"Мәктәпкәчә яшьтәге балаларга әхлак-патриотик тәрбиясен туган төбәгебездә яшәүче халыкларның хәзерге заман hәм тарихы аша бирү"
статья на тему

                                                                                                                                        Тәрбияче Московская Н.Н.                                                                                                                                                                        

                                                                                                     Алабуга 27нче “Миләшкәй” балалар бакчасы.                                                                                                                                                                            

                 «Мәктәпкәчә яшьтәге балаларга әхләк-патриотик тәрбиясен туган төбәгебездә яшәүче                                халыкларның хәзерге заман hәм тарихы аша бирү »                                                                    

Мәктәпкәчә яшьтәге чор - баланың гражданлык сыйфатлары, кеше hәм җәмгыять, мәдәният турында беренчел күзаллауларын баету, шәхес тәрбияләүне иң мөhим вакыты.Без бай культуралы,искиткеч тарихы, гүзәл архитектурасы,күп милләтле халкы булган шәhәрдә яшибез.  Алабуга – Рәсәйнең күп тарихлы, заманча шәhәрләрнең бер вәкиле.Баланы кечкенәдән үк лаеклы патриот итеп тәрбияләүдә бу мөмкинлекне кулланмау зур хата булыр иде.  Ватанга карата мәхәббәт кешенең туган җиреннән башлана.Балада туган иленә, җиренә мәхәббәт тәрбияләүдә үзара мөнәсәбәт, туган шәhәренең тарихын өйрәнү, зур булышлык итә. Мәктәпкәчә яшьтәге балаларны туган шәhәренең истәлекле урыннары, культурасы, халкы, табигый байлыклары, милләте белән таныштыру зарури. Шәhәр белән танышу – баланы үз туган шәhәренең тулы гражданины итеп тоерга мөмкинлек бирә. Әлеге проблеманың  мөhимлегеннән чыгып, мин үземә алдагы максатны куйдым:“ Баланы гуманлы итеп тәрбияләүдә ата-анага, гаиләгә, туган җиренә, иленә карата мәхәббәт  тәрбияләүдә басым  ясау мәҗбүри.”                                                                                                      Бурычлар:                                                                                                                                                                                         *Шәhәр тормышындагы күренешләргә карата үзарар мөнәсәбәт формалаштыру. Балаларны иҗтимагый чынбарлыкка  якынайту өчен уңай шартлар тудыру, тирә-юньдәге үзгәрешләрне танып белергә өйрәтү.                                                                                                                                                                              *Мәдәниятебезнең  узганы hәм хәзерге көне турында, балага диалог төзүдә, музей педагогикасын куллану.                                                                                                                                                                                             *Балаларның  үзләре сайлап алган эшчәнлекләрендә, ягъни мәсәлән тарих, мәдәният, туган як табигате белән танышу өлкәсендә төрле чаралар куллану. Иҗади уен, хикәя төзү, күргәзмә оештыру, шәhәрне матурландыру  эшчәнлеге ярдәмендә, күргән hәм ишеткән яңалыкны ныгыту.                                          *Балаларны шәhәрдә уздырыла торган ( Масленица, Сабантуй, Шәhәр көне h.б.) халкыбызның милли бәйрәмнәрендә  катнаштыру, аларны ихтирам итәргә, дөрес файдалы  күңел ачарга күнектерү.                                                                                                                                                                                         *Фольклор, декоратив бизәү сәнгате hәм  җыр  аша баланың шәхесен үстерү өчен үстерелешле мөhит булдыру.                                                                                                                                                                                  *Әлеге юнәлеш буенча ата-аналар белән эш оештыру.                                                                                                       Куелган бурычларның  шартларын тормышка ашыру: балаларны туган шәhәр белән таныштыру, белем hәм тәрбия бирү дәвамында, аларның яшь үзенчәлекләренә карап, табигый  рәвештә  алып барылырга тиеш.Төрле буын арасында бәйләнеш тудыру hәм  тирә-як мөhитне өйрәнү халкыбызның  милли гореф-гадәтләренә нигезләнгән. Балаларны туган шәhәребез  белән таныштыру буенча барышында  педагогик процесс  алдагы принциплар исәпкә алынды:                                                                                                                                                                     Гуманлык принцибы:                                                                                                                                                                      Гуманлык принцибы  тәрбияченең  үзен бала урынына куя белүе, бала фикерен исәпкә алуы, hәр бер  балада  тулы  хокуклы  партнер  күрүе  hәм югары гомум кешелек төшенчәсенә ориентлашу – гаиләгә, туган якка, Ватанга мәхәббәт тәрбияләүне күздә тота.                                                                                                                   Бердәмлек принцибы:                                                                                                                                                                                                         Бердәмлек принцибы гаилә, китапханә, музейлар белән бәйләнештә тора. Балалар бакчасы hәм гаиләнең бердәмлеге баланың  эмоциональ  байлыгын, иҗади сәләтен арттыруга  зур ярдәм итә.Бала эшчәнлегендә – туган шәhәр белән танышу төп нигез булып тора.  

