“Җир көне”
план-конспект занятия по окружающему миру по теме

                                      Татарстан  Республикасы  Актаныш  муниципаль  районы  бюджет  

                            белем  бирү  учреждениесе “Катнаш  төрдәге Актаныш 6 нчы балалар  бакчасы”

   “Җир көне”

                    (Мәктәпкә  әзерлек  төркеме белән  үткәрелгән  бәйрәм  программасы)

                                                                                                                  Төзеде:

                                                                                                               1квалификацион категорияле

                                                                                                               тәрбияче  Идрисова Ф. М.

 Тема:     “Җир  көне”

       Максат: Җир планетасының  экологик  торышы турында,  табигатьнең  гүзәллеген, байлыгын

                   күрә  белергә  өйрәтү; җирнең  барлык  тереклек  ияләре  өчен уртак  йорт булуына

                   басым  ясау,  сәнгатьле  сөйләм  телен үстерү;  сакчыл  караш,  кешелеклелек,  киң

                   күңеллелек  сыйфатлары  тәрбияләү.  

 Җиһазлау:   Урман, чишмә  күренешләре, ТСО, урман  хуҗасы, ясалма  чәчәкләр,  глобус

                                    Бәйрәм  барышы.

           Музыка  астында  балалар  залга  кереп  басалар. Исәнләшү.

Тәрбияче:   Башы  да  юк, ахыры да

           Арты да  юк, алды  да.

           Зурысы  да, кечесе  дә

           Зур  шар  икәнен  белә.

   - Нәрсә  ул  балалар?

   - Җир  шары.

                 Җир  планетасы  слайдлары  күрсәтелә.

   -Әйе,  җир  шары,  икенче  төрле  әйтсәк – глобус.  Без – кешеләр, бөтен  тереклек  ияләре шушы

җир  планетасында  яшибез.  Аны  космонавтлар  күзәткәннәр. Галәмдә  планеталар  бик  күп. Иң  яктысы Кояш. Ул  якты  итеп яктыртса, көн башлана,  ә  баеса төн  була.  Тагын  Венера, Марс, Юпетер һәм  башка  планеталар  бар.

       Бүген  без “Җир көне”н билгеләп  үтәбез.  22апрель- Җир көне, аның  туган  көне.  Бу  көнне кешеләр табигатькә  чыгалар, агачлар  утырталар, тирә-якны  чистарталар. Әйдәгез,  табигатькә

хәерле көн  теләп “Хәерле көн”  җырын  җырлыйк.

                   Җыр: “Хәерле көн”.

Тәрбияче: Мин сезгә табышмак әйтәм, шуның җавабын  дөрес  әйтсәгез, шул  урынга  сәяхәткә  барырбыз.

                     Кат-кат  үсемлекле,

                     Аллы-гөлле  чәчәкле

                     Эре  кызыл  җиләкле,

                     Баллы, майлы  гөмбәле

                     Чут-чут  сайраучы  кошлы,

                     Төрле-төрле  җәнлекле,

                     Кешегә  файда  бирүче,

                     Һаваны  чистартучы-

                     Ул  нәрсә?   (Урман)

 Бик  дөрес  әйттегез.Әйдәгез  юлга  кузгалабыз. (Хәрәкәтләр  белән  китәләр)

- Кояш  кыздырган  юл буйлап  без урманга  барабыз   (Әкерен  генә атлап китәләр)

- Безнең алда  ялан, аяк  астында  йомшак  үлән.(Аяк  очларында  баралар)

- Елга  бйлап  барабыз. Аяк  астында  ком  шыгырдый.( Учларны  кагу)

- Баскыч  аша елганы  чыгабыз (Аякларны  күтәреп  атлау)

- Түмгәктән-түмгәккә сикереп  сазлык  аша  чыгабыз ( Ике  аякта  сикерү)

- Җил  агачларны  селкетә. ( Кулларны  өскә  күтәреп  селкенәбез)

- Уңда, сулда  җиләкләр, аларны кәрзиннәргә  җыябыз.( Уңга, сулга бөгелү)

    Урманга  килеп  җитәләр. Урман слайды күрсәтелә. Өй  артыннан Урман хуҗасы  чыга.

