Презентациялар\ Презентации
Презентации, сделанные к урокам, научно-практическим конференциям
Скачать:
| Вложение | Размер |
|---|---|
 Презентация к НПК | 2.73 МБ |
| Презентация к НПК | 1.23 МБ |
| mustay_karim.ppt | 2.32 МБ |
| glavnyy_slayd.pptx | 2.74 МБ |
| 1rahmatullina_azaliya_prilozhenie_mobu_sosh_s.talachevo.ppt | 2.93 МБ |
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
Султанова Алсу, Юнусова Карина, Султанова Раушания Сагмановна Муниципальное образовательное бюджетное учреждение средняя общеобразовательная школа с.Талачево Стерлитамакского района Лексика газетных заголовков
Наша районная газета «Сельские нивы» «Авыл тормышы»
Символика нашего района
Функции заглавия Привлечение непроизвольного внимания аудитории; Формирование интереса аудитории к тексту статьи; Формирование эмоционального отношения аудитории к новости или стоящей за ней проблеме; Формирование убеждения или установки аудитории; Запоминание новости аудиторией.
Визитная карточка газет – заголовки статей. Выбор лексических средств в качестве заголовка – почва для исследования. Все чаще стали появляться трансформированные заголовки, в основе которых лежат пословицы, поговорки, фразеологические обороты, цитаты из произведений, строчки из песен. Актуальность работы:
-определить, зависит ли выбор читателя того или иного периодического издания от яркости заголовков. -выявить, статьи с какими заголовками больше привлекают внимание читателя. Цель работы :
Задачи: - проанализировать способы создания заголовков; - рассмотреть виды заголовков, встречающихся на страницах районной газеты «Сельские нивы»; - классифицировать газетные заголовки по способу создания .
Объект исследования Заголовки публикаций районной газеты «Сельские нивы» за 2006-2013 годы
Связь заголовка с текстом Это языковая структура, предваряющая текст, стоящая «над» ним и перед ним. Заголовок – полноправный компонент текста, входящий в него и связанный с другим компонентом целостного произведения. Заголовок текста имеет двойственную природу:
Лингвистическая природа газетных заголовков Заголовок – фразеологизм; Заголовки, образованные путем трансформации строк из песен; Заголовки, образованные путем трансформации пословиц и поговорок; Использование преобразованных строк из художественных произведений в роли газетных заголовков; Заголовки, образованные путем трансформации названий кинофильмов и фраз из кинофильмов.
Заголовок – фразеологизм: Душой болеет за дело (от 10.01.2013) Он привык работать, засучив рукава (от 04.10.2007) Положили на лопатки (от 12.09.2006) Ложка дёгтя в материнском капитале (от 02.10.2013) С мертвой точки дело сдвинулось (от 14.11.2006) У Валентины - золотые руки (от 01.06.2006) и т.д.
Заголовки, образованные путем трансформации строк из песен Не страшны ни дождь, ни слякоть…(от 10.04.2012) Тополиный пух, жара… огонь (от 24.05.2012) Этой ярмарки краски (от 28.10.2012) Без воды ни туды и ни сюды…(от 08.11.2012) Первым делом, первым делом – посевная (от 23.05.2013) " Главное ребята, сердцем не стареть!" (от 29.10.2013) «На перекрестке семи дорог» (от 26.11.2013)
Заголовки, образованные путем трансформации пословиц и поговорок Что посеешь, то и пожнешь (от 21.04.2012) Хорошее начало – половина дела…(от 14.04.2012) День год кормит (от 19.05.2012) Лучше синица в руках, чем журавль в небе (от 31.07.2012) «Весенний день год кормит» (от 26.04.2012) ...здесь и пригодился (от 28.06.2012) и т.д.
Использование преобразованных строк из художественных произведений «Невозможное возможно» (от 09.02.2012) Кто милее всех на свете? королева красоты! (от 22.03.2012) «Читайте, завидуйте, мы – граждане России!» (от 28.04.2012) Их пример – другим наука (от 24.05.2012) «Изведал враг в тот день немало, что значит русский бой удалый…»(от 04.09.2012) и т.д
Заголовки, образованные путем трансформации названий кинофильмов и фраз из кинофильмов Аты-баты, ушли в солдаты или итоги осеннего призыва 2011 года по району (от 21.01.2012) Живет такая бабушка…(от 24.04.2012) «Робин гуды» в районе (от 18.04.2013) Завтра начинается сегодня (от 04.02.2012) «Ни шагу назад...» (от 26.06.2012)
Опрос учащихся 5-8 классов (32 человек) и взрослой аудитории(16 человек) Цель : определить, какие заголовки находят больший отклик у читателей и способствуют желанию прочесть статью, помещенную под этим заголовком. Лидеры опроса: «Что посеешь, то и пожнешь» (от 21.04.2012) (35 чел.), «Кто милее всех на свете? королева красоты! (от 22.03.2012)!» (30), «Аты-баты, ушли в солдаты или итоги осеннего призыва 2011 года по району (от 21.01.2012)» (29), «Заварим кашу (от 23.09.2006)» (25), «Главней всего погода в доме (от 20.09.2007)» (20), «С нее начинается Родина (от 16.05.2006)» (19), «Не место красит человека (от 22.07.2013)» (16), «Мал золотник, да дорог (от 28.09.2006)» (14), ««Татьяна, милая Татьяна» (от 04.02.2006)!» (12) и др. Вывод: Выбор читателем газетного материала во многом зависит от его узнаваемости. Чаще других выбирались заголовки, в основу которых легли фразы из фильмов, строки из песен, художественных произведений, фразеологизмы, пословицы, поговорки.
Заключение Работа с заголовками периодической печати дает возможность: Формировать в учащихся умение «грамотно» прочитывать газетную статью; Использовать газетные заголовки в качестве иллюстративного языкового материала на уроках русского языка при изучении разделов науки о языке; Использовать газетные заголовки на уроках развития речи при обучении различным видам речевой деятельности.
