Сайн!
Дари: Танилсагты минии нγхэдтэй Овик- армян яhатанай хγбγγн Тимур- татар, Андрей- ород хγбγγн, Алина- башкир басаган. Энэ минии Хугшэн нагаса эжы, энэ минии эжы.
Эжы: Сай даа, Дариимнай нγхэд ерээ хадаа хубсаhаа тайлажа, дээшээ гаража hуугты.
Yхибγγд: Зай, болоно, болоно.
Аша хγбγγн: Эжы, би 12 hарануудай нэрэнγγдые мэдэхэ болооб. Тоолохомни гγ?
Эжы: Тоолыш даа.
Аша хγбγγн: Нγхэдни, шагнагты.
Алтан дэлхэйдэ нγхэтэй Аргай hайхан эбэртэй
Алтан таряан эдеэтэй, Арал дγγрэн бэетэй
Адхын шэнээн бэетэй, Арсалан заанай шадалтай
Ама сагаан Хулгана,жэл. Аша ехэтэй Yхэр жэл. Агуулын модондо нютагтай, Бута бургааhанда
Арбан бγын шадалтай, хэбтэритэй
Амитан бγхэниие айлгадаг Буурал hаарал зγhэтэй
Уур ехэтэй Бар жэл. Бушуу hγрэн харайдаг
Туулай жэл.
Агаар тэнгэридэ нютагтай, Уулын хажууда
хэбтэшэтэй
Аянша γγлэн хлэн хγлэгтэй Ута дээhэн бэетэй
Арбан найман убдистай Улад бγхэнии
Абарга дуутай Луу жэл. Сошоодог
Уран хэлэтэй Могой жэл
Алас газарта гγйдэлтэй, Атар хээрэ нютагтай
Аян замдаа тγшэгтэй Агуу хγсэтэй Морин жэл.
Тγхэреэн тарган hγγлтэй ,Тγглэгэр хоёр эбэртэй,
дун сагаан нооhотой. Аша туhатай Хонин жэл.
Хурин улаан зγhэтэй, хундэл адли аашатай
Хγбшэ ойгоор байратай ,хоорγγ зантай Бишэн жэл.
Саб сагаан бэетэй, сагаан- улаан зγγдхэлтэй, саг сагтаа дуугардаг, сагые мэдэдэг Тахяа жэл.
Хур-хур дуутай, хундэ юумэ хадагалуулдаг
Хуниие оорынхихоо илгадаг, худэр нэрэтэй Нохой жэл.
Хоо хара бэетэй, хоршогонохо hонин дуутай.
Хγрьhэтэ газарые урбуулдаг ,хусэ ехэтэй Гахай жэл.
Yнгэржэ байhан Хулгана жэл , ерэжэ байhан Ухэр жэлдэ хадагаа барюулна.