НОД "Иней покрыл деревья"
план-конспект занятия по окружающему миру (подготовительная группа)

Ажыл-чорудулганын чадалары

Башкынын ажыл-чорудулгазы

Уругларнын ажыл-чорудулгазы

1

2

3

I. Организастыг кезээ

Хуулгаазын кезээ

Б: Экии, уруглар! Мен Бай-Тал суурдан «Салгал» уруглар садындан аалдап чедип келдим. Мени болза Сырга Борисовна дээр.

-Бот-боттарывыс-биле мендилежирде, долгандыр туруптаалынар уруглар.

    Чазык башкым мендээ, мендээ!

    Чараш өргээм экии, экии!

    Эртенин-не ужуражыр,

    Эжим-өөрум экии, экии!

-Уруглар, корунер даан чүн чыдыр. Ол чунну барып корээлинерем. Чун мынаар шойлуп чоруй барган ышкажыл, а бо чун канчап мында чедип келген чоор ол каяа четкенил корээлинерем, уруглар. (Чуннун ужундан тудуп алгаш эдерип чоруптар)

-Уруглар, бо чун бисти солун, онзагай чуулдерге чедирер боор. (Чунни эдерип чоруп ора агаарны уруглар-биле чугаалажыр)

Уруглар долгандыр туруптар

Уруглар шупту бот-боттары-биле башкы-биле мендилежир

Уругларнын харыылары

Уруглар хендирни ужундан тудуп алгаш эдерип чоруптар

II. Кол кезээ

1.Беседа «Кыш»

2.Чурук-биле ажыл

3.Тайылбыр «Хыраа деп чул?»

4. Хыраанын тыптып келгени»

Видео сула шимчээшкин

«Ужар-хеме»

5. Чанчылчываан арга-биле хыраалаан ыяштарны чурууру

(губка, болгаш кисточка-биле кышкы хыраалаан ыяштарны чуруп көргузери)

6.Салааларга мергежилге

«Матпаадыр»

-Башкы: Сонгаже көрунерем уруглар! Чылдын кайы уезил?  Кыш деп канчап билип кагдынар, уруглар? Хову шөлдерни, чернин кырын  бажыннарнын кырын ак хар шыпкан бүгү-ле бойдус тоолчургу чараш аян-шинчилиг.

- Бөгун агаар кандыг-дыр уруглар? (Аяс, бургег)

-Шын-дыр, уруглар ам чүңну улаштыр эдерип чоруптар бис бе. Уруглар, чүң биске чүнү айтып бериксеп турар чоор көрунерем. Ол бисти онзагай чараш чуруктарда эдертип эккелген. (Чуруктарны кичээнгейлиг көөр.)

-Уруглар, көрунерем чурукчулар кышкы үени бодунуу-биле бир-ле тоолзуг чараш кылдыр чуруп көргускен. (Чуруктарны көргузер).

-Чурукта ыяштар кандыг-дыр уруглар?

-Кышкы үени ак, куу, көк өннер-биле чуруп көргускен.

-Бо чурук кандыг-дыр. Агаар кандыг болуп турарыл? Агаар бургег.

-Бо чурукта агаарны кандыг  кылдыр көргускенил. Дээрнин өну ак-кок. -Агаар аяс ынчангаш дээрнин ону ак-көк. Даштын агаарывыс кайы чурукка хамааржырыл? (Бургег, аяс деп чугааладыр)

-Уруглар а бо чурукту кичээнгейлиг корунерем.

- Ыяштарнын будуктары шупту ак. Ол чуге ындыг болуп турары ол? Бо ыяштар хыраалыг. Бо чурукту көрупкеш даштын бойдузувустун ыяштарын сактып келинерем уруглар. Олар соок-даа болза ыыт чок хуулгаазын  чараш болу берген бистерже кайгап турар болгай.

-Хыраа дээрге чүл ол? Ол хыраа канчап тыптып келирил, коруп корээлинерем уруглар? (Видеону уругларга коргузер)

-Хыраа ыяштарнын шыгы соок агаарга хыраалай бээр,  соок күштүг болурга ыяштар шупту хыраалай бээр.

-Чеже-даа агаар соок болур болза, а хыраалаан ыяштарны коорге чараш олар бүдүнү-биле ак кыланайнып көступ турар болур.