Работа над заголовком в школе При обучении связной речи особое внимание уделяется следующим моментам: Соответствие заголовка содержанию. Выразительность заголовка. Работу над выразительностью речи можно существенно расширить за счет включения в урочный материал текстов из газетных статей. Газета – доступный источник получения информации и нужно воспитывать грамотных читателей, способных оценить удачно выбранное заглавие.
Спасибо за внимание! Удачи и достижения поставленной цели всем участникам!
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
Фәнни эштең авторы һәм етәксеһе
Имай Насыри ға - 115 йыл
« Мин үҙемдең бөтә тормошомдо эшсе синыфының эше менән, партия эше менән бәйләнем...Партия миңә ҙур белем һәм энергия бирҙе». Имай Насыри
Эшемдең маҡсаты И.Насыриҙың “Еңелгән ятыу” повесында тел - һүрәтләү саралары йыйыу һәм группаларға бүлеп тикшереү
Бурыстар: 1.Тел- һүрәтләү саралары буйынса әҙәбиәт һәм һүҙлектәр менән танышыу; 2. Йыйған материалдар өҫтөндә эшләү(уларҙы төркөмләү, мәғәнәһен асыҡлау); 3. Киң таралған сараларҙың исемлеген төҙөү.
« Барыһынан да элек ул-эске һәм тышҡы яҡтан йыйнаҡ, тура һүҙле, яғымлы кеше ине. Ул йылға яҡын бергә эшләгән арала, мин уның бер ваҡыт буш һүҙ һөйләгәнен, тупаҫ ҡыланғанын күрмәнем. Ул һәр ваҡыт эштә лә эштә. Бер үк ваҡыт ике журналдың редакторы, йәмәғәт эшмәкәре, яҙыусы ла ине ул. Уның көнө, күрәһең, сәғәт механизмы кеүек, аныҡ режимға ҡуйылған булғандыр » Баязит Бикбай . « Ҙур йөрәкле кеше »
а) Фразеологизмдар Әҫәр автор тарафынан ҡулланылған фразеологик әйтем д әргә ба й . Улар әҫәр стиленә сәнғәтлелек бирә, ф е керҙе тулыраҡ асыуҙа әһәмиәтле роль уйнай, әҫәр теленен халыҡсанлығын, ябайлы ғы н, а һә ң ле я ң ғырашын тә ь мин итә. Фразеологик әйтем д әр – ул мәғ ә нәһе буйынса бер төшөнсә белдереүсе үҙ - ара тығыҙ бәйләнешле һүҙҙәр төҙөлмәһе. Ҡола ҡ һалып Баш эйгәндәре Бер аяғы колхозда, бер аяғы ырҙын артындағы картуф баҡсаһында Һүҙен өҫтә ҡалдырыға тырыша Һуҡһа тимер өҙөрлөк Сәстәрен өҙгөләй Иҫе китмәй һ.б
б ) Сағыштырыуҙар Яҙыусы геройҙарҙын кисерештәрен тәрәнерәк асыу, ваҡ и ғаларҙы тулыраҡ күрһәтеү маҡсаты менән сағыштырыуҙарҙы кин файҙалана. Бер әйберҙе йә ки күренеште о ҡ шатып, уларҙа уртаҡ яҡтарҙы күрһәтеү – сағыштырыу тип атала. Диңгеҙ тулҡындары һымаҡ Һыуһар кеүек Ҡыр ҡаҙҙары һымаҡ Эҫе яҡтарҙа үҫә торған ҡаты ағас япраҡтары шикелле Көслө дошманын еңгән батырҙай Тауҙай Юлындағы бөтә кәртәләрҙе емереп, тәрән соғроҙарҙы аша атлап, ватып-емереп алға барған танкыларһымаҡ Насар бәйләгән көлтә һымаҡ һ.б.
г ) Перифраза Ауыл ағайҙары- аҡһаҡалдар Балыҡтар орлоғо-икра
ж) Метафора Метафора (грекса metaphora )- күсереү тигән һүҙ. Метафорала һүрәтләнгән күренештәр, предметтар икенсе күренеште йәки предметты бирә торған һүҙ менән туранан-тура әйтелә. Шулай итеп, метафора-ниндәй ҙә булһа берәй нәмә йәки күренештең үҙенсәлектәрен күсереү. Яр ҡултыҡтары Ҡайнап ятҡан балыҡ иләүе Ҡурҡмаҫ йөрәге Ҡыуыҡ осорған
в) Ру с теленән кергән һүҙҙәр – алынмалар Башҡор т халҡы борон-борон д ан урыҫтар менән с ау ҙ а , иҡтиса д и һәм башҡа мөнәсәбәттәрҙә булған. Шуға күрә лә башҡорт теленә ру с теле һүҙҙәре лә күпләп ҡабул ителгән. Һәм мин ул һүҙҙәрҙе эҙләп яҙҙым. Мәҫәлән: Кислород, Советтар Союзы, баҙар, кондитер фабрикалары, агенттәре, крепостәр, штыктар,поезд, пассажирҙәр, вагон, революция, баяр, крәҫтиәндәр, анекдоттар, балдар һ.б.
д) Ғәрәп-фарсы теленән кергән алынмалар Ҡорбан Хаҡ Ғәҙәт Кәйеф Хәрәкәт Форсат Ҡиәфәт Кәсеп
е ) Башҡа телдәрҙән кергән алынмалар Станцанан (лат.) Вагон (фран.) Штыктар (польск.) Кислород (фран.) Кондитер (нем.) Фабрикалары (польск.)