Туган як белән танышу – хәбәрләшү, технологик, оештыру юнәлешләренә бүленгән. Хәбәрләшү юлы балаларга  танып белү хикәяләр төзергә ярдәмлек булып тора. Мәсәлән: тәрбияче hәм әти-әниләр тарафыннан  уздырылган  шәhәр  буенча экскурсиялар, китапханәләргә бару, төрле милләт халкы турында рәсем күргәзмәләре туплау, Дурова, Стахеев, Шишкин,Романовский, Цветаева,Говоров,Сара Садыкова, Фазыл Шәех, Салих Сайдашев, Епанешников, Таҗи Гиззәт кебек күренекле шәhесләребез  белән танышулар, балаларга рухи байлык  бирә.Шулай ук  шәhәребездәге  уку йортлары белән танышу, аларны рәсемнәрдә танып белү киләчәктә бала сөйләмендә эзлекле хикәя төзи белергә зур булышлык итә. Балалар бакчасында  милли-төбәк компоненты күздә тотып, тематик материал туплау, Алабуга шәhәрендә яшәүче төрле милләт халкы, аларның гореф-гадәте, көнкүреше белән танышуга да зур урын бирелә. Шөгыльләрдә таныштыруны  эзлекле рәвештә алып бару уңай булсын өчен, шөгыль конспектлары, дидактик уеннар, күргәзмәлекләр төзелде.  Мәктәпкәче яшьтәге балаларны  туган  ягыбыз, анда яшәгән иҗат кешеләре – язучылар, рәссамнар, шагыйрь-шагыйрәләр, сәнгәть осталыклары, аларның иҗади юллары белән таныштыру – безнең төп  бурычларыбызның  берсе  буларак, төркем  бүлмәсендә  баланың  игътибарын җәлеп итәрлек, кызыклы бай картотека төзелде. Шулай ук әти-әниләр балаларның  шәhәребез  тарихы, аның  милләте  белән кызыксынуларын хупладылар.Безгә халкыбызның  гореф-гадәтләрен чагылдырган       “ Керәшен татарлары”, “Азербайҗаннар көне”, “ Чуваш халыклары көне”, төрле экскурсияләр, ачык шөгыльләр, шигырь кичәләре шәhәребездә бүгенге көндә яшәп,иҗат  итүче  шәхесләр белән очрашуда зур ярдәм күрсәттеләр. Мәктәпкәчә  яшьтәге  балалар белән  шөгыльләрдә куллану өчен, педагогик  hәм  дидактик  материаллар тупладым. Мин  әзер кулланмаларны  эзлекле hәм балаларга кызыклы рәвештә җиткерүне  үземә төрле  юнәлешле, төп  бурыч  итеп  куйдым. Гомумән, балаларны үзебезнең  зур hәм тарихи  шәhәребез  белән таныштырга, аның  истәлекле урыннарын, бай  табигатен  читләтеп  узу бердә дөрес  булмас  иде дип уйлыйм. Мәктәпкәчә яшьтәге  балаларны шәhәребез белән таныштырганда  аның  Зур hәм кечкенә нарат аланнары, Изге чишмә, Кызыл тау, якташыбыз рәссам И.И.Шишкинның “Нарат  урманы”, башка анда яшәгән төрле хайваннар, бары тик Татарстанның  кызыл  китапларына гына кертелгән  сирәк hәм файдалы үсемлекләреннән  башка күз алдына да китерү мөмкин түгел, минемчә. Ә инде  Алабуга шәhәре  кешеләренең  эшчәнлеге  белән  таныштырганда  ипи  пешерү, сөт hәм ит, майонез  җитештерү заводлары,  янгын сүндерү оешмасы, ипподром кебек  урыннарын шулай ук  игътибарсыз  калдырып булмый. Шәhәребезнең  культурасын өйрәнгәндә,барыбызга  да  якын булган шәhәр музейлары, 1нче  гимназиядәге музей, китапханәләр, сәнгәть hәм  җыр мәктәпләре, җирле  шагыйрьләр белән танышу  каралган. Эшләүнең  нәтиҗәсе  буларак, баланы  үз  шәhәренең патриотик  итеп  тәрбияләү өчен:                                                                                                                                             - туган шәhәреңә карата кызыксыну hәм мәхәббәт тәрбияләү;                                                                                        -  -үзең  яшәгән гаиләгә, йорт-җиргә, урамга, гомумән  шәhәргә карата сакчыл караш тәрбияләү;                           --халкың белән горурлануны   иң  мөhим сыфатлардан дип саныйм.