Маланова Светлана Цыбикдоржиевна

Если учитель соединяет в себе любовь к делу и к ученикам, он - совершенный учитель. Л.Н.Толстой

Мне по-прежнему верится, 
Что, если останется жить Земля, – 
Высшим достоинством Человечества 
Станут когда-нибудь учителя! 
Не на словах, а по вещей традиции, 
Которая завтрашней жизни под стать, 
Учителем надо будет родиться. 
И только после этого стать!..
В нём будет мудрость талантливо дерзкая. 
Он будет солнце нести на крыле... 
Учитель – профессия дальнего действия, 
Главная на Земле. 
                                                         Р. Рождественский

О себе

Книги, которые сформировали мой внутренний мир

 И. Калашников "Жестокий век", А. Гатапов "Тэмуджин",  Ч. Айтматов "Белый пароход",  Д. Эрдынеев "Время покоса", Х. Намсараев "На утренней заре", "Цыремпил",  Д. Батажабай "Похищенное счастье,  А. Лыгленов "Каменное сердце, " Отцовская коновязь",  Ч. Цыдендамбаев "Доржи, сын Банзара, " Ж. Тумунов "Степь проснулась", стихи бурятских поэтов: Н. Дамдинова,  М. Чойбонова, Г. Чимитова, Л. Тапхаева, Д. Улзытуева, М. Самбуева, Г. Раднаевой,  Н. Нимбуева, Б. Дугарова,...

Мои достижения

Моё портфолио

Разработка системы уроков  в 6 классе по теме «Улаан - Үдэ»

Нэгэдэхи хэшээл

Класс: 6 – дахи класс

Хэшээлэй темэ: Улаан-Yдэ – ниислэл хото

Хэшээлэй түхэл: Заншалта

Хэшээлэй янза: Шэнэ темэ үзэлгын (урок формирования речевых навыков)

Хэшээлэй зорилгонууд:

Практическа:

а) Шэнэ үгэнүүдтэй танилсаха,тэдэниие холбожо мэдүүлэл болгохо дадал хүгжөөхэ. Уншажа бэшэжэ hургаха.

б) Тоолоһон ба дугаарлаһан тоогой нэрэнүүдые ойлгуулха, тэдэниие хэлэлгэ соо зүбөөр хэрэглэлгэ.

Һургалгын: Расширить кругозор на основе истории образования города Улан-Удэ.

Хүмүүжүүлгын: Путешествие по столицам мира.

Хүгжөөлгын: Развитие памяти логического мышления, письменной и устной речи.

Хэшээлэй хэрэгсэлнүүд: слайд, зурагууд, номууд, карта, глобус, таблица, мультимедиапроектор.

Хэшээлэй ябаса:

1. ХЭШЭЭЛЭЙ ЭХИН:

1. Эмхидхэлэй үе. Мүнөөдэрэй хэшээлдэ «Улаан-Yдэ – ниислэл хото» гэжэ шэнэ темэтэй, тоогой нэрэ гэжэ юуб, тэрэнэй илгаатай танилсахабди.
2. Фонетическэ һорилго: һурагшадта аудиозапись шагнуулна.

Ухаан зүрхыем хүлгөөгшэ

Улаан-Yдэмни һайхан даа…

Б-һ1-һ2-һ3…-булта

3. Аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ.

Гэрэй даабари шалгаха.

Карта дээрэ Буряад ороной аймагуудые нэрлэхэ, тэдээн тухай хөөрэхэ.

2. ГОЛ ШАТА

Улаан-Yдэ гэжэ темээр шэнэ үгэнүүдтэй танилсалга, үгүүлэл, холбуулал болгуулжа һургаха. Слайд, зурагууд, глобус дээрэ харуулан шэнэ үгэнүүдтэй танилсуулга.

Шэнэ үгэнүүд: ниислэл хото, түүхэ, түбүүд, зочид буудал, дээдэ һургуули, худалдаа наймаан, дабхар, номой сан, нэрэмжэтэ.

1. Ниислэл хото гэжэ шэнэ үгэ хари гүрэнүүдэй ниислэл хотонуудаар аяншалан ойлгуулна (глобус, карта дээрэ харуулан багша хэлэнэ).