«Эшендә лә, шәхси тормошонда ла үҙенән бөхтәлек, йыйнаҡлыҡ, культуралалыҡ һәм совет интеллигентына хас теүәллек аңҡытып торған Имай Насыри, етәксе, редактор һәм танылған әҙип булараҡ, йәш яҙыусыларға ғына түгел, ҡайһы бер ҡарттарға ла гүзәл өлгө булырлыҡ бер кеше ине » Сәйфи Ҡудаш
Эй шәһәр! Моңло шәһәр, серле шәһәр, шанлы шәһәр, Ҡурҡыныс төндәрҙә юл ярған маяҡ-нурлы ҡәмәр! Хуш, иҫән бул, мин китәмен!..Китте, тип борсолмәле. «Яҡты таң атҡас, мине ташлай»,- тип көрһөнмәле. И.Насыри «Стәрлегә»
Һығымта Яҙыусы романда тел-стиль үҙенсәлектәрен бик уңайлы ҡуллана. Был авторҙың тел байлығының ни тиклем тәрән мәғәнәгә эйә икәнлеген аңлата. Әгәр ҙә бер үк төрлө һүҙҙәр йыш ҡабатланһа, әҫәрҙең эстәлеге лә был тиклем үтемле булмаҫ ине. “Еңелгән ятыу” повесының өҙөктәрен беҙ класта уҡып сыҡтыҡ, фекер алыштыҡ. Яҙыусының шул тиклем тырышып, бөртөкләп йыйылған ҡулъяҙмаларҙан, архивтарҙа эҙләнгән, халыҡ араһында һорашып, аҡһаҡалдар менән осрашып йөрөгәнлегенә инандыҡ. Был бигерәк тә тарихи әҫәрҙәр ижад иткәндә мөһим. Сөнки ундай әҫәрҙәрҙе, ундағы әҙәби образдарҙы, уйлап сығарған образдар аша ғына гәүҙәләндерергә мөмкин булмаҫ ине. Тарихилыҡ, минеңсә, документтарға һәм конкрет факттарға таянып эш итеүҙе талап итә.
Албаҫты Йәй көнө , июль айы, тып-тын ауыл, бер кем дә юҡ, Буш урамдар, буш арандар-буш бары бер тын да юҡ. Ҡалмай кәртә, ҡалмай баҡса: йәш быуындар айҡайбыҙ, Бар барын ҡарт-ҡоро-уларҙан ҡурҡмайбыҙ, ҡул сайҡайбыҙ Беҙ булабыҙ көслө ғәскәр йә ауылдың солтаны. Шундай көстәр һуң ауылдың ҡарт-ҡоронан ҡурҡамы ? Ҙурҙары ҡайтмай яландан, эштә улар төнгә ҡәҙәр, Таң менән тағы китәләр, алмайҙар беҙҙән хәбәр. Буш тиһәк тә буш түгелбеҙ: йорт ҡарау-беҙҙең бурыс. Ҡаҙҙарын барлау, себеште туйҙырыу бит бик ҙур эш. Әммә инде көн тыуған һуң илтифат юҡ барыһына, Әйҙә тип, себеш-фәләнен сүпләй бирһен ҡарсыға. Бик беләбеҙ, көн ҡыҙа төшкәс, беҙҙең эш билдәле: Һыу буйы ҡомлоҡта аунау-биш фараздай көндәге. Имай Насыри
Йомғаҡлау Беҙ районыбыҙҙың данлыҡлы прозаик – яҙыусы быҙ менән ғорурланабыҙ. Унын әҫәрҙәрен үҙебеҙҙән ҡалған йәш быуынға ла еткерергә, уның әһәмиәтен анлатырға тырышырбыҙ. И.Насыриға 2013 йылдың 12 октябрендә 115 йәш тулған булыр ине. Үкенескә ҡаршы, йөрәк ауырыуы уны беҙҙең аранан ваҡытһыҙ алып китте. 1937 йылдың август айында ул мәңгелеккә күҙҙәрен йомдо. Усылы ауылы мәктәп музейында И.Насыриға айырым бер урын бирелгән. Ундағы материалдар уның ижады менән танышыусылар өсөн ҙур мөмкинселек бирә. Синыфтан тыш уҡыу дәрестәрендә лә беҙ уның ижады менән даими ҡыҙыҡһынабыҙ.
Яҙыусының тормош хроникаһы 1898, 12 октябрь- Имай Насыриҙың тыуған көнө 1910-1914 – Стәрлетамаҡта “ Шәрғиә” мәҙрәсәһендә (“Мәдрәсән Шәрғиә”) уҡый 1918 - Тыуған ауылы Түбәнге Усылы китапханаһында эшләй 1919, июнь - Ҡыҙыл Армияға алына 1919, июнь-июль - Урал фронтында хәрәкәт итеүсе Башбригаданың политбүлеге ҡаршыһында ҡыҫҡа сроклы курста уҡый 1919, август-1920, июль - Башҡортостандың Күҙәй кантон (хәҙерге Нуриман районы) хәрби комиссариатында агитатор-ойоштороусы 1919 , декабрь – Россия Коммунистар (большевиктар) партияһына алына һәм партияның Күҙәй кантон комитеты ағзаһы итеп һайлана 1920, июль-1921, ноябрь - Күҙәй кантон милицияһы начальнигы һәм кантон башҡарма комитеты ағзаһы 1920, март - РКП(б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты ағзалығына кандидат итеп һайлана 1921-1924 - РКП(б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты һәм (1920 йылдан) Башҡортостан Үҙәк Башҡарма Комитеты ағзаһы 1921, март - Башҡортостан партия ойошмаһы делегацияһы составында РКП(б)-ның съезында кәңәш биреү хоҡуғы менән ҡатнаша
1921, сентябрь-1923, июнь - БАССР Башмилиция начальнигының политик эштәр буйынса ярҙамсыһы (политкомиссар) 1923, август-1924, июль - Мәскәүҙә өйәҙ комитеттары секретарҙары курсында уҡый 1924,август-1925, август - Өфөлә совет-партия мәктәбе уҡытыусыһы 1925, август-1930, ғ инуар – “Белем”, “Һәнәк”, “Керпе” журналдарының редакторы 1927-1929 - ВКП(б)-ның Өфө ҡала комитеты ағзаһы 1930, ғинуар-1930, июль - ВКП(б)-ның Өфө ҡалаһы Икенсе район комитетында культпропаганда бүлеге мөдире 1930, июль-1931, февраль - ВКП(б)-ның Башҡортостан Өлкә комитеты матбуғат секторы мөдире 1931, февраль-1932 , и юль – “Коммуна” (хәҙерге “Кызыл таң” газетаһы һәм “Һәнәк” журналы редакторы) 1930-1933 - Өфө ҡалаһы Советы ағзаһы 1931-1932 - ВКП(б)-ның Өфө ҡалаһы район комитеты ағзаһы 1932,июль-1934,ғинуар - Мәскәүҙә ВКП(б) Үҙәк Комитеты эргәһендәге Марксизм-ленинизм курстары студенты 1932-1934 - ВКП(б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты ағзаһы 1934, ғинуар -1934, август - Башҡортостан ер эштәре халыҡ комиссариатының политбүлегендә матбуғат инструкторы 1934, декабрь - СССР Яҙыусылар союзына ағза итеп алына 1934, сентябрь-1935, декабрь - Ишембайҙа “Башҡортостан вышкаһы” газетаһы редакторы 1936, ғ инуар-1937, 5 август – « Коммуна” газетаһы редакторы 1942, 29 март - Имай Насыриҙың үлгән көнө
Иғтибарығыҙ өсөн ҙур рәхмәт!!!
