Чараш оскен суурум Кызыл-Мажалыгым
план-конспект занятия по окружающему миру (средняя группа)

Ооржак Байлак Никторовна

Долгандыр турар хʏрээлел-биле чугаа сайзырадылгалыг кичээл.

 

Темазы: «Ɵскен тɵрээн суурум Кызыл-Мажалыым»

(Ортумак болук)

Сорулгазы: уругларны тɵрээн суурун чарашсынып, ону эки билир, келир ʏеде канчаар сайзыраарын, аңаа ынак болурунга кижизидер.

Ɵɵредиглиг мергежили: уругларны тɵрээн суурунуң дугайында эки билип алырын ɵɵредир.

Сайзырадыр мергежили: уругларның дыл-домаан сайзырадыр. Долгандыр турар чʏʏлдерни эскерип, сонуургап билиринге чаңчыктырар. Төрээн суурунуң онзагай чүүлдери биле таныштырар. Чоогунда долгандыр турар чүүлдерге сонуургалын оттурар.

Кижизидикчи мергежили: тɵрээн суурунга ынак болурунга, ону кезээде арыг, чараш турар кылдыр күзелин кижизидер. 

Катышкан кичээлдер: чугаа сайзырадылгазы, ниитилел-харылзажылга сайзырадылгазы, долгандыр турар билиг сайзырадылгазы.

Кичээлге  бааш  бурунгаар кылып чорудар  ажылдар: чурттап турар адрези, садыг, почта, дыштанылга  паргы, культура одаа,  садик, школа дугайында чугаа. Сюжетиг оюннар.

Словарьлыг ажыл: «кызыл-мажалыкчылар», «чангыс чер чурттуглар».

Дерилгези: тɵрээн суурунуң дугайында чуруктар.

Херек чʏʏлдери: чуруктар азы компьютер, телевизор. 

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл Суурум Кызыл-Мажалык32.86 КБ

Предварительный просмотр:

 

Долгандыр турар хʏрээлел-биле чугаа сайзырадылгазынга кичээл

«Ɵскен тɵрээн суурум Кызыл-Мажалыым»

(Ортумак болук)

Кижизидикчи башкы:

Ооржак Б.Н

2021-22ч

Долгандыр турар хʏрээлел-биле чугаа сайзырадылгалыг кичээл.

Темазы: «Ɵскен тɵрээн суурум Кызыл-Мажалыым»

(Ортумак болук)

Сорулгазы: уругларны тɵрээн суурун чарашсынып, ону эки билир, келир ʏеде канчаар сайзыраарын, аңаа ынак болурунга кижизидер.

Ɵɵредиглиг мергежили: уругларны тɵрээн суурунуң дугайында эки билип алырын ɵɵредир.

Сайзырадыр мергежили: уругларның дыл-домаан сайзырадыр. Долгандыр турар чʏʏлдерни эскерип, сонуургап билиринге чаңчыктырар. Төрээн суурунуң онзагай чүүлдери биле таныштырар. Чоогунда долгандыр турар чүүлдерге сонуургалын оттурар.

Кижизидикчи мергежили: тɵрээн суурунга ынак болурунга, ону кезээде арыг, чараш турар кылдыр күзелин кижизидер. 

Катышкан кичээлдер: чугаа сайзырадылгазы, ниитилел-харылзажылга сайзырадылгазы, долгандыр турар билиг сайзырадылгазы.

Кичээлге  бааш  бурунгаар кылып чорудар  ажылдар: чурттап турар адрези, садыг, почта, дыштанылга  паргы, культура одаа,  садик, школа дугайында чугаа. Сюжетиг оюннар.

Словарьлыг ажыл: «кызыл-мажалыкчылар», «чангыс чер чурттуглар».

Дерилгези: тɵрээн суурунуң дугайында чуруктар.

Херек чʏʏлдери: чуруктар азы компьютер, телевизор.  

Кичээлдин чорудуу

Кезектери

Кичээлдин чорудуу

Башкынын кылдыныы

Уругнун кылдыныы

Үези

Организастыг кезээ

Амыр, амыр эжим-оорум!

Амыр, амыр башкыларым!