Урман хуҗасы: Исәнмесез, балалар. Мин Урман  хуҗасы. Урманны тавыштан,  төрле  куркыныч  вакыйгалардан саклыйм. Урманда  яшәүчеләр  барысы да минем  дуслар. Сезнең  белән  дә  дуслашырбыз  дип  уйлыйм.

                                        Хәерле  көн телим,  урман-анам,

                               Кояшлы  көн телим  мин  сиңа!

                               Кошларың гел шулай  сайрап  торсын,

                               Чәчәкләрдән  хуш ис бөркелсен.

                Җир –анабыз, гүзәл  табигатьең,                                            

       Иксез- чиксез дала-кырларың

       Суларың саф булсын, һаваң  чиста,

       Шаулап торсын яшел урманың.

Урман хуҗасы:  Сез урман турында нәрсәләр  беләсез, шул хакта сөйләшик  әле.

   Балалар:  Урман безнең дустыбыз.

                    Җәнлекләр  һәм  кошлар  өчен урман – туган йорт һәм туендыручы.

                    Басуларны җилдән саклый һәм дым бирә.

Ур. х. -  Балалар, урманда үскән  агачлар  ни өчен хезмәт итәләр?

• Алардан өйләр  төзиләр,йорт җиһазлары  ясыйлар.

Ур х. Дөрес балалар. Урман бик бай, ул безгә күптөрле бүләкләр, күчтәнәчләр бирә. Балалар, әгәр агачларның телләре булса, алар нәрсә әйтерләр иде?

- Безне  сындырмагыз, яндырмагыз,  тишкәләмәгез  дип әйтерләр иде.

- Сез  нинди агачлар беләсез?

                             Борын  заманда  түгел,

                             Бу  әле  булган бүген.

                             Зәңгәр  болыт каплаган

                          Кара урманның күген

                          Үскән, ди, бу урманда,

                          Каен да, имән, нарат

                          Түбәтәең төшәрлек ди,

                          Агач башына карап.

                                          Минем исемем – каен,

                                          Үсәм һәр урман саен

                                          Буем үсә бик озын,

                                         Ак кәгазь кебек тузым.

                          Ә мин – чыршы беләсез

                          Чыршы булмый энэсез

                           Җәен, кышын, яшел мин

                           Арттырам  урман  яшен.

                                       Исемем  минем  “Имән”

                                       Мин  күптән  яшәп  киләм,

                                       Бик көчле агач  имән,

                                       Җилләргә, давылларга,

                                       Берсенә дә баш  имәм.

 Ур.х: Бик дөрес сөйлисез, минем урманым, аның агачлары  турында. Хәзер мин сезгә урманымның кошлары турында табышмаклар әйтәм, ә сез җавапларын әйтегез.

                 Җаваплар  слайдларда  күрсәтелеп  барыла.

                           Я су белән коена,

                           Я тузан да коена,

                              Үзе безгә сыена,

                              Гомере буе безнең белән

                             Яшәргә дип җыена.              (Чыпчык)

   Чыпчык өздереп сайрый  белмәсә дә, сайраучы кошлар исемлегенә керә.   Алар бик тә үткен, зиһенле , аралашучан кошлар.

                              Түшләрендә кояш  төсе,

                             Аркасында яз  төсе

                             Кышын тәрәзәмә килеп

                             Таныйсыңмы ди төсле.    (Песнәк)

  Песнәк сайрарга бик оста  түгел, аның вакыты да юк, чөнки ул, иртәдән кичкә кадәр азык  эзләп  чаба.

                               Җәй тукылдый бу чүкеч,

                               Кыш  тукылдый бу чүкеч

                               Ничек чыдый бу чүкеч?  (Тукран)

Бу – иң тырыш кош .Алар авыру агачларның кортларын чүплиләр. Аларны “Урман санитарлары” –дип йөртәләр.

