3.4.Совершенствование методов обучения и воспитания через проведение открытых уроков/занятий на МО муниципального уровня (экспертный лист оценивания, протокол посещения четвёртого урока от МО муниципального уровня)

              Yжүглел  кичээлиниң  технологтуг картазы.

                                            1  класс

                       Ж деп үн болгаш Жж деп үжүктер

                      Эге класс башкызы Мажаа Ч. С.

Эртем

Yжүглел

Класс

1

Кичээлдиң темазы

Ж деп үн болгаш Ж ж деп үжүктер

Кичээлдиң хевири (тип)

Чаа материалды тайылбырлаарының кичээли

Педагогтуг технология

Медээ-коммуникативтиг технология, кадыкшылды камгалаарының, номчуп, бижип тургаш сайгарылдыр боданырын сайзырадырының технологиязы (НБСБС азы РКМЧП), оюннарлыг технология, ѳѳреникчилерниң иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар.

Ажыглаан арга, методтар

Индукция, анализ, синтез, деңнелге, башкының сѳзү, беседа, хайгаарал, ѳѳреникчилерниң бот-тывынгыр ажылы, кѳргүзүп тайылбырлаарының методу, дилеп тыварының.

Ѳске эртемнер-биле харылзаазы

  Куш-культура,  хурээлел, тыва дыл

Дерилгези

 Кичээлдиң презентациязы, ноутбук, мульмедиялыг проектор.

Канчаар ажылдаары

Шупту, бѳлүктеп, эжи-биле, боду хуузунда

Ɵɵредиглиг курлавыры

«Yжүглел», А.А.Алдын-оол, К.Б.Март-оол, Н.Ч.Дамба. Федералдыг куруненин ооредилге стандарттарынын негелделеринге дууштур эде тургускан.Тыва Республиканын ооредилге болгаш эртем ямазы сумелээн, Кызыл-2013.

Сорулгазы

Ѳѳредиглиг: Ждеп ун Ж ждеп ужуктерни таныштырып билиндирер, шын ададып ооредир, Ж ж деп ужуктерни шын кожуп бижиирин ооредир. Ол ужук кирген слог, состерни номчудуп ооредир. Бижимел болгаш парламал шрифт – биле бижиттинген состерни, домактарны шын дужуруп бижидер. Тыва состерге Ж деп уннун туружун билиндирер.

Сайзырадыглыг: Уругларның логиктиг боданыышкынын, сайгарып, деңнеп, түңнеп билирин, сагынгыр, кɵрүнгүр чоруун сайзырадыр; медерелдиг шын чугаазын сайзырадыр; бот-тывынгыр чоруун, бот-идепкейин кѳдүрер.

Кижизидилгелиг: Кижи бурузун идепкейлиг ажылче хаара тудуп тургаш, кичээлге сонуургалын чедип алыр; оске кижинин узел- бодалын дыннап, унелеп билирин кижизидер.Уругларны куш –ажылга, эртем номга ынак база кижизиг болурунга таарымчалыг байдалды тургузуп бээр.

Рефлексилиг (кичээлдин туннели): чаа теманы  шын сайгарып, ишти-хѳңнү-биле хүлээп ап, айтырыгларга шын харыылап, түңнел үндүрүп билиринге идиг бээр; чогаал сѳзүглелин сайгарарының арга-мергежилин сайзыраңгайжыдар.

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

Бот-хуузунуң БѲА: ɵɵреникчиниң бодунуң туружу, бодалы; ɵɵредилгеге сонуургалы; бот-идепкейи, бот-медерели; бодунуң мурнуда салган сорулгазын, оон чүнү манап турарын медереп билири; ѳѳредилгениң чедиишкинниг болуру деп негелдеге даянып алгаш, бот-үнелелди берип шыдаары, бүгү кичээнгейни кичээлче углаары; чедиишкинниг болганын азы болбаанын чогумчалыы-биле миннири.

