яна ел
материал (средняя группа) по теме

                        Барый маҗаралары.

                      Яңа ел тамашасы.

Тукай районы «Таңбатыр» балалар 

бакчасы тәрбиячесе Сахапова Гөлнара Салих

кызы.          

Бер бала йөгереп керә:

-Ишеттегезме?

-Белдегезме?

Яңа ел булмый диләр?!

Кыш бабай килми диләр?!

Алып баручы: Булмас, булмас тукта әле,каян белдең? Кем әйтте?

Бала: Кибеттәге әбиләр

          Булмас быел диделәр.

          Кая таба тәгәрибез?

          Ниләр күрербез диләр?

Алып баручы: Ә юк икән, бу гайбәт.

                          Булмас андый әкәмәт

                          Чыршыбыз бар, кар да бар

                          Уйнарбыз, җырларбыз.

                          Кыш бабабыз ишетер

                          Тиз генә килеп җитәр.

Әйдәгез балалар, бәйрәмне башлап җибәрик.

(Көй яңгырый. Бер-бер артлы тезелешеп балалар керәләр, ярымтүгәрәккә басалар)

Алып баручы:    Кыш бабабыз килми калмас

                             Яңа ел бәйрәменә

                             Безнең белән бергәләп

                             Җыр җырлап әйләнергә.

                        (Җыр «Чыршы  янында» Урайский сүз. И.Шамсутдинов муз.)

                                         (Балалар урындыкларга утыралар)

Алып баручы:     Кемдер килә бу якка

                             Кем икәнен белегез

                             Колак озын үзе ак

                             Аңа шулай яхшырак

Балалар:                Куян! (куян керә)

Алып баручы:   Карагыз әле ,балалар!  кечкенә куян. Адашты микәнни? Әйдәгез белешик әле.

-Син кем?

-Куян.

-Кая барасың?

 Куян:                    Мин йөрим эзләп кишер.

                               Әни әйтә: кимер-кимер!

                               Ашасаң син витамин

                               Булырсың өзәрдәй тимер.

                               Бер нәрсәдән курыкмам

                               Бүредән торып чапмам!

Алып баручы: Кишер бирербез без сиңа, балалар да аны яратып ашый бит, алар беләр, кишер ашаган бала зур үсә һәм көчле була.

Тик син башта безнең урман куяннары белән дә биеп ал.

                                                  Бию «Куяннар»

Алып баручы: Балалар! Чыршыбыз да бар, җырларыбыз да, тик бәйрәмебезнең төп кунаклары күренми.  Без кемнәрне көтәбез әле?

Балалар:           Кыш бабай!

                          Кар кызын!

                (Телефон шалтырый.)

Алып баручы: Гафу итегез инде кемдер шалтырата. Әйе тыңлыйм!    

                         Кем бу? Кар кызы! Исәнме кар кызы! Сез кайда? Ник    

                         килмисез? Тукта, тукта! Нәрсә булды? Елама.    

                         Сөйлә.Сөйли алмасаң язып җибәр.

Куян: Мин аларга теге атнада ук кереп чыккан идем, соңга            ,

           калмыйбыз, вакытында килеп җитәбез диделәр.

Алып баручы: Димәк нәрсәдер булган. Туктагыз әле , Кар                

                         кызыннан СМС кА килде. (Укый)

Балалар! Кыш бабай миңа алданрак барып, сезнең белән уйнап, җырлый торырга , аны каршы алырга әзерләнә торырга кушы. Машинамның тәгәрмәчләре карга батты, урманда чыга алмый ятам, килеп сөйрәтеп алмассыз микән?

Куян: Кем инде кыш көне урманда машина белән йөри. Гомергә  Кар кызы ат белән йөрде.

Алып баручы: Шулай да, тик нишәргә?... Уйлап таптым!  Минем тылсымлы китабым бар, кем шул китапны укый, аның көче арта. Көчле кеше генә Кар кызына булыша ала. Тик китап битләре ачылсын өчен матур шигырьләр, җырлар биюләр башкарырга кирәк.

                          1 бала. Ник биемәскә ,биибез

                                       Биюдәр без һич туймыйбыз.