Манай дэлхэй дээрэ хэдэн олон гүрэнүүд бии. Гүрэн бүхэндэ нэгэ ниислэл хото байдаг.

Жэшээнь: Энэ Росси гүрэнэй ниислэл хото-Москва. Санкт-Петербург Росси гүрэнэй ниислэл хото бэшэ.

Хитад гүрэнэй ниислэл хото Пекин.

Монголой ниислэл хото Улаан-Баатар.

Холбоото штадуудай ниислэл хото Вашингтон.

А).  Подтвердите, прав ли я?

Б: Росси гүрэнэй  ниислэл хото-Москва.

Һ: Тиимэ, Москва  Росси гүрэнэй ниислэл хото.

Б: Улаан-Баатар  Монгол гүрэнэй ниислэл хото.

Һ: Улаан-Баатар Монгол гүрэнэй ниислэл хото.

Б: Хитад гүрэнэй ниислэл хото Пекин.

Һ:Тиимэ даа, Хитад гүрэнэй ниислэл хото Пекин.

Б: Вашингтон Холбоото штадуудай ниислэл хото.

Һ: Тиимэ даа, Холбоото штадуудай ниислэл хото Вашингтон.  

Һ₁,Һ₂, Һ₃…булта.

Б).  Поделитесь с товарищами, ещё столицу какого государства вы знаете? 

 Б: Росси гүрэнэй  ниислэл хото-Москва.

Һ: Монгол гүрэнэй ниислэл хото-Улаан-Баатар.

Һ: Хитад гүрэнэй ниислэл хото-Бээжэн.

Һ: Холбоото штадуудай  ниислэл хото Вашингтон.

Һ₁,Һ₂, Һ₃…булта.

К.П.: Асуудалнуудта харюусагты.

• Санкт-Петербург Росси гүрэнэй ниислэл хото болоно гү?
• Буряад ороной ниислэл хото? г.м.

Покажите на карте какие столицы государств вы знаете?

Һ: Росси гүрэнэй  ниислэл хото-Москва.

Һ: Улаан-Баатар  Монгол гүрэнэй ниислэл хото. г.м.

2. Түүхэ – история, собирать.

Түүхэ – имя существительное – история. Рассказываем об истории образования города Улан-Удэ. 

Түүхэ – глагол- собирать. Yглөөдэр Дарима сэсэг түүхэ. Жэмэс түүхэ.

К.П.: Оршуулагты:

Москва ниислэл хотын түүхэ. Мини нүхэд ой руу һархяаг түүхэеэ ошобо.

3. Оставшиеся новые слова учитель объясняет показывая картины, слайды.

3. ТООЛОҺОН БА ДУГААРЛАҺАН ТООГОЙ НЭРЭНҮҮДЫЕ ОЙЛГУУЛГА, ТЭРЭНИИЕ ХЭЛЭЛГЭ СОО ЗҮБӨӨР ХЭРЭГЛЭЛГЭ

Слайд дээрэ тоолоһон ба дугаарлаһан тогой нэрэнүүдэй схемэ зураатай. Багша схемээр ойлгуулна.

 Расширяем филологический кругозор на основе сопоставления с русским языком.

Обратите внимание на бурятском языке порядковые числа. Образуются при помощи окончания -дахи, -дэхи, -дохи. А на русском языке меняется все слово. Жэшээнь:

Нэгэн – нэгэдэхи

Один – первый.

К.П.братите внимание на бур.языке порядковые числ. тывая картины, слайды.ыком.

• Тоогой нэрын илгаа?
• Тоолоһон тоогой нэрэ ямар асуудалда харюусанаб?
• Дугаарлаһан тоогой нэрэ ямар асуудалда харюусанаб?
• Дугаарлаһан тоогой нэрын залгалта.

1. Доро үгтэһэн тоогой нэрэнүүдые хэрэглэн, зүбөөр мэдүүлэл соо оруулжа бэшэгты.