Алдын хунум унуп келди,

Ак-кок дээрим аяс турзун!

- Уруглар, бистиң  чурттап турар суурувус адын чүү деп адаарыл?  

Экии,

(Уруглар чартык тɵгерик кылдыр тургулап аар)

Кызыл-Мажалык  суур.

Уругларны угаап боданыырынга шаптааразыныг  бодалганы туругузары  

-Бистин суурувусту чуу дээш Кызыл-Мажалык деп адап кааныл? Кым билирил уруглар?

Уругларнын харыылары.

Кол кезээ

-Кызыл-Мажалык даг Хемчик хемнин кыдыында турар. Ырактан коорге Мажалык даанын  даштары  кызыл, кызыл  оннуг боорга Кызыл-Мажалык деп адап каан.  

-Суурувуста чурттап турар кижилерни чангыс чер чурттугларывыс, азы кызыл-мажалыкчылар  деп адаар бис.

- Бистин суурувус кандыгыл уруглар?

-Бистиң суурувуста кудумчулар хөй. Оларнын  аразында кол кудумчулар бар. Оларнын аттарын Тыванын алдарлыг кижилеринин аттары биле адап каан. Ол кудумчуларнын аттары Х.Н Чʏргʏй-оол,  Буян-Бадыргы ноян.

Х.Н Чургуй-оол дээрге ада-чурт дайынынын киржикчизи, дайын уезинде танк башкарып,  дыка хой удурланыкчыларны чылча шаварынга улуг-хуузун киирген дайынчы,  совет эвилелинин маадыры чораан.

Буян-Бадыргы ноян дээрге Тываның төөгүзүнде ханы балалбас исти арттырган кижилерниң бирээзи, база бот-догуннаан Таңды-Тыва Улус Республиканың бир дугаар Баштыңы – Чазааның даргазы чораан. 

- Чуу деп аттарлыг кол кудумчулар бар болду уруглар?

-Эр-хейлер!

- Бистин Кызыл-Мажалык суурувуста сонуурганчыг, онзагай  чараш черлер хой. Оларга болза арат шолу, дыштанылга паргы, культура одаа,  субурган хамааржыр.

       Арат шолунге янзы –буру солун байырлыг хемчеглер эртип турар.

       Чургуй-оол аттыг дыштанылга парыгынга  чанчыл болган байырлалдар болуп эртип турар болгаш суурнун чонну дыштанып  агаарлаарлар. Оон турар чери арыг, чараш, ногаан шыктыг, долгандыр  арга-ыяштарлыг черде турар.  

         Кульура одаанга солун чараш концертер коор.       Харылзаа черинге суурнун чону солун-сеткуул чагыдар болгаш чагаалар чоргузар  чери болуп турар. Суурда аьш-чем болгаш хеп садыглары хой.

- Бистиң садигивистин адын чуу деп адаарыл уруглар?

-Садиктин турар  кудумчузунун адын Чадамба деп адаар.

Катаптаптаалынар уруглар. (уруглар 2-3 катап чугаалаар).

-Чадамба кудумчузу  бистиң суурнуң  бир төп кудумчузу болуп турар. Кудумчуну дургаар  аргыжылга оруу биле кожуун тɵвʏнун  чурттакчы чонну    ажылдап, ооренип, боттарынын чорук –херээн кылып  аргыжып чоруп  турарлар.  

Сула шимчээшкин

Оожум-топтуг орар дээш,

Оорга-моюн шылай берди,

Ол-бо чукче эглип, херлип,

Олуруп-туруп шимчениил!

Бирээ,ийи,уш!

Бирээ,ийи,уш!

-Кызыл-Мажалык суурувус арыг-силиг болур дизе покталдырбас, чараш чʏʏлдерни ʏревес, камнаар, суурувуска ынак болур ужурлуг бис уруглар.

-Суурувус арыг, чараш  болзун дээш чуну канчаар ужурлуг бис уруглар?

-Эр-хейлер уруглар! Ынчангаш кижи бурузу арыг-силигнин  чурумун  сагып  чоруурун сумеледим  уруглар!

Чангыс чер чурттуглар!

кызыл-мажалыкчылар!