Башкарлырының БѲА: бодунуң болгаш эжиниң чедип алган чүүлүн үнелеп билири, салдынган сорулгаларга даянып алгаш, бодунуң ажылын планнап билири, башкызының дузазы-биле кичээлдиң сорулгазын тодарадып билири; шын шиитпир үндүрүп билири, шилип алган шиитпирин бадыткап билири.  Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири.

 Чугаа сайзырадырының БѲА: Ѳске кижилерни дыңнап билири,  бодунуң бодалын шын, тода, долу, четче илередип, туружун камгалап билири.

 Билип алырының БѲА: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап билири, кол чүүлдү (херектиг, чугула) тодарадып билири, янзы-бүрү деңнелдиг даалгалар-биле ажылдаары, берге айтырыгларны шиитпирлээрде, чүнү кылырын тодаргай тургузуп билири. Бодунуң билир чүүлүн даянып, хыналда айтырыгларга харыылап  билири.

Кичээлдиң

тургузуу ,

 кичээлди чорударының технологиязы. Үргүлчүлелдии

Башкының кылыр ажылы

Ѳѳреникчилерниң кылыр ажылы

Кандыг  түңнелдерни чедип ап болурул?

(БѲА азы УУД)

Ажыглаан метод-аргалар

I. Кичээлдиң эгезин организастаары.

А). Уругларның иштики сагыш-сеткилин, сеткил-хѳѳнүн кичээлге белеткээри

Б). Эге сѳс. (1 мин)

    Кады демниг ажылдаарының байдалын тургузар.  

Хоглуг конга эдипти,

«Хоглугбейлер»кирип келди.

Манаанывыс кичээливис

Ужуглелди эгелээли!

Уруглар, бɵгүн бис ужуглел кичээлинде чаа ужук ооренир бис.. Шупту кичээлге эки харыылаар, идепкейлиг ажылдаар силер.  Мен силерни дыка эки кады демниг ажылдаптар боор бис деп идегеп тур мен. Мен силерге бүзүрээр мен, силер шыдаар силер.

Кандыг-бир медээни хүлээп алырынга бодун белеткээр. Башкы-биле мендилежир, башкының кылыр дээн чүүлүн кылыр.

Уругларның харыызы

(Чугаа сайзырадырының БѲА) Чугаалажып турар кижизин дыңнап билири

Психологтуг релаксация.

2. Билир мергежил болгаш чаңчылдарын сайзыраңгайжыдары.  Бажыңга онаалга хыналдазы (7 мин)

- Уруглар, богун кичээлде силерни хой-ле даалгалар, ажыдыышкыннар манап турар.

Болуктерге чарлып алгаш, ажылдаар бис. 1-ги болук, 2-ги болук, 3-ку  болук.

Бирги болуктен айтырар:

Эрткен кичээлде чуу деп ужукту ооренип эрткен ийик бис?  

- Эрткен кичээлдерде ышкаш,бажыңга онаалганы кайы хире номчуп, бижип билип алганынарны чуруктуг диктант дузазы-биле хынаптаалынар.

Ийиги болуктен айтырар:

Уруглар, ам чаа бижээн чуруктуг диктантывыста каш сос бижидивис?

Ушку болуктен айтырар:

Бо уш состеринерде эрткен кичээлде ооренгенивис чуу деп ужук кирип турар –дыр?

Бо бижээн состеринерде з деп ужуктун туружун тодарадыптынарам.

Бижээн состеривисти самбырага

Уш болуктен бир-бир оореникчи самбырага чуруктар адаанга бижиптер. хынаптаалынар.Кымнарда частырыг бар-дыр, кижи бурузу бодунун кожазын хынаптынырам.

Шупту эр-хейлер! З деп ужукту шингээдип алганынар кончуг эки-дир.

- З деп ужукту ѳѳренген бис.

Чуруктуг диктантыда уш сос бижидивис.

Бызаа, эзир,эзер.

-Диктантыда З ужук кирип турар 3 состер  бижидивис.