Би Улаан-Yдын … һургуулида һуранаб. Таня … класста һурана. «Прогресс» кинотеатрай хажууда … сагта Дарима Туянатай уулзаха. Аэропорт руу … автобус ошодог. Намда … билет абаарайгты.

Хэрэглэгдэхэ үгэнүүд: долоон, арбан нэгэдэхи, дүшэн юһэдэхи, табин табадахи, хоер.

2. Yгтэһэн тоолоһон тогой нэрэнүүдые дугаарлаһан тогой нэрэ болгогты, дугаарлаһан тогой нэрэнүүдые – тоолоһон.

 хорин- … , хорин гурбадахи- …, гушан гурбан - …, арбан нэгэн - …, нэгэдэхи - …, долоодохи - …, арбан хоер - …, табадахи- …

4. ТҮГЭСХЭЛ.

1. Дүн гаргалга.
   • Ниислэл хото түүхэ гэһэн хоер үгэнүүдые тайлбарилагты, жэшээ һанагты.
   • Дугаарлаһан тогой нэрэ ямар асуудалда харюусадаг бэ? Залгалтань?
   • Тоолоһон тогой нэрын асуудал?
2. Сэгнэлтэ.
3. Гэрэй даабари.

Хоёрдохи хэшээл

Хэшээлэй темэ: Улаан-Yдэ – ниислэл хото

Хэшээлэй түхэл: Заншалта

Хэшээлэй янза: Урок совершенствования речевых навыков

Хэшээлэй зорилгонууд:

Практическа:  Шэнэ үгэнүүдые, тоолоһон ба дугаарлаһан тоогой нэрэнүүдые мэдүүлэл соо зүбөөр хэрэглэлгэ.

Һургалгын: Расширить кругозор на основе культурных центров города Улан-Удэ.

Хүмүүжүүлгын: Путешествие по столице Бурятии.

Хүгжөөлгын: Развитие памяти логического мышления, письменной и устной речи.

Хэшээлэй хэрэгсэлнүүд: слайд, зурагууд, номууд, мультимедиапроектор.

Хэшээлэй ябаса:

1. ХЭШЭЭЛЭЙ ЭХИН:
   1. Эмхидхэлэй үе. Мүнөөдэрэй хэшээлдэ «Улаан-Yдэ – ниислэл хото» гэжэ шэнэ темэеэ үргэлжэлүүлхэ..
   2. Фонетическэ һорилго: һурагшадта аудиозапись шагнуулна.

Холынгоо харгыда

Хододоо шамтайгааб.

Угтыш даа намайгаа,

        Улаан-үдэ

Б-һ₁-һ₂-һ₃…-булта

3. Аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ.

Гэрэй даабари шалгаха.

Гүрэнэй ниислэл хотонуудые хэлэхэ.

2. ГОЛ ШАТА

1. Шэнэ үгэнүүдые холбожо мэдүүлэл болохо дадал хүгжөөхэ.

а)   Б: «Сагаан морин» түб гурбан дабхартай.

Һ: Тиимэ даа, «Сагаан морин» гурбан дабхартай.

Б: Улаан-Үдэдэ соо дүрбэн дээдэ һургуули бии.

Һ: Тиимэ, Улаан-Үдэдэ соо дүрбэн дээдэ һургуули бии.

Б: Гурбадахи дабхарта гуталнуудые худалдадаг.

Һ: Тиимэ, Гурбадахи дабхарта гуталнуудые худалдадаг.

Б: Горькиин нэрэмжэтэ номой санай хоёрдохи дабхарта Интернет түб бии.

Һ: Тиимэ,  Горькиин нэрэмжэтэ номой санай хоёрдохи дабхарта Интернет түб бии.

Б: «Шрек гурбан» гэжэ мультфильм кинотеатрнууд соо гарана.

Һ: Тиимэ, «Шрек гурбан» гэжэ мультфильм кинотеатрнууд соо гарана.

б) Б: «Шрек гурбан» гэһэн мультфильм ямар кинотеатрта гаранаб?

Һ: «Шрек гурбан» гэһэн мультфильм «Прогресс», «Октябрь», «Савва», «Эрдэм» кинотеатрнуудта гарана. Б – һ1 - һ2 - булта

Б: «Сагаан морин» түб руу ямар автобус ошодог бэ?

Һ: «Сагаан морин» түб руу гушадахи, гурбадахи хорин юһэдэхи, табин зургаадахи, гушан долоодохи, гэхэ мэтэ автобусууд ошодог.

Б: «Сагаан морин» түб сооһоо юу абахаяа ошохоо һананаш?

Һ:  «Саган морин» түб сооһоо хубсаһа абахаяа ошохоо һананаб.

2. Һурагшад багшын асуудалнуудта харюусана. Һурагшад слайд харана.

а)   Б: Энэ юун бэ?

Һ: Энэ номой сан.

Б:  Энэ юун бэ?

Һ: Энэ конотеатр.

Б: Энэ юун бэ?

Һ: Энэ музей.

Б: Энэ юун бэ?

Һ: Энэ ниислэл хото.

Б: Энэ юун бэ?

Һ: Энэ дээдэ һургуули.

Б: Энэ юун бэ?

Һ: Энэ зочид буудал.

III. ТҮГЭСХЭЛ

1. Дүн гаргалга.
2. Сэгнэлтэ.
3. Гэрэй даабари. Шэнэ үгэнүүдые сээжэлдэхэ, бэхижүγлхэ.

Гурбадахи хэшээл

Хэшээлэй темэ: Улаан-Yдэ – ниислэл хото

Хэшээлэй түхэл: Заншалта

Хэшээлэй янза: Урок совершенствования речевых навыков.

Хэшээлэй зорилгонууд:

Практическа: Шэнэ үгэнүүдые, тоолоһон ба дугаарлаһан тоогой нэрэнүүдые мэдүүлэл соо зүбөөр хэрэглэлгэ.

Һургалгын: Расширить кругозор на основе культурных центров города Улан-Удэ.

Хүмүүжүүлгын: Путешествие по столице Бурятии.

Хүгжөөлгын: Развитие памяти логического мышления, письменной и устной речи.

Хэшээлэй хэрэгсэлнүүд: слайд, зурагууд, номууд, мультимедиапроектор

Хэшээлэй ябаса:

1. ХЭШЭЭЛЭЙ ЭХИН:

1. Эмхидхэлэй үе. Мүнөөдэр хэшээлдэ «Улаан-Yдэ – ниислэл хото» гэжэ темэеэ үргэжэлүүлеэ. Би танда дуу дуулажа үгэхэб.   
2. Фонетическэ һорилго: һурагшадта аудиозапись шагнуулна. Дифтонгнуудые дабтаха, зүбөөр үгүүлхэ.

Арадтаа хүндэтэй

Алдарта хүбүүдтэйш

Алтарна һайханш даа

         Улаан-Yдэ

Б-һ₁-һ₂-һ₃…-булта

3. Хэлэлгэ хүгжөөлгэ: Багшын асуудалнуудта харюусаха:

  «Сагаан морин» түб гурбан дабхартай гү?

 Улаан-Үдэдэ соо дүрбэн дээдэ һургуулитай гү?

 Гурбадахи дабхарта гуталнуудые худалдадаг гү?

 Горькиин нэрэмжэтэ номой санай хоёрдохи дабхарта Интернет түб бии гү?

 «Шрек гурбан» гэжэ мультфильм кинотеатрнууд соо гарадаг гү?

II. ГОЛ  ШАТА

1. Һурагшад бэшэмэл хүдэлмэри дээрэ хүдэлнэ.

а) Точконуудай орондо тоолоһон ба дугаарлаһан тоогой нэрэнүүдые табигты.

Улаан-Yдэдэ … дээдэ hургуулинууд бии. «Пионер» кинотеатр  … дабхартай. «Бурятия» зочид буудалай … дабхарта кафе бии. Эдиршүүлэй номой сан хүрэтэр … трамвай ошоно. «Столична» худалдаа наймаанай … дабхарта гуталай бутик бии.  Горькиин нэрэмжэтэ номой санай хоёрдохи … Интернет түб бии.

Һ₁ –Һ₂ - Һ₃- уншана.

2. УРУ  на трансформацию.