Улуг, чараш

Чургуй-оол, Буян-Бадыргы

«Аяс»  уруглар сады

Чадамба  кудумчузу.

покталдырбас, чараш чʏʏлдерни ʏревес, камнаар.

Тʏңнел кезээ

-Бɵгʏн мээң-биле чʏнʏ билип алдыңар уруглар?

-Чурттап турар суурувус адын чүу деп адаар болду  уруглар?

-Суурувуста кандыг онзагай черлер барыл?

-Чүү деп маадырларнын ады биле адаан  кудумчулар бар болду?

-Эр-хейлер уруглар! Бо хун силер дыка хойну билип алдынар. Силернин харыылаанынар тода болгаш билдингир болду. Эр-хейлер!

Уругларнын харыылары.

Кызыл-Мажалык  суур.

Дыштанылга парыгы, харылзаа чери, арат шолу, субурган, культура одаа…

Чургуй-оол, Буян-Бадыргы.

Кичээлдиң бот сайгарылгазы

Долгандыр турар хʏрээлел-биле ажык кичээл.

Темазы: Ɵскен тɵрээн суурум Кызыл-Мажалым.

Сорулгазы: уругларны тɵрээн суурун чарашсынып, ону эки билир, келир ʏеде канчаар сайзыраарын, аңаа ынак болурунга кижизидер.

Ɵɵредиглиг мергежили: уругларны тɵрээн суурунуң дугайында эки билип алырын ɵɵредир.

Сайзырадыр мергежили: уругларның дыл-домаан сайзырадыр. Долгандыр турар чʏʏлдерни эскерип, сонуургап билиринге чаңчыктырар. Төрээн суурунуң онзагай чүүлдери биле таныштырар. Чоогунда долгандыр турар чүүлдерге сонуургалын оттурар.

Кижизидикчи мергежили: тɵрээн суурунга ынак болурунга, ону кезээде арыг, чараш турар кылдыр күзелин кижизидер.

Кичээлге бааш бурунгаар кылып чорудар  ажылдар: чурттап турар адрези, садыг, почта, садик, арат шолу, школа дугайында чугаа.

Словарьлыг ажыл: «кызыл-мажлыкчылар», «чангыс чер чурттуглар».

Дерилгези: тɵрээн суурунуң дугайында чуруктар.

Аргалары  болгаш методтары: беседа, айтырыгларга харыылаары, көргүзүп тургаш чугаалаары.

Педагогтуг технологиялары: беседа, ИКТ.

Эртирген бɵлʏʏ: ортумак болук

Эртирген шагы: 20 минут        

Катышкан кичээлдер: Чугаа сайзырадылгазы, ниитилел-харылзажылга сайзырадылгазы, долгандыр турар билиг сайзырадылгазы, эстетиктиг уран чурулга сайзырадылгазы.

Уругларнын саны: 10

Кичээлдиң тʏңнели: уругларның кичээлге сонуургалы эки болган. Башкынын салган айтырыгларынга идекпейлиг харыылаан. Кичээл уругларга солун болган. Башкы салган сорулгазын чедип алган.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Нод по теме: "Огбелерден дамчып келген, оскен оомге ынаам кончуг"

Тема «Огбелерден дамчып келген, оскен оомге ынаам кончуг»Сорулгазы: Тыва огну уругларга таныштырып, тайылбырлап коргузер.1.Ооредиглиг: Ада-огбелеривистен дамчып келген, кошкун тыва чоннун ...

Кичээл "Оскен, торээн суурум Барлык"

Муниципалдыг бюджеттиг школа назы четпес уруглар албан ɵɵредилге чериБарыын-Хемчик кожууннуң Барлык суурда «Салгал» уруглар сады      Долгандыр турар хʏрээлел...

Байырлыг оскен торээн садигивис! Школага белеткел болуу №1

Сорулгазы: Уругларны чараш аажы- чанга (оорланып болгаш мегелеп) болбас деп чуулду билиндирер.Уругларны ооредилге херекселинге камныг хамагалыг болгаш , улуг улустун  ажылын унелеп чоруурунга киж...

Мээн суурум Шекпээрим

Удуртукчу башкы: Сарыглар Ж. В....