                                       Кар кызына булышыйк

                                       Матур итеп биеп алыйк.

                                     Бию »Кыңгыраулы атлар»

                            1бала Юеш көннәрдә

                                       Зарыгып беттек

                                       Кыш бабабызны

                                       Сагынып көттек.

                            2бала Без нәниләрне

                                       Кыш та сагынган

                                       Төнлә килеп ул

                                       Карлар яудырган.

                            3бала Кар яуган!Яуган

                                       Мамык кебек кар,

                                       Ап-ак булганнар

                                       Урманнар кырлар

                             4балаКыш бабай! Кыш бабай!

                                       Безне бик ярата

                                       Ул безгә Яңа ел

                                       Бүләге тарата.

                             5балаЯңа елны каршылыйбыз

                                       Барыбыз шундый шат.

                                       Кыш бабай почта аша

                                       Җибәргәр берничә хат

                             6балаБер хатында язган безгә

                                       Тиздән килеп җитәсен

                                       Кыш бабай һәм Карсылусыз

                                       Ничек бәйрәм итәсең?

                             7балаАлар килеп керү белән

                                       Башланыр уен көлке

                                       Күрерсез ничек бии

                                      Аю, куян һәм төлке.

                             8балаШау гөр килеп шатланышып

                                       Уза безнең балачак

                                       Яңа елның бәйрәмннәре

                                       Күңелләрдә калачак.

Алып баручы: Балалар! Китапның битләре ачыла ахры. Тик аны кемгә бирергә?

Куян:                Мин беләм, моннан ерак түгел Барый исемле малай яши. Ул көне буе мич башында җылынып ята. Аның көче дә күптер әле.

Алып баручы: Аның исеме дә бит ялкау Барый,ул булышыр микән соң?

Куян: Барып карыйк.

Алып баручы: Ярый өйенә  шакып карыйк булмаса.

Куян: Барый!Тор әле.Тор инде.

Барый:(мич башында ята) Кем бар! Ник уяттыгыз мине.  

Куян:Барый!Тор инде,Кар кызын  кардан сөйрэп алырга кирәк инде.Булыш инде.

Барый:Кем? Минме? Юк! Мин арыдым.

А.Б: Ничек ардың? Син бит көне буе мич буенда ятасың.

Барый: Менә бу кырыем белән ятып арыдым. Мин берүзем ул Кар кызын тартып та чыгара алмыйм.

А.Б: Ә сиңа куян булышыр.

Барый: Бу мы,бу бит  бәләкәй, куркак.

Куян:Хәзер үсәм мин!

А.Б.:Чыгып  ашап кына керәм дә.(Кишерен алып чыга ,аның урынына зур куян керә.)

Куян:Күрдеңме? Вот ничек үстем мин.Хәзер барасыңмы?

Барый: Юк!Бер җырламасагыз бармыйм.

А.Б:Җырлыйбызмы балалар?

                                             Җыр «Кыш бабай».

                         Г.Шәйдуллина сүз.

                         М.Яриева сүз.    

Куян;Барый  әйдә инде!

Барый: Ю-ю-ю-к!Бер биемәсәгез  бармыйм!

Куян:Тискәрләндең инде чистый!Әйдәгез балалар,бер биеп тә күрсәтик

                                         (Бию»Яңа елны каршылап»)

Барый:Башта әз генә арган идем,хәзер совсем ардым инде.

Куян:Ну Барый! Үзем генә китәм.Сиңа бүләк тә булмаячак …

Барый:Ә ярый-ярый! Куркыттың инде. Әз генә  ял итәргә дә ярамый.

Куян:Ярый балалар! Озакламабыз. Китапны да бирегез әле. Көч артык  булмый ул.(чыгып китәләр).(мич  тәгәрмәчләргә утыртылган,шуны тартып китэләр).

1 бала:  Бакчадагы йомшак карны

  Тәгәрәтеп уйныйбыз .

              Салкын көннән ,ап-ак кардан

              Никтер бер дә туймыйбыз .

              Азат ясый Кар бабай

              Ильдар ясый Бал бабай

              Уйный торгач сизмәгәнбез,

             Өшегәнбез     ай-ай-яй

Куян:Әйдә инде Барый!Кыймылта инде.

Барый:Бүләк бирә димәсәң өйдән дә чыкмый идем.

    (Чыршыны әйләнеп үтәләр,машина тагып килеп чыгалар.)

А.Б: Балалар!Кар кызы килде!(көй яңгырый.)

Кар кызы: Исәнмесез дусларым!Борчыдым!Көттердем.Кар бөртекләрем!Сез дә зарыгып көттегезме?

1бала:Кар бөртеге өйгэ керде

           Өй эчендә очып йөрде

           Менә шулай /2 (күрсәтә.)

           Өй эчендә очып йөрде

        Кар бөртеге бик аз очты.

           Суздым аңа  җылы учны

           Менә шулай /2

           Суздым аңа җылы учны.

        Кар бөртеге учка кунды

           Учка кунды һәм юк булды.

           Менә шулай /2

           Учка кунды һәм юк булды.

Кар кызы:Әйдәгез,кар бөртекләре!Бәйрәмнәргә яшь өстәп  бер биеп алыйк әле.

                             «Кар бөртекләре биюе»

Кар кызы:Мин Кар кызы! Кар кызы!

                 Кыш бабайның йолдызы!

                 Бу бәйрәмне яратам

                 Барчагызга шатлык таратам.

      Дусларым !Әйдәгез Кыш бабайны чакырып карыйк.Бүләкләр тутырып калган иде,бәлки арып йоклагандыр.

Кыш бабай:Эһе-һей!Киләм,киләм.

(Дугалы бүреләр  белән Кыш бабай  килеп җитә.)

Кыш бабай:Исәнмесез балалар! Ерак җирләрдән, тирән  көртләрдән бүреләрне  чаптырдым,сезнең янга килеп тә җиттем. Исән саулар тордыгыз мы? Әти-Әниләрегезне тыңладыгыз мы? Әз генә булса да үстегезме? Ярар үзем дә күрәм ,үскәнсез.

А.Б:Бабакай! Син нишләп атлар урынына бүреләр җиктең?

Кыш бабай: Бу явызлар атларымны куркыттылар бит. Хәзер миңа хезмәт итсеннәр инде.

Бүре: Без бит ялгыш кына.

Кыш бабай: Ярар. Чү! Тик кенә торыгыз! Менә монда басып кына бәйрәмне күзәтегез. (Чыршы янына бастырып куя)

Алып баручы: Кыш бабай! Безнең нәниләребез сиңа бүләккә җырлы-бию өйрәнделәр бит.

Кыш бабай: Әйдәгез әле наныйларым, шушында җайлап кына утырып карыйм әле.

Куян: Мин дә, мин дә.

                                     Җыр. «Кыш бабай белән бергә.»

                               Ф.Шәймарданова сүз.

                               М.Әндерҗанова сүз.

                (Балалар Кыш  бабайга бүләккә шигырләр сөйлиләр)

                                         1бала Әй! Кыш бабай. Кыш бабай!

                                                    Безгә якын дус бабай.

                                                    Көтеп алдык без сине

                                                    Күңелләргә хуш бабай.

                                          2бала Күрегез чыршы апаны

                                                     Матурланган, киенгән

                                                     Безгә калын урманнан

                                                     Ул кунак булып килгән.

                                           3балаКыш бабай, Кыш бабай

                                                     Безгә бик таныш бабай;

                                                      Сакал мыек ап-актан

                                                      Килгән безгә ерктан.

                                            4бала Бүләкләр алып килгән,

                                                      Бүреген кыңгыр кигән

                                                      Әйлән-бәйлән уйната,

                                                      Биетә һәм җырлата.

                                            5бала Яңа елга яңа бүләк:

                                                       Я өмет,яңа теләк

                                                       Кыш бабабыз атка төяп

                                                       Кай арада килеп җиткән,

                                                       Кыңгыраулы дуга җиккән…

                                                       Аты көрткә ничек батмый,

                                                       Бүләкләрне ничек ватмый?

                                                       Мамык җәймә каплый-каплый

                                                       Бүреләр анны саклый.