З ужук кирип турар

 З деп ужук состернин ортузунда турар

Башкарлырының БѲА: бодунуң болгаш эжиниң чедип алган чүүлүн үнелеп билири, салдынган сорулгаларга даянып алгаш, бодунуң ажылын планнап билири.

 Чугаа сайзырадырының БѲА: Ѳске кижилерни дыңнап билири,  бодунуң бодалын шын, тода, долу, четче илередип, туружун камгалап билири.

 Билип алырының БѲА: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап билири, кол чүүлдү (херектиг, чугула) тодарадып билири. янзы-бүрү деңнелдиг даалгалар-биле ажылдаары.

Шинчилел аргазы.

өөредилгениң ажыл-чорудулгазын доктаамал чорудар арга.

Шиңгээткен билиин бадыткап шынзыдар арга.(репродуктивный)

Тɵлевилел  технологиязы:(проектная технология)

( шинчилел, дилеп тыварыныӊ , көргүзүг,  индукция, анализ, синтез, деӊнелге,  хайгаарал, өөреникчилерниӊ бот –тывынгыр  ажылы, көргүзүп  тайылбырлаа

рыныӊ методу.

3.  Чаа теманың тайылбыры (16 мин) Кичээлдиң  темазын, сорулгаларын тодарадырынче угланган ажыл

.

4.Сула шимчээшкин.

5. Ном-биле ажыл.

Уруглар ам шупту мени кичээнгейлиг дыннанар. Мен силерге дурген чугаа номчуп берейн, ында чуу деп ун хой катап катаптаттынып турар-дыр?

Жа-жа

Кажаа долдур мал

Жу-жу

Ону хойжу кадарар

Же-же

Кежээ кижи хойжу боор.

Ам шупту мээн-биле денге чугаалаптаалынар.

Эр-Хейлер! Шын-дыр,Ж.

Уруглар, кандыг кижи хойжу боор.

-Кежээ кижи.

Чуруктарда кандыг мергежилдин кижилери -дир?( аттарын адаар).Бо состернин отузунда кандыг ун дынналып тур? Силер  база ортузунда ж кирген состерден адаптынарам.

Богунгу кичээливисте чуну оорениривисти кым билип каапты?

Кичээлдин темазын кым тода чугаалаптарыл?

Кичээлдин темазын билип алыр дизе чуну сагыыр ужурлуг бис?

Ж-ны адап турувуста дылдын мурнуу ортаа кезээ таалайга дээп турар. Ам ж деп унну адап корээлинерем.

Кандыг ун –дур? (тодарадыр)

Чуге ажык эвес деп бодап тур силер?

Ж деп уннун парламал болгаш бижимел ужуктери-биле таныжылга.

Ж деп ужуктун парламалын  когузер. Бо ужуктун парламалын коорунерге чуу чувеге домей-дир?

Парламал ужуктер бот –боттарынга домей-дир бе? Чузу –биле ылгалдыг-дыр?

Парламал ужуктерни чугле номнарга, солуннарга парлаан турар.

А бо бижимел ж деп ужуктер- дир.Бижимел ужуктерни коорунерге кандыг-дыр? Бижимел ужуктерни чугле бижиирде ажыглаар бис.

Ам Ж деп унну адавышаан ажык уннер –биле тудуштур номчуптаалынарам. (Башкы ж-нын соонга ажык ужуктерни салырга, уруглар кожуп номчуур)

Чуну номчуптувус,уруглар?

 Уруглар, силер боттарынар Ж кирген состерден тып корунерем?

Уруглар, адаан сөстеринерде Ж ден ун кайызында дынналып тур?

Эр-хейлер! Ж деп ун  тыва сөстернин чугле ортузунда чоруур.

Арбай тараа соктап чиир.

Аажок кежээ оол мен

Бала, согааш эдим бо:

1,2,3,     1,2,3..

Номнарынарнын 82 дугаар арнын ажыдынар,уруглар!