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
Милләтте һаҡлар, уны раҫлар һәм күтәрер тағы бер нәмә бар. Ул - хеҙмәт. Аҡыл һәм ҡул хеҙмәте. Эштән биҙгән халыҡ, хеҙмәттә маһирлығын, ихласлығын, ижади ярһыуын юғалтҡан милләт меҫкенгә ҡаласаҡ. Ул инде, "иле м - телем " тип күпме ҡабатлаһаң да, телен дә, моңон да, рухын да, йолаларын да һаҡлай алмаясаҡ . Мостай Кәрим
Был – Башҡортостандың халыҡ шағиры Мостай Кәримдең тормошо һәм ижады бер бөтөн монография рәүешендә яҡтыртылған тәүге тулы китап.
Мостай һүҙе һыя һәр кешегә Һүҙе үтә бөтә әҙәмгә. Өләшеп бирһәң уның осҡор һүҙен, Етер ине барлыҡ ғаләмгә, Береһе китмәҫ ине әрәмгә… Ҡ. Аралбай
МОСТАЙ КӘРИМДЕҢ «ОҘОН-ОҘАҠ БАЛА САҠ» ӘҪӘРЕНДӘ ҠУЛЛАНЫЛҒАН ТЕЛ-ҺҮРӘТЛӘҮ САРАЛАРЫ
М өғжизәле, бер ҡатлыраҡ донъяң, О ҙон –оҙаҡ бала саҡ”тарың, С абый саҡтан миңә үтә яҡын, Т аныш кеүек тыуған яҡтарың. А лыҫтарҙа, донъя гиҙгән саҡта Й ән аламын һинең шишмәңдән. К әңәш тә ул, хәс тә һәм көтөлгән Ә сәм сәләме ул илемдән. Р ух ныҡлығы һинең йөҙөңдә, И л ҡеүәте һинең күҙеңдә, М илләтемдең күңеле һинең һүҙеңдә. Әминева А.
Эшемдең маҡсаты: М. К ә римде ң “О ҙ он-о ҙ а ҡ бала са ҡ ” повесын ентекле ө йр ә не ү , тел-һүрәтләү сараларын табып, улар ҙ ы ң әһә ми ә тен билд ә л әү , у ҡ ыусылар к үң еленд ә я ҙ ыусы ижадына ҡ ы ҙ ы ҡһ ыныу уятыу.
Бурыстар: 1) Мостай Кәримдең ижады һәм тормош юлы менән яҡындан танышыу; 2)Авторҙың «Оҙон – оҙаҡ бала саҡ» әҫәрендә тел-һүрәтләү сараларының ҡулланышын өйрәнеү.
Әйтерһең, был мин түгел, бүтән берәү. Юҡ, хәҙер мине ер үҙе бәүелтә - сәңгелдәктәге кеүек. Йөҙө көл кеүек ағарған Ҡара Йомағол үҙе килеп хәбәр итә. Арҡаны уның хәҙер, моғайын, һуҙһаң мәсет айына етер ине. Әйтерһең, анау бөгәрләнеп-бөгәрләнеп ятҡан нәмә хәҙер һарғылт йүкә бау түгел, ә ошо ятыҡ кешенең ике күҙенән ағылып сыҡҡан нур таҫмаһы. С ағыштырыуҙар :
Метафоралар: Зәп-зәңгәр булған күңеле, ҡатып ҡалған күк… Зиһенемде туплайым. Шишмә ерҙән түгел, күкрәгемдән булғандай. Эсемдә минең бер нәмә лә юҡ. Эсем боша башлағас. Таш булып ҡатҡан Рауза аптыраған, шаҡ ҡатҡан. Уны ҡәбер алмаған. Яҡшы күңелле егет.
Әйтем һәм мәҡәлдәр , тапҡыр һүҙҙәр : Йомарт ҡулға мал керер. Ирем киҫәге - итем киҫәге. Берәүҙән икәү яҡшы. Арыҡ аттың күкрәге киң. Бер бәрәс бирһәң , хатин ашҡан. Бер ҡатыңдың мең рәхмәте бар. Бер ҡышҡа ҡуян тиреһе лә сыҙаған. Байрам ашы - ҡара ҡаршы.
Фразеологик берәмектәр Бәхетһеҙлектең бер төнгә һуңлап ҡалыуы, бәхеттең бер төнгә китмәй тороуы кеше өсөн ҙур бүләк түгелме ни? Хәйләһеҙ хәйләгә сик ҡуйыу. Бөтә ауылды баҫып торған ҡайғы быуаһы бүтән ерҙән йырылғандар. Үгеҙҙең көслөлөгөнөн бот буйы малайҙа белә. Тик өҙөлгән өмөт менән ҡалын хәтер генә төҙәлмәй- онотолмай.