-Хыраа деп адап корунерем уруглар? (Уругларга хыраа деп шуптузунга болгаш чангыстап ададыр)

Видео сула шимчээшкин

-Улаштыр чоруп ораалынар. Хуулгаазын чүңүвүс бистин-биле ойнаксап турар шээй уруглар. «Ужар-хеме»

Чурулга «Ыяштарны хыраа шыпкан»

-Чүңну эдерип чоруп ора дыштанып алдывыс.

-Уруглар, чүң бисти улаштыр столдарже эдертип эккелген ышкажыл.

-Ам шупту столда олуттарже олуруптаалынарам.

-Уруглар бо чурукту корунерем.

-Бо мээн чураан чуруум-дур. Чуну чуруп көргускен-дир мен. (Хыраалаан ыяштар)

-Бо хун бис хыраалаан ыяштарны губканын дузазы-биле танмалап чуруп көргузер бис.

-Баштай чурукту канчаар чуруурун көргузуп берейн, кичээнгейлиг көруп дыннап алыр, уруглар.

-Силернин мурнунарда ак-көк саазынны доора салып алыр. Губканы алгаш ак гуашька булгап алгаш саазыннын ортузунга солагай талазындан он талазынче танмалап чуруур. (Уруглар чуруур)

(Уруглар башкынын тайылбыры ёзугаар кичээнгейлиг ажылдап эгелээр. Чуруурунга бергедежип орар уругларга дузалажыр)

(Чуруп турар уеде хогжумну салыр)

-Ак өң-биле ыяштарнын чүзүн чуруп көргүскен  бис? (Уруглардан долу харыыны негээр)

(Уруглар хырааны чурупкан соонда салааларга мергежилгени кылдыртыр)

Салааларга мергежилге «Матпаадыр»

Матпаадыр паштанзын

Бажы-курлуг балыктазын

Ортаа-Мерген одун салзын

Уваа-Шээжек уруктазын

Бичии-Моовей бүүрек чизин

Кылбас тутпас ажылы чок

Кызыл-Маадыр алышкылар

(Беш салаазынга ойнап коргузер)

-Эр-хейлер уруглар, дыштанып алдывыс ам чуруктарывысты чуруп уламчылаалынар. Ам чуну чуруур-дур бис?

-Чугаалап көрунерем, уруглар. (Унун, будуктарын)

-Уруглар хырааны чуруп алган болганывыста ам ыяштын унун болгаш будуктарын чуруп көргузер бис. (Чуруп эгелээр.)

-Кисточканы хүрен гуашька суккаш ыяштын унун адаан өөрү кисточканын калбак боду-биле чуруп өскеткеш кисточканы чоорту кодуруп шиш бажын чуруур бис.

-Ам будуктарын кисточканын бажы-биле чуруптар-бис.

-Көруңерем уруглар, дыка чараш арганы-чуруп  коргузупкен бис. Эр-хейлер.

Шупту сонгаже даштын агааржее коор

Уругларнын харыылары

Уруглар тынышкка мергежилди кууседир

Уругларнын харыылары

Чуруктарны коор. Айтырыгларга харыылаар

Сула шимчээшкинни көргузер

Уруглар хендирни улай дилеп чоруптарлар

Башкынын тайылбырын кичээнгейлиг дыннаар

Уруглар: Уну, будуктары

Уруглар кичээнгейлиг ажылдап эгелээр.

Аяна: хыраалаан ыяштар

Уруглар: Ак

Уруглар: Ыяштарнын хыраазын

Уруглар матпаадыр деп салааларга оюнну башкынын сөзу ёзугаар ойнап көргүзер

Чурулганы уламчылаар

III. Түңнел кезээ

 (Хендирни тудуп алгаш башкы кичээлди туннээр)

 -Уруглар, ам база чүнүвүс-биле ойнаптар бис бе.

Хендирни долгандыр уругларга дамчыдып тура айтырыглар салып ойнаар

-Чүнү чурудувус уруглар?

-Хыраа канчап тыптып келирил?

-Хырааны кандыг өн-биле чурудувус?

- Хыраа чылдын кайы уезинде тыптырыл?

-Эр хейлер, уруглар! Шак бо чун биске бо хун дыка онза кайгамчык чараш чуулдерни коргусту уруглар. Ынчангаш мен ону шыгжап алыйн . Бо хун мээн-биле демниг ажылдаанынар дээш улуу-биле четтирдим уруглар, дыштанып алынар.

Уруглар башкынын айтырыынга долу харыылаар