Ж деп ужуктерни чуге кок өн –биле коргускенил?

Ам слогтарны номчуптаалынар!

Ам сөстерни номчуптааланар!

Номчаан состеринернин аразында билдинмес состер бар-дыр бе?

Сугжу-далай,холдер,хемнер-биле холбашкан ажылдыг кижи-дир.

Созуглелдин номчулгазы

1.Улегерлиг номчулга.

2.Иштинде номчууру.

Созуглелде билдинмес состер бар-дыр бе? Салгаар –уламчылаар, дозээр. Мергежил –ажылы,эртеми.

3. Илчирбелей номчууру.

4.Созуглелге хамаарыштыр айтырыглар:

1.Бо созуглелде алдарлыг тудугжу кымыл?

2.Шожун-оол тудугжунун оглунун ады кымыл?

3.Хаажык чуге тудугжу мергежилди шилип алганыл?

4.Хаажыктын дунмазы база кым болурул?

5. Ынчангаш Шожун –оол кандыг кижи-дир?

-Бир эвес авазы садыгжы болур болза, уруу база садыгжы болур.Ачазы малчын болза- оглу база малчын болур. Ынчангаш, урглары ада-иезин салгаар, дозээр.

Шупту мергежилдер херек,ажыктыг. .Кандыг-даа мергежилди чедип алыр дизе -эки ооренир, куш-ажылга ынак болур.Ада-иези кежээ, куш-ажыл ажылга ынак болза, ажы-толу кежээ, куш-ажылга ынак болур. Ынчангаш куш-ажыл кижини каастаар.

Силер улгадып келгеш, кым болуксап тур силер?

Кыдыраашка ажыл.(Бичии ж деп ужукту бижииринин тайылбыры).

Демир-ужукту устунде шугумнун бичии –ле адаанга салгаш, ору алзы он талаже углай устуку шугумга чыпшыр четпейн чыткаш, ук шугумга дээй каапкаш,он талаже тырыкылай аарак,куду алзы,адаанга шугумга чыпшыр четпейн чыткаш,ол шугумга дээй каапкаш,солагай талаже илбекти чорудар.Бо ужукту бижиирде демир-ужукту кыдырааштан адырбайн бижиир.

Бичии ужукту агаарга, оон кыдыраашка бижип эгелээлинер.

Ам шупту шын олургаш, кыдырааштарын ажыткаш, шын салып алынар.

Ж деп ун хой дынналып турар.

Садыгжы, ужудукчу, тудугжу.

Ж деп ун дынналып тур.

Ажыл, кажаа,бижик,эжик…

Ж деп уннун ужуу-биле таныжар бис.

Кичээнгейлиг болур…

Жж  ажык эвес, ыыткыр..

Чуге дээрге бо унну адап турувуста аастан унген хей шаптыкка таваржып турар.

Харжыгашка, доос-карага.

Ийе, домей.  Чугле  улуг, бичези –биле ылгалып турар.

Домей, чугле улуг, бичези-биле ылгалып турар.

Жа,жо,жу;  жи, жө, жү; же.

Слогтар

Кажаа, бижек, ажыл…

Адаан сөстеривистин ортузунда дынналып тур.

Уруглар башкызы-биле кады кылыр.

1-ги болуктун харыызы:

Чуге дээрге ажык эвес ун.

Жа-жы-жо-жу ;   же-жи-жо-жу

Мергежил, ужудукчу,сугжу,

 садыгжы,тудугжу,тараажы

сугжу, мергежил

Салгаар,мергежил.

Уругларнын харыылары

Шожун-оол

Хаажык

Чуге дээрге ачазы кыраан.

База тудугжу.

Шожун-оол бодун салгаар тудугжу оолдарлыг.

Эмчи, башкы, шагдаа…

(Чугаа сайзырадырының БѲА, башкарлырының БƟА) Кичээлдиң темазын, сорулгаларын тодарадып билири; шын шиитпир үндүