Г. Исхакыйның "Көз" повесте (технологик карта)

 А.Г.Яхин методологиясенә нигезләнеп Г.Исхакыйның “Көз” повестенең технологик картасын сезгә тәкъдим итәм

    Дәреслекләр: а) Әдәбият (XX йөзнең 30-90 нчы елларында әдәбият): Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 11 нче с-фы өчен д-лек / А.Г.Әхмәдуллин, Ф.Г. Галимуллин, Т.Н. Галиуллин һ.б.; А.Г.Әхмәдуллин редакциясендә. – 3 нче басма. – Казан: Мәгариф, 2005.

б) Әдәбияттан хрестоматия: Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 11 нче с-фы өчен / Төз. А.Г.Әхмәдуллин, Т.Н.Галиуллин, Н.Г.Юзиев. – 3 нче басма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Программаның эчтәлегендә Г.Исхакыйның “Көз” повесте әсәренә 3 сәгать вакыт бирелгән.          

Әсәрдә 3 сюжет сызыгы бар:

1.Гөлсем белән Нәфисәнең пароходта очрашулары; аннан төшкәннән соң ирләре каршы алуы;яшьлектә сөйгән ярларының бер үк кеше-Хәлил булып чыгуы;аларның бергәләшеп ял итүләре, аңлашулары.

2.Нәфисә үскән мохит яшьлек мәхәббәте, бәхетле гаилә тормышы.

3.Гөлсем үскән мохит яшьлек мәхәббәте, бәхетсез гаилә тормышы.

Әсәрнең темасы:

Әсәр мәхәббәт, язмыш, бәхет турында.

Әсәрдә күтәрелгән проблемалар:

-Аталар һәм балалар арасындагы конфликт;

-Мохитнең шәхескә тәэсире;

-Гореф-гадәтләрдән читләшү;

-Шәхеснең йомшаклыгы;

Автор үзенең әсәрендә бәхетле булу проблемасын күтәргән, чөнки хәзерге балаларның күбесе урам мохитендә үсә.Кешеләр бүген дә бәхетле булу серләрен эзлиләр.

Автор бу проблеманы ничек итеп чишкән?

Автор фикеренчә, һәр кеше үз бәхете өчен көрәшергә тиеш.

Әсәрнең идеясе.

“Эх, барлык кешеләр дә Нәфисә кебек бәхетле булса иде!”

Тигез гаилә тормышына үз бәхетеңә ирешү өчен нык ихтыярлы булу, туган халкың, аның гореф-гадәтләре белән бәйләнештә тору кирәк

Сез ничек уйлыйсыз: бу әсәр үрнәк программада дөрес урын алганмы? Бәлки бу әсәрнең дәреслеккә кертерлек кыйммәте юктыр? Фикерегезне дәлилилегез.

Бу әсәр үрнәк программага дөрес кертелгән.Чөнки бу әсәрдә күтәрелгән  барлык проблемалар да бик актуаль.

Бу әсәрне кайсы сыйныфта нинди максат  белән  һәм ничек үзләштерү әһәмиятлерәк булачак? Ни өчен?Без бу әсәрне 9нчы сыйныфта укытуны әһәмиятле дип уйлыйбыз, чөнки бүгенге көндә күп укучылар 9нчы сыйныфтан соң китеп, гаилә, ата-ана тәрбиясеннән ераклашып икенче мохит белән очрашалар. Шунлыктан чыгып,бу әсәрдәге геройлар аша тормышта дөрес яшәү, үз-үзеңә бәхетле киләчәк төзү өчен яшәү мәгънәсен таный белүне төшендерү.

Планлаштырылган дәресләр саны һәм темалар:

1 нче дәрес: “Көз” повестенең сюжет сызыгы

 2 нче дәрес : “Көз” повесте аша Гаяз Исхакыйның тормыш юлы, эчтәлеге

1 нче дәрес.

Темасы: “Көз” повестенең сюжет сызыгы.

1) дидактик: бөек язучы Г. Исхакыйның  тормыш  юлы һәм иҗаты   аша үз халкына, милләтенә хезмәт итүнең якты үрнәген бирү; әсәргә  анализ ясап, эчтәлеген, темасын, автор әйтергә теләген идеясен табу

   2) үстерешле: бәйләнешле сөйләмне, иҗади фикерләүне   һәм әдәби әсәр анализлау күнекмәләрен үстерү

3) тәрбияви: әдип иҗатына хөрмәт уяту; кеше үз язмышына хуҗа булсын өчен, актив булырга, ныклы, иманлы булырга тиешлеген тоя белү өчен җирлек тудыру. Гаяз Исхакыйның иҗатына кызыксыну, шәхесенә ихтирам хисе уяту өчен җирлек булдыру.

Предмет  буенча: Гаяз Исхакый тормыш юлы һәм иҗаты белән дәреслектәге белешмә һәм өстәмә материаллар аша танышу, повесткә анализ ясау. Инша язу.

Метапредмет нәтиҗәлелек:

·         танып белү гамәлләре: повестькә анализ ясау ысулы, эчтәлекне модельләштерү;

·         комуникатив: әсәрне укып кабул итү, алда күтәрелгән проблеммаларга карата дәлилле фикер белдерә белү;

                     регулятив: үз эшчәнлегенә адекват бәя бирә белү.

-сюжетын өйрәнәбез. Игътибар белән укыйбыз, сүзлек өстендә эшлибез,  аннан соң кыскартып сөйлибез;

-темасын ачыклыйбыз

-вакыйгаларны аерып алабыз: Көзге караңгылык, тынлык. Гөлсем белән Нәфисәнең пароходта очрашулары. Нәфисә үскән мохит яшьлек мәхәббәте. Нәфисәнең бәхетле гаилә тормышы. Гөлсем үскән мохит, яшьлек мәхәббәте. Яз- яшьлектә очрашкан вакыт. Гөлсемнең бәхетсез гаилә тормышы. Пароходтан төшкәннән соң, ирләре каршы алуы. Пароход- аллегорик образ. Яшәдгән һәр минут артта кала.Яшьлектә  сөйгән ярларының бер үк кеше-Хәлил булып чыгуы;аларның бергәләшеп ял итүләре, аңлашулары. Көз- сары яфраклар, күңелдә моң, сагыш, үкенеч. Гөлсем белән Хәлилнең мәхәббәте бер үк җирдә башлана һәм төгәлләнә. Хәлил сүзләре: “Инде көз булды, Гөлсем туташ, миләшнеке-миләшчә, алманыкы-алмача”. Өермә.

-Охшаш вакыйгаларны берләштереп ике өлешкә калдырабыз. Нәфисә үскән мохит яшьлек мәхәббәте, бәхетле гаилә тормышы. Гөлсем үскән мохит яшьлек мәхәббәте, бәхетсез гаилә тормышы

- Әсәрдә күтәрелгән проблемаларны ачыклыйбыз.

- Автор бу проблеманы ничек итеп чишкән?

- Әсәрнең идеясен аерып алабыз.

Үзбәя. Тактада критерийлар.

Уку мәсьләсен чишу этабы.Дәреслектәге сорауларга нигезләнеп, әңгәмә кору. Нәфисә һәм Гөлсем - төп геройлар (ачыклыйлар)

Әсәрнең сюжетын өйрәнүне ике зур төркемгә берләшеп оештырыла.

Язмышлар

Нэфисә                              Гөлсем

Шулай итеп, әсәрнең сюжетын ике төркемдә эшләү: 1,2 –Нэфисә язмышын сөйли, 3,4 төркем Гөлсем язмышын сөйли. Гомумиләштерү-нәтиҗә ясау.

Модельләштерү.

Рефлексия, бәя этабы. Повестьтә ике сюжет сызыгы- ике хатын-кыз язмышы сурәтләнүен ачыкладык. Һәр сюжет сызыгын - Нәфисә һәм Гөлсем язмышын җентекләү өйрәндек. Нәфисә һәм Гөлсем язмышын чагыштырып модельләштердек.

Үзбәя. Балалар үз-үздәренә билге куялар.Критерийлар тактада.

Өй эше. Тактада.

2 нче дәрес

Темасы: “Көз” повесте аша Гаяз Исхакыйның тормыш юлы, эчтәлеге

1 төркем биографиясе буенча  презентация ясый

2 төркем- тормыш юлы турында.

Үзбәя. Критерийлар тактада.

Уку мәсьләсен чишү юлы.

Повестьне анализлауны дүрт зур төркемдә оештырырга тәкъдим итәм. 1 төркем әсәрнең темасын ачыклый һәм вакыйгаларны аерып ала, 2 төркем охшаш һәм капма-каршы вакыйгаларны берләштерә, 3 төркем әсәрдә күтәрелгән проблеманы һәм автор тәкъдим иткән чишү юлы – автор фикерен ачыклый, 4 төркем  әсәрнең идеясе (авторның эх, шулай булса иде, яисә  эх, шулай булмаса иде! дигән теләге) турында сөйләргә әзерләнә.

(белемнәрне гомумиләштерү)

Модельләштерү

Рефлексия,бәя этабы.

анализларга тиеш идек.

– сюжетын сөйләдек

– темасын ачыкладык;

 – вакыйгаларны аерып алдык;

-        охшаш вакыйгаларны берләштереп ике өлешкә калдырдык (модельләштердек);

– ике өлешнең мәгънәсен кушып әсәрдә күтәрелгән проблеманы ачыкладык;

 –  әлеге проблеманың  автор тәкъдим иткән чишү юлы –автор фикерен белдек ;

–  әсәрнең идеясен ( авторның эх, шулай булса иде, яисә  эх, шулай булмаса иде! дигән теләге) аерып алдык.

Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя.Критерийлар тактада

Өйгә эш алу.

Эш 3 дәрәҗәдә тәкъдим ителә:

                 репродуктив  эшчәнлеккә: Гаяз Исхакыйның “Көз” повестенең анализын сөйләргә өйрәнергә (бу эш
мәҗбүри - һәркем эшләргә тиеш);

·                конструктив эшчәнлеккә: “Кеше үз язмышына үзе хуҗа”  (“Көз” повесте мисалында)” дигән темага инша язу

·                иҗади эшчәнлеккә: тема белән бәйле шигырь мәкальләр, әйтемнәр язып карарга (алып килергә