а) Б: Yглөөдэр Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ уран зурагай музей соо хүүгэдэй выставка болохо. Ши ошохо байгааш?

Һ₁ – Би заатагүй ошохоб.

Һ₂ – Би магадгүй ошохоб.

Һ₃ – Би сүлөөгүй байхаб.

б) Б: Үхибүүд, хэшээлэйнгээ hүүлэр юу хэхэбта?  

Һ₁- Би Калашниковагай нэрэмжэтэ номой сан ошохоб

Һ₂- Би 29-хи Интернет түб ошохоб.

Һ₃- Баярма бидэ хоёр «Фабрика кино» кинотеатр ошохобди.

Һ₄ – Гэрэлма, Оюна, Туяна гурбан худалдаа наймаанай түб ошохонь.

Һ₅ – Дарима Интернет түб ошохоёо һанана.

в) Б: Би телефон үгы болгоогооб. Намда хэлээд үгыт даа, телефон ямар түб сооhоо абаа hаам дээрэб?

Һ₁- «Сагаан морин» гэhэн худалдаа – наймаанай түб сооhоо абаа hаа дээрэ гэжэ hананаб.

Һ₂- «Заря» гэhэн худалдаа – наймаанай түб соо үнэгүй байдаг.

Һ₃- «Заря» гэhэн худалда – наймаанай түб соо олон янзын байдаг.

Һ₄ – «Два кита» худалдаа – наймаанай түб соо кредит хэжэ болохо.

г) Б: «Оушенэй арбан гурбан нүхэд» гэhэн фильм харахаяа ошоё. Һанамжаяа хэлэгты.

Һ₁- «КиноForum» кинотеатр соо хоёр сагта зуун табин түхэригтэ.

Һ₂- «Пионер» кинотеатр ошоо һаа, хоёр маршрут һэлгэнэбди.

Һ₃- «Современник» кинотеатр соо арбан һурагшадай хоёрынь мүнгэ түлэнэгүй.

Һ₄ – «Пионер» кинотеатрай хоёрдохи дабхарта байдаг «Улаан зал» соо харахада гоё.

д) «Сибирь» гэһэн худалдаа –наймаанай түб ошожо үзөөгүйб.

Намда хөөрэжэ үгыт, юун бииб?

Һ₁- «Сибирь» гэһэн худалдаа –наймаанай түб соо нэгэдэхи дабхарhаа гурбадахи хүрэтэр экскалатораар гарахада болохо.

Һ₂- Түб хүрэтэр арбан юhэдэхи, дүшэн зургадахи маршрудууд ошодог.

Һ₃- «Сибирь» гэһэн худалдаа –наймаанай түб гурбан дабхарһаа бүридэнэ.

Һ₄ – «Сагаан морин» түб сооһоо энэ плати табан зуун түхэригөөр абааб, тэндэ мянга түхэригөөр байгаа.

IV. ТҮГЭСХЭЛ

1. Дүн гаргалга.
2. Сэгнэлтэ.
3. Гэрэй даабари. Диалог бэшэхэ: «Поговорите с человеком об Улан-Удэ, который давно не был в городе»

Дүрбэдэхи хэшээл

Класс: 6 – дахи класс

Хэшээлэй темэ: Улаан-Yдэ – ниислэл хото

Хэшээлэй түхэл: Заншалта

Хэшээлэй янза:

Хэшээлэй зорилгонууд:

Практическа: Шэнэ үгэнүүдые, тоолоһон ба дугаарлаһан тоогой нэрэнүүдые мэдүүлэл соо зүбөөр хэрэглэлгэ.

Һургалгын: Расширить кругозор на основе культурных центров города Улан-Удэ.

Хүмүүжүүлгын: Путешествие по столице Бурятии.

Хүгжөөлгын: Развитие памяти логического мышления, письменной и устной речи.

Хэшээлэй хэрэгсэлнүүд: слайд, зурагууд, номууд, мультимедиапроектор

        Хэшээлэй ябаса:

1. ХЭШЭЭЛЭЙ ЭХИН:
   1. Эмхидхэлэй үе.    
   2. Фонетическэ һорилго: һурагшадта аудиозапись шагнуулна.