 - Балалар, сез күбәләкләрне яратасызмы? (Слайд күрсәтелә)

 - Бик яратабыз

Сез аларның бер генә көн яшәгәннәрен беләсез. Шул вакыт эчендә алар матур ефәктәй канатлары белән җилпеп очып,  күпме болыннарны күрәләр, чәчәктән-чәчәккә күчеп кунап, аларның татлы сулары белән туеналар. Күбәләкләргә тияргә ярамый. Аларны тотсаң, канатлары ертылып китә, аннан соң оча алмыйча җиргә егылып төшәләр.

                            Җыр : “ Күбәләк”  (бер бала  күбәләк булып биеп йөри)

Ур.х.  Минем урманымда яшәүче җәнлекләрем турында  нәрсәләр беләсез?

                           Җәнлекләр слайды күрсәтелә.

Бүре: Мин бүре. Үзем соры төстә, тешләрем үткен. Мине урманның санитары дип атыйлар. Чөнки мин урманны үләксәләрдән чистартып торам. Кешеләр мине яратмыйлар, усал диләр. Әкиятләрдә

дә мине усал итеп күрсәтәләр. Юк, мин андый түгел, мин яхшы. Кешеләр миңа карата мәрхәмәтле булыгыз.  Мин үлсәм урман да үлә.

Керпе: Мин бик кызык хайван. Мине ялан кул белән тотып булмый.  Мин шунда ук чәнечкеле йомгакка әйләнәм. Күзләрем бик әйбәт күрә, ләкин борыным төп ярдәмчем, исләрне бик тиз сизәм. Аның ярдәмендә ашарга эзләп табам. Кышны тирән йокыда үткәрәм. Яз башында йокыдан уянам.

Балаларым саңгырау, сукыр, шәрә -энәсез туалар. Бераздан энәләр үсә башлый, вакыт үтү белән

алар  ныгыйлар.

Куян: Без-куяннар күп төрле. Үр куяны, йорт куяннары, җир куяны, үрмәләч куяннар. Без күбебез урманнарда яшәргә яратабыз. Безнең дошманнарыбыз бик күп: төлке, бүре, мәче башлы ябалак, бөркет. Мин дошманнан сакланганда аркама ятам да, озын тырнаклы арт аякларым белән каршы торам. Безне куркак  диләр . Юк , куркак түгел. Курык  булсак бер урында гына торыр идек. Без      озын итеп сикереп,  дошманыбызның  юлларын  бутыйбыз.

Ур. х.Сез табигатьне бик яратасыз икән. Шул ук вакытта чәчәкләрне дә яратасыз. Чәчәкләрне ярату_ дөньяны ярату, җирне ярату  дигән сүз  ул.

                           Чәчәкләр слайды  күрсәтелә.

                                 Яшел яфракларым арасына

                                 Ап-ак чуклар эленгән

                                 Энҗе чәчәк мин, чукларым

                                 Ничек атып өлгергән?

                                 Килеп керсәң урманга,

                                 Минем исне тоярсың.

                                                Кечкенә конбагыш кебек,

                                               Чәчәк булам мин үзем.

                                                Таҗларымны санап кара,

                                                Әгәр булсаң бик түзем.

                               Ошасам да кыңгырауга,

                               Шалтырамыйм, чыңламыйм.

                               “Эт эчәгесе” шикелле

                               Үләннәргә чорналмыйм.

Ур.х. Сез бик матур итеп шигырьләр сөйләдегез, җырладыгыз. Шулай да балалар, табигатьне ярату гына аз. Аны хөрмәт итәргә, саклый белергә кирәк. Мин сезнең белән хушлашам, урмандагы дусларым янына барыйм. Саубулыгыз  балалар.

                      Бию : “Чәчәкләр белән бию”.  (Кызлар башкара)

                      Чишмә турында слайдлар күрсәтелә.