Һығымта Шулай итеп, халыҡ шағиры М.Кәримдең “Оҙон-оҙаҡ бала саҡ” әҫәренең теле бай, стиле шыма. «Оҙон – оҙаҡ бала саҡ» әҫәрендә Мостай Кәрим тел-һүрәтләү сараларын бик урынлы, уңышлы ҡулланып, китап уҡыусыны хикмәтле әңгәмәһе, яғымлы теле, ысын һүҙ оҫтаһы булыуы менән арбай. Яҙыусы тәрән идеялы, юғары художестволы әҫәрҙәре менән уҡыусыларҙа эстетик зауыҡ тәрбиәләй, әҙәби телебеҙҙе үҫтереүҙә ҙур роль уйнай.
Мостай исеме, Мостай һүҙе-үлемһеҙ.
Ваҡ мәшәҡәт, ығы-зығы тамам, Бар эшемдең сыҡтым осона. Шуға күрә бөгөн таңдан алып Күкрәгемдән ҡоштар осорам . Мостай Кәрим
Мостай Кәрим: Фекерҙәр һәм афоризмдар Кешеләр! Бер-беребеҙгә күңелдәрҙе шар асайыҡ. Ул саҡта йәшәү ышаныслыраҡ булыр, бер-беребеҙгә таяныуыбыҙ өмөтлөрәк булыр. (“Көндәлектәр”. 3. XII . 1978). * * * Ағас ҡурпыламаһа, урман ҡорой, кеше ҡурпыламаһа, тоҡом ҡорой. (“Йырланмаған йыр”). * * * Аҡылды кәрәк саҡта йәшереп була, ахмаҡлыҡты ғына йәшереп булмай. (“Көндәлектәр”. 6. III . 1982). * * * Аҡылды ҡапшап тикшереп булмай. (“Диктаторға ат бирегеҙ!”). * * * Аҡыллы һүҙ үтә һирәк булыр, Шуға ла бик-бик кәрәк булыр. Ахмаҡ һүҙҙең уның күп күләме – Гүйә сәсмәй үҫкән сүп үләне. (“Боронғоларға эйәреп...”).
Ҡулланылған әҙәбиәт 1. Кирәй Мәргән. «Мәңгелек шишмә” - Өфө, 1978 2. Мостай Кәрим. «Әҫәрҙәр» биш томда,3-сө том: пьесалар, повестар, хикәйәләр. - Өфө, 1997 3. Нәҙершина Ф.А. «Халыҡ һүҙе». - Өфө, 1983. 4. Ғ.Хөсәйенов. “Мостай Кәрим”, “Шағирҙар” - Өфө, 1994.
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
« Я не взялся бы утверждать, что имена не оказывают никакого влияния на судьбу. Имя – тончайшая плоть, посредством которой» определяется духовная сущность . П. А. Флоренский
«Имя освещает жизненный путь человека» Цель : исследование влияния имени на судьбу, характер человека. Предмет исследования : тайна имени и взаимосвязь его с характером человека.
Мною были поставлены следующие задачи: изучить литературу, раскрывающую значение имени Гузель; сопоставить значение этих имен с именами известных людей; выявить насколько популярно имя Гузель ; проследить действительно ли существует связь между именем и судьбой человека. выявить самые распространенные и редкие имена учащихся Талачевской школы и выяснить их значение.
Методы исследования: опрос наблюдение анализ изучение соответствующей литературы
Новизна Знакомство с наукой антропонимикой, исследование влияния имени на характер человека.
Антропонимика Наука, изучающая личные имена людей, фамилии, отчества, псевдонимы. Основой этого термина являются греческие слова « antropos » – «человек» и « onuma » – «имя». Термин этот, как предполагают, предложил впервые португальский лингвист Ж. Лейте Васконсельва в 1887 году.
Антропонимика - наука о личных именах Наука языковая Антропонимика Наука общественная
Таблица рейтинга имен по Талачевской средней школе за последние 40 лет
Юноши с именами Айдар
Айда́р ( башк . Айҙар , тат. Айдар , чуваш. Айтар ) — мужское тюркско-татарское имя, которым как мирским, нецерковным , могли назвать своих сыновей и русские. Значение этого имени трактуется так: « айда́рлы кеше » (булгарское) — «уважаемый, достойный, видный юноша; из числа достойных мужей; не злоупотребляющий данной свыше властью». Айдар — перевод с казахского как красивый, достойный.
Это наши Айнуры
Айнур - татарско-арабское- лунный свет. Мужское или женское имя в тюркских языках. Ай — луна, месяц; нур — луч, свет.
Девушки с именами Айгуль
Айгуль — тюркское женское имя (вариации — Айгюль , Айгул ), в переводе на русский означает «Лунный Цветок» («ай» — луна, « гюль » — цветок). Айгуль — сочетающая в себе таинственность луны и красоту цветов. Айгуль , или лунный цветок — травянистое растение, эндемик юга Киргизии, вид рода Рябчик.
Популярность имени Гузель в Буриказгановском сельсовете.
Гузель Рахматуллина и Гузель Рахимова
Гузель Фанисовна – учительница русского языка и литературы
ГУЗЕЛЬ Значение и происхождение имени: (от тюркского) красивая, красавица, достойная восхищения. Вариант имени: Гюзель , Гюзэль , Гюзяль , Гузаль . Энергетика и Карма имени: маленькая Гузель вполне оправдывает значение своего имени — это красивая смышленая девочка, всеобщая любимица. Часто поздний ребенок в семье, поэтому не знает ни в чем отказа ни у родителей, ни у многочисленных тетушек. Это очень деятельные женщины, преуспевающие в разных областях: науке, медицине, музыке. Среди них есть прекрасные организаторы производства. Но пика карьеры они, как правило, не достигают — для этого слишком независимы, не привыкли ни перед кем кланяться и питать иллюзии насчет высшей справедливости.
Буквы имени и психологические особенности человека с именем Гузель Г – добросовестность во всех делах, умение понимать всё происходящее в жизни в тесной взаимосвязи, стремление к скрытой тайне, жажда знания, внимание. У –богатое и активное воображение, великодушие, способность к сопереживанию, филантропия, постоянное стремление добиваться всё более высокого. З – стремление отгородиться от внешней действительности и жить в своём замкнутом мире; в сложных ситуациях стремление уйти от решения проблемы, сильное воображение и интуиция. Е – проницательность, интуитивное понимание мира тайного и непонятного, стремление к самовыражению, потребность к взаимному обмену идеями, склонность к роли посредника в конфликтных ситуациях, иногда болтливость. Л – желание поделиться знаниями и ощущениями с партнёром, утончённое понимание прекрасного, незаурядные артистические и художественные способности, недопустимость прожигания жизни впустую и необходимость. Ь – способность к анализу, деталировке, раскладыванию «по полочкам».
Знаменитости с именем Гузель
Гузель Уразова- заслуженная артистка Татарстана
Гузель Ахметова- заслуженная певица Башкортостана
Гузель Бакеева - мастер ювелирных изделий
Гузель Измайлова - з аслуженная артистка Республики Башкортостан
Гузель Гульвердиева - певица
Гузель Киреева Фаизовна -кинорежиссер
Гузель Ибрагимова - директор МУП Продюсерский центр «Вся Уфа»
Гузель Халит - писатель
Гузель Костына – с оздатель мишек « Тедди » и автор статей журнале « Тедди Медведи» колонка « хоббистудия »
Гузель Салимьянова - обладательница Гран-при конкурса «Учитель года башкирского языка и литературы»,, заняла 3 место на Всероссийском мастер-классе учителей родных языков в г. Москве в номинации "Лучший мастер-класс".
Имена, имена, имена В нашей речи звучат не случайно. Как загадочна эта страна, Так и имя – загадка и тайна. С. Маршак
Благодарим за внимание!
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
Исеме онотолмаған кеше—иң бәхетле кеше. Бөйөк үзбәк шағире Алишер Наваи Ә бит исемдәр халыҡ образын тыуҙыралар. Олжас Сләйманов
Ҡушаматтарҙың барлыҡҡа килеү тарихы Ҡушаматтар ҡасан барлыҡҡа килгән һуң? Был һорауға теүәл генә яуап биреп булмай. Бәлки кеше һөйләшә башлағандан бирлелер. Шулай итеп, ҡушаматтар - боронғо күренеш. Боронғо кешенең ике исеме булған: береһе ысын исеме, икенсеһе ҡушамат. Ысын исемде йыш әйтергә тырышмағандар, сөнки уларса, яуыз көстәр золом ҡылып китеүе мөмкин тип уйлағандар. Шуның өсөн кешегә күберәк ҡушамат менән мөрәжәғәт иткәндәр.
Эшемдең маҡсаты Талас ауылында киң таралған ҡушаматтарҙы йыйыу һәм группаларға бүлеп тикшереү
Эшемде ң актуаллеге Беҙҙе, уҡыусыларҙы, исемдәргә ҡарағанда күберәк ҡушаматтар ҡыҙыҡһындыра, сөнки улар күп кешеләрҙә булғандар һәм бар. Ҡайһы бер кешегә ҡушаматтар ғүмерлеккә тағыла: мәктәп тупһаһынан алып ҡартайғанға тиклем, йәғни ҡушамат - кешенең икенсе исеме. Ләкин ул паспортта йәки тыуыу тураһында таныҡлыҡта, йәғни юридик документтарҙа теркәлмәй. Ҡушаматтар кеше тормошонда бер виза булып тора: балалар баҡсаһында, мәктәптә, эштә. Исем ҡағыҙынан тыш күп балалар икенсе исем йөрөтәләр, ул да булһа ҡушамат. Ул күберәк уҡыусылар араһында, урамда ныҡлы йәшәй. Ҡушаматтар тормошта, үҙ-ара һөйләшеүҙә, урамда, мәктәп эсендә ҡулланыла.
Бурыстар: 1.Ономастика буйынса әҙәбиәт һәм һүҙлектәр менән танышыу; 2. Аҡһаҡалдар менән һөйләшеп ҡушаматтарҙың килеп сығыу тарихын асыҡлау; 3. Йыйған материалдар өҫтөндә эшләү(уларҙы төркөмләү, мәғәнәһен асыҡлау); 4. Киң таралған ҡушаматтарҙың исемлеген төҙөү.
Эҙләнеү методтары Эҙләнеү сығанаҡтары: коридорҙағы, урамдағы һәйләшеүҙәр. Ҡулланыу өлкәһе: мәктәп йорто,урам, ауыл клубы,телефонда һөйләшеү,әңгәмә. Эҙләнеү этабы: материал йыйыу, сиктәрен билдәләү, һөҙөмтә алыу. Эҙләнеү предметы: ауылым ҡушаматтары. Эҙләнеү объекты: ауылдаштарҙың аралышыу өлкәһе. Эҙләнеү методтары: мәғлүмәт йыйыу, һорашыу
Әҙәбиәттәге ҡушаматтар А.С. Пушкин – Француз
Мостай Кәрим - Кендек
Ғабдулла Туҡай – Туры Туҡай
Йыйған материалдарымды квалификациялағас, ҡушаматтарҙы түбәндәге группаларға бүлдем : 1)хеҙмәткә бәйле ҡушаматтар Ҡымыҙ Минияр – атаһы ҡымыҙ яһаған. Медник Х ә мит – атаһы тимерсе булған. Тимер с е Ф ә нис – олатаһы тимерсе булған. Почта Рәйсә - почтальон булып эшләй. Бал Х ә л ә ф – умартасы булып эшләгән.
2) ғаилә ағзаларының береһе менән бәйле ҡушаматтар . Элегерәк ауылда ғаиләләр ҙур, күп балалы булған, балалар үҫә бара, өйләнеп ишәйә барғандар һәм уларҙы айырыр өсөн фамилиялар урынына (күберәк ваҡытта атаһының исеменән сығып) ҡушаматтар биргәндәр: Бәхти Рәфкәт, Латый Рафаэль, Сәйпүш Сәфиулла, Саҙрый Тәлғәт, Вәли Рәшит.
3) кешенең тышҡы ҡиәфәтенә бәйле ҡушаматтар : С атан Барый - сатан Һаҡбай Роза - һаңғырау Ҡыйыш муйын Радик - муйыны ҡыйыш Фөгөш Минзаһир – һаҡау, һәр ваҡыт «ф-ф”-лап һөйләшә Бетле Рәшиҙә – бетле булған Телһеҙ Сәрә-һөйләшмәгән Ҡылый Басир - ҡылый Касай Фәнис - ҡылый Кәкре Минегөл – бөкөрөһө сыҡҡан Таҙ Мирғәли – пеләш башлы Иҫерек Ғәптрәүеф - йөрөшө иҫерек кешенеке кеүек Шәпәй Хәләф - шаян Аҡрай Наил – ҙур күҙле
4) кешенең холҡона бәйле ҡушаматтар: Гөбән Т ә л ғә т – күп ашай Прокурор М ә р йә м – күп күрә, күп белә Мыжыҡ Шаһиҙулла - мыжыҡ Мөтрәк Зөфәр – тиҙ, етеҙ,бәләкәй генә, “метр” һүҙенән алынған Пластилин Фәнил – йыуаш, йомшаҡ кеше Титарай Минзилә – еңел аҡыллы Бабай Рәис – бабайҙар кеүек Һарыҡ Рәмил – һарыҡ кеүек ахмаҡ Колдун Хәләф – мөғжизәгә ышаныусан Шөрли Марсель – “шөрләй” һүҙенән, ҡурҡак Т өкөшкә Ринат – конфликтҡа инеүсе кеше, “төкөү” һүҙенән Шәрүк Хәлил – мыжыҡ Ҡупшы Хәйҙәр –модалы итеп кейенә
5) социаль-иҡтисади хәлгә бәйле ҡушаматтар : Байский Ф ә рит – бай , йөрөшө байҙарҙыҡы кеүек эре Алпа у ыт Мини ә хм ә т – олатаһы кулак булған Кәжүл Ришат - «казенный» һүҙенән алынған Бажаҡай Әсғәт - ”бажа” һүҙенән 6) кешенең йәшәү урыны менән бәйле ҡушаматтар: Һамар Минияр – Һамар ҡалаһынан күсеп килгән Ос Фәриҙә- ауылдың иң ситендә йәшәй Сүплек Роза – сүплек янында йәшәй
7) хайуандарға бәйле ҡушаматтар: Ҡуян Шәһиҙулла – ҡуян кеүек ҡурҡаҡ Һары Бесәй Минивәрис – сәсе бесәйҙеке кеүек һары Бесәй Наил – күҙҙәре бесәйҙекенә оҡшап тора Бүре Фәнил – бүреләргә һөжүм иткән Үгеҙ Дамир – үгеҙ кеүек ҡарашлы Кәзә Рәфкәт – кәзә кеүек тиҫкәре Ҡара тәкә Минзифа – тәкә кеүек тиҫкәре Башмаҡ Мөҙәрис – башмаҡ кеүек ҙур, тауышы ҡалын Маһмай Зөфәр – кеше менән талашып тик йөрөй Һарыҡ Хәләф – һарыҡ кеүек ахмаҡ Сысҡан Рафиҡ – тауышһыҙ ғына Т өлкө Рәсүл- төлкө кеүек хәйләкәр Ҡомаҡ Наил – ҡомаҡ кеүек һаран Маймыл Риза – ҡыланышы маймылдыҡы кеүек
8) ҡоштарға бәйле ҡушаматтар: Өйрә к Ф ә нил – атлауы өйрәк кеүек Бытбылды ҡ Низами – бытбылдыҡ кеүек күп һөйләй Күркә Юрис – күркә кеүек ҡабарынып, тиҙ ҡыҙып бара Турғай Мөнир – турғай кеүек етеҙ Тауыҡ Рауил – тауыҡ кеүек аңғыра Ястрүк Мидхәт – ҡарсыға кеүек ғорур Торна Миниғәзим – муйыны торнаныҡы кеүек оҙон Бройлер Рөстәм – бройлер кеүек һимеҙ Сиңерткә Әмир – сиңерткә кеүек нескә Беснәк Фәнис – беснәк кеүек һары
9) Бөжәктәрҙән сыҡҡан ҡушаматтар Ҡ ыр ғ аяк Илшат – ҡырғаяҡ кеүек йөрөй Тара ҡ ан Р ә шит – мыйыҡтары тараҡандыҡылай Муха Фәнис - себен кеүек сәбәләнә
10) Балыҡтар менән бәйле ҡушаматтар Киҫкес Илгиз – бармаҡтары киҫкес (клешня) кеүек
11) Үҫемлектәрҙән сыҡҡан ҡушаматтар Өрөк Фәнил –әсәһенең исеме Өрөкфаза Көнбағыш Фәнүс – көнбағыш сәскәһе һымаҡ һипкелле Бәрәңге Хәмиҙулла- танауы картуф кеүек Махорка Рәис - махорка тартырға яратҡан Папирос Миниғәзиз - күп папирос тартҡан
12) Төрлө предметтар менән бәйле ҡушаматтар Сүлмәк Вәғиз – ҡорһағы сүлмәк кеүек Игәү Назим – игәү кеүек кешеләрҙе гел “игәп” йөрөй Күмер Фаяз – эске донъяһы ҡара булған(уҫал) Кәбән Фәнил – кәбән төбөндә йоҡлаған Глобус Айрат – ҙур күҙле Һепертке Гаяз – сүп йыйыусы Кәстрүл Фидан – “Фидель Кастро” тигән исемдән килеп сыҡҡан Төнлөк Марсель – ҡара мунса кеүек ҡараңгы аҡыллы
13) Урыҫ исемдәренән сыҡҡан ҡушаматтар ныҡышмалы Иван Илгиз – бер ҡатлы, ышаныусан( Иванушка кеүек) Ибаш Әптерәй – нәҫелдәрендә Иван исемле мордва булған Микул Наил – Микола исеменән Питер Филюс – “Петр” тәмәкеһен генә тарта Петька Артур – Петр исеменән Чапай Минзиля – атаһының мыйығы Чапаевтыҡы кеүек булған Емельян Фәрит – Емельян Пугачёв кеүек
14) Төрлө милләттәр менән бәйле ҡушаматтар Грузин Радик – грузинға оҡшаған Кахол Илдар – хохолдар кеүек акцент менән һөйләшә
15) Яратҡан ашамлыҡтарға бәйле ҡушаматтар Икмәк Фәрит - икмәк ярата Айран Фанис – айран ярата
16) Ҡыҙыҡ хәлдәр менән бәйле ҡушаматтар Батмый Рәшит – майһыҙ бутҡа ашарға тура килгәс, «майһыҙ бутҡа батмай» тип әйткән. Тяжка Рәфис – «тяжко» һүҙенән. «Уҡырға бик тяжко» тип әйткән. Теттелдек Минибай – маҡтансыҡ. Хытьби Марат – «хоть бы» һүҙенән. Һәр ваҡыт шул һүҙҙе ҡыҫтырып һөйләй. Исмаһам Наил – «исмаһам» һүҙенән. Шул һүҙҙе күп ҡулланған. Апара Каррам – эскәндән һуң башы ауыртҡанда әсе балдың апараһын булһа ла һораған. Аппахи Габдрахим - “ап-аҡ” тан кейенергә яратҡан Нимәй Рәжәп – “нимәй” һүҙенән. Уның яратҡан һүҙе.
17) Аңлатыуы ауыр булған ҡушаматтар Баҡа Муса Капрал Зиләүир
Ҡушаматтары булған ауылдаштарҙың һаны
Шулай ҙа, нисек барлыҡҡа килә һуң ҡушаматтар? Балалар араһындағы тикшеренеүҙәрҙән күренеүенсә, ҡушаматтарҙың килеп сығыуының дүрт нигеҙе (принцибы) бар: 1. Исем һәм фамилиянан килеп сыҡҡан ҡушаматтар. Мәҫәлән, Рәхмәтуллин-Рахмай, Мәхмүтов-Мәхмүт, Сережа – Серый һ.б. 2. Кешенең тышҡы ҡиәфте буйынса (баш, сәс, ҡулдар, аяҡтар, гәүҙә,кейем һәм башҡалар)(Кәкере, Сатан,Һаҡбай, Оҙон һ.б.). 3. Кешенең холҡо буйынса(Телһеҙ, Бошмаҫ һ.б.) 4. Кеше ғүмерендәге төрлө ваҡиғаларға бәйле(Батмай,Папирос һ.б.).
Йомғаҡлау Иң төп һорау: кешегә ни өсөн кәрәк ул ҡушаматтар? Ҡайһы бер олораҡ кешеләр, ҡушаматтар ниңә кәрәк ул, улар тәмәке кеүек алама һәм кәрәкһеҙ тип һанайҙар. Ләкин был уй, минеңсә, дөрөҫ түгел. Мәҫәлән, ауылда 4 Фәрит, йәки 3 Наил булһа, уларҙы нисек айырырға? Йәки бер синыфта 3 Алина йә 2 Айҙар, шул ваҡытта ҡушаматтар ярҙамға килә лә инде. Бөтөнләй ҡушаматһыҙ күңелһеҙ булыр ине тип һанайым. Әҙерәк фантазияға ла урын ҡалмай һәм көлөп алыу ҙа ғәйеп үгел.
Ҡулланылған әҙәбиәт 1. Ураҡсин З.Ғ., Суфьянова Н.Ф., Уразбаева З.Ғ. Хәҙерге башҡорт әҙәби теленең аңлатмалы һүҙлеге (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәгенең Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты). - Өфө, 2004.-528 б. 2. Әхнәф Биишев, Әкрәм Биишев, Салауат Галин. Башҡорт халыҡ ижады. Башҡортостан китап нәшриәте, 1973 й. 3. Раемгужина З.М. Имена собственные в застольных частушках (Мәжлес таҡмаҡтары) / З.М.Раемгужина. – Уфа: “Аэрокосмос и ноосфера”, 2000. – 96 с. / 4 п.л. 4.Галин Салауат. Башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижады - Өфө, Китап, 2004. – 392бит. 5.Галин Салауат. Башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижады. – 2-се баҫма, үҙгәрешле. - Өфө: Китап, 2009. – 472бит. 6. Раемгужина З.М. Башкирский язык в контексте национальной культуры (краткий курс для начинающих) / З.М.Раемгужина. – Уфа: МГОПУ, 2003. – 96 б . / 3,5 п.л.
7 . Раемгужина З.М. Краткий справочник башкирского языка / З.М.Раемгужина. – Уфа: МГОПУ, 2004. - 94 с. / 4 п.л. 8. Раемгужина З.М. Формирование антропонимической системы башкирского языка / З.М.Раемгужина. – Уфа: “Аэрокосмос и ноосфера”, 2006. – 284 с. / 17,7 п.л. 9. Раемгужина З.М. Башҡорт һәм татар исемдәре / З.М.Раемгужина. – Уфа: “Аэрокосмос и ноосфера”, 2006. - 96 с. / 5 п.л. (в соавторстве с А.Г. Шайхуловым.) 10 . Косик В.И. Тревоги и заботы национальной школы // Педагогика. М., 1997. №1. 11 . Хигир Б. Женские имена. – М.: АСТ Астрель Профиздат, 2005. 12 . Кусимова Т.Х., Биҡҡолова С.Ә. Башҡорт исемдәре. - ӨфӨ: Башҡортостан «Китап» нәшриәте. 2005-224бит. 13 . htth :// festival .1 september . ru
Иғтибарығыҙ өсөн ҙур рәхмәт!