Алып баручы: Әйд әле кыш бабай! Балалар белән бергәләп чыршы тирәли биеп, җырлап алыйк.

Кыш бабай: Бик теләп балаларым, чыршыгыз да бигрәк матур бит ай-ай!

                                                      Җыр «Кыш бабай»

                                                  Татар халык көе.

                                                   Ә.Кари сүз.

                                           1бала Гармунсыз да биетәсең,

                                                      Ай-ай шаян икәнсең!

                                                      Бигрәк инде!Тау шуганда

                                                      Битне тешләп киткәнсең!

                                                      Әй шук бабай, ул кадәр үк

                                                      Ярамый бит инде,

                                                      Кит инде!    

                                          2бала  Таяк белән сукканыңны

                                                      Болай  үзем күрмәдем:

                                                      Кыл урталай яргансың бит

                                                      Чоланда сөт чүлмәген

                                                      Әй шук бабай, ул кадәр үк

                                                      Ярамый бит инде,

                                                      Кит инде!

                                         3бала   Тау башыннан түбән таба

                                                     Рәхәт шуарга

                                                     Тик тауга менүе авыр,

                                                     Бик арыла шуңа.

                                         4бала   Мин зур чанага

                                                     Мотор куярмын әле

                                                     Рәхәтләнеп тауга каршы

                                                     Чана шуармын әле.

                                              Җыр:»Чыршы әйләнәсендә»

Кар кызы: Кыш бабакай син бит үзең дә бик оста биисең.

                                                            Әйдә әле кыш бабай

                                                            Биеп алык бергәләп.

                                                            Син бит бик оста бабай

                                                            Биик әйдә чүгәләп!

(Кыш бабай бии ,Кар кызы чыршы янында кул чабып тора. Бүреләр анны эләктереп чыршы артына яшерәләр)

Кыш бабай: Ай-ай арытты! Бабагызның аяклары талды. Кая әле Кар кызы, капчыгымны бир әле, балаларның хатлары да шунда. Кызым син кая соң? Кар кызы!

Балалар: Анны бүреләр алып киттеләр!

Кыш бабай: Ай явызлар! Акылга  утырмадылар инде.

      Ну мин аларны .

      Выж -выж итәм

      Кар итәм,боз итәм! Балалар,мин чыршының бер ягыннан куам аларны,әгәр килеп чыксалар кар белән атыгыз шуларга.(Кыш бабай чыршынын бер ягынна кереп китә,буреләр атылып чыккач балалар кар йомгаклары белән аталар.)

Бүреләр:Булды,булды без алай бүтән эшләмибез

Кыш бабай: Балаларны мина язган хатлары кая?

Бүре: Менә, менә. (Йөгереп кенә алып  кереп бирәләр)

К.Б:Кар кызын кая куйдыгыз?

Бүре:Үзе бит:бәйләгез мине,бәйләгез мине ди.

К.Б:Ишшу алдашып тора.

Ух сине!

Бүреләр: Бете,бете. Әйдә инде.(Кар кызын эткәләп алып керәләр)

Кар кызы: Бабакай. Сизми дә калганмын бит.

Кыш бабай: Кәефемне бетерделәр шушылар. Ничек акылга утыртырга инде.Мин балаларны бүләкләрен чыршы төбенә куйган идем шуларны алып килегез әле монда(бүреләргә ымлый), тиз булыгыз!

Алып баручы:Бабакай, әйдә әле борчылма, балаларның да бит сиңа күчтәнәче бар.

                                       Бию» Африкадан кунаклар»

                      ( Бүреләр  чана тартып керәләр,чанада бүләкләр)

Алып баручы: Бүләкләр килә! (Балалар кул чабалар)

                                     (Кыш бабай бүләкләр тарата)

Кыш бабай: Балаларым! Бәйрәмегез өчен рәхмәт. Ә бу урман җәнлекләрен ачуланмагыз инде, икенче елга алар акылга утырып, яхшылыкка өйрәнеп килерләр.

                  Бәйрәм дәвам итә. Кыш бабайдан теләкләр, фотосүрәткә төшү