       Тәрбичяе: Балалар кайтыр юлга чыгыйк. Урманда бик рәхәт һәм күңелле булды. Балалар сусадыгызмы?  Карагыз әле монда, нинди матур салкын көмеш чишмә челтерәп ага. Чишмә кешеләрнең якын дусты, аның шифалы суын эчеп, юлчылар сусауларын басалар, чишмә янында битләрен юалар,  ял итәләр. Йөгерек көмештәй суларын бүлеп тә куярга ярамый.  Чишмәбезгә рәхмәт әйтеп җырлап алыйк.

                      Җыр: “ Чишмә”

 Зәңгәр күзле чишмәләребезнең сафлыгы, елга-күлләребезнең чиста булуы да безгә бәйле.Аларны сакларга, пычратмаска кирәк.

          Залдагы  балалар белән “Нәрсә эшләргә ярамый” уенын уйнау.(Слайдлар күрсәтелә)

М-н: - Кош ояларын  туздырырга

         - Җиләкләрне,гөмбәләрне,  чәчәкләрнетаптарга

         - Агачларны  сындырырга һәм башкалар.

                    Урманнарың,  чокырларың-

                    Бар да, бар да кабатланмас,

                    Бар да матур, бар да ихлас

                    Һаваларда синең сафлык!

                    Ниләр булыр саф һавасыз,

                    Пакъ суларсыз, урманнарсыз?

                                     Рәхмәт  җирем эчкән  суларымны,

                                     Икмәгемне синнән  аламын

                                     Заман  җилләренә  күкрәк куеп,

                                     Имән  кебек үскән  балаң  мин.

                   Һәрнәрсәне  югалтмыйча  саклыйк,

                   Җир хәтерле,  җир  ул  мәрхәмәтле

                   Үпкәләмәс,  бөтенесен  кичерер

                   Тойсын  гына  безнең  мәхәббәтне.

                                Хоровод: “ Кара  туфрак,  туган  җир”.

                                             Әй,  кешеләр!

                                             Мәрхәмәтле  булыгыз

                                             Табигать  кочагында

                                             Һәммәгез  шуны  белегез,

                                            Онытмагыз  беркайчанда

     Бергә:   Агачларны  сындырмагыз,

                  Кош  оясын  ватмагыз,

                  Җәнлекләрне  рәнҗетмәгез,

                  Кирәксезгә  атмагыз.

                                           Җәй  көне аланнарда

                                           Чәчәкләрне  өзмәгез

                                           Алар  табигатьнең күрке

                                           Шуны  белсен  һәммәгез.

                      Күбәләкләрне  дә  юкка

                      Матур  диеп  тотмагыз,

                      Гомере  кыска  аларның,

                      Очсын  алар, саклагыз!

                                          Судагы  балыкларны  да

                                          Күп  бит  алар  димәгез

                                          Күпләп  тотсаң  аларның  да

                                          Беткәнен  дә  сизмәбез.

                      Әй  кешеләр!

                      Саклагыз сез

  Бергә:          Урманнарны, болыннарны

                       Елгаларны,  күлләрне.

                        Бай  табигать  җавап  итеп

                        Сөендерер  Сезләрне

                        Әйдә  кеше, уйлап  кара

                        Эш үтмәгән  әле, соңлама.

                        Синең кулда бар  табигать

                        Шәфкатьле  бул син аңа!

                                         Гомер  кырын  кичкән  чакта

                                         Яңгырасын  әле  безнең  җыр

                                        Яшә урман,  яшә  болын, яшә җирем

                                        Яшәсәгез, без  дә яшәрбез.

                       Җыр “ Җирдә  миңа  ни  кирәк”

Тәрбияче: Җирдәге  тереклек һәм  Җир  планетасы  бик  үзенчәлекле.  Без  аны  үзебез өчен  дә, киләчәк  буыннар  өчен  дә  сакларга  бурычлы.

    Саубуллашу.