Байдалдаа баяртай

Бурьялан хүгжэнэ.

Буряадайм түб хото,

     Улаан-Yдэ

Б-һ₁-һ₂-һ₃…-булта

2. ГОЛ ШАТА

1. УРУ на репродукцию

а) Yглөөдэр юу хэхэбта? Хэлэгты.

Һ₁- Б. Абидуевай нэрэмжэтэ номой сан ошохоб.

Һ₂- Дүү басагаяа этнографиин музей абаашахаб.

Һ₃- Гушан гурбадахи маршрудаар «КиноForum» кинотеатр ошожо, «Юһэдэхи рота» харахаб.

Һ₄ – Худалдаа – наймаанай «Большой» түбһээ эгэшэдээ һиихэ абахаб.

б) Б: Хэлэжэ үгыт даа, манай Улаан- Yдэ ниислэл хотодо ямар худалдаа – наймаанай түбүүд, номой сангууд, кинотеатрнууд, музейнүүд бииб?

Һ₁- Манай ниислэл хотодо М.Н. Хангаловай нэрэмжэтэй түүхын, Ц. САмпиловай нэрэмжэтэ уран зурагай, байгаалиин ба этнографическа музейнүүд бии.

Москвада ямар музейнүүд бииб?

Һ₂- Улаан- Yдэдэ кинотеатрнууд бии: «Еврозона», «Пионер», «КиноForum», «Сapital Cinema», «Новое кино», «Современник» г.м.

Һ₃- Тиихэдэ мэдээжэ зочид буудалнууд бии: «Буряти», «Гэсэр», Баргажан», Байгал», «Одон» г.м.

Һ₄ – «Сагаан морин», «Туяа», «Заря», «Түмэр морин», «Большой», «Титан», «Гевс», «Два кита» гэхэ мэтэ худалда - наймаанай түбүүд олон бии.

Һ₅  - Эрдэни Москва ошоод ерээ, шагнагты, юу хараханаа, хөөрэ

2. УРУ на комбинирование

а) Захаамин хото тухай текст уншаад, Улаан – Yдэ хото тухай хөөрэжэ үгэгты.

Манай Буряад орондо зургаан хото бии. Нэрлэбэл: Улаан – Yдэ, Захаамин, Хойто Байгал, Хяагта, Галуута нуур, Бабушкин. Буряад ороной ниислэл хото Улаан – Yдэ болоно. Захаамин хото хүнэй   тоогоор хоёрдохи һуури эзэлнэ. Захааминда дурбэн һургуулинууд, хоёр тусхай дунда һургуули, дээдэ һургуулиин нэгэ филиал бии. Хоёр дабхарта «Рассвет» кинотеатртай. Баировай үйлсэдэ түүхын музей байна. Захаамин хотодо хоёр дабхарта гурбан худалдаа – наймаанай түбүүд бии: «Экстра», «Гермес», «Сэнхир дэлгүүр». «Экстра» түбэй  нэгэдэхи дабхарта элдэб янзын техникэ наймаалдаг, хоёрдохи дабхарта хубсаһа хунар наймаална.

б) Долгорой һурадаг хоёрдохи һургуули гү, али өөрынгөө һургуули тухай хөөрэжэ үгэгты.

Долгор хоёрдохи һургуулида һурана. Хоёрдохи һургуули Буряад гүрэнэй дээдэ һургуулиин табадахи хамтын байрын хажууда байна. Һургуулиинь дүрбэдэхи дабхарта байна. Тээ саана Горькиин нэрэмжэтэ гурбан дабхартэ номой сан зогсоно. Хорин юһэдэхи маршрудта һуугаад, нэг зогсолто соо ябахадаа, «Столичный», «Большой» хоёр худалдаа наймаанай  түбүүд, тиигээд хоёр дабхарта «Баргажан» зочид буудал обёорогдоно. 

IV. Түгэсхэл

1. Дүн гаргалга.
2. Сэгнэлтэ.
3. Гэрэй даабари. «Улаан-Yдэ - манай ниислэл хото» найруулга бэшэхэ.

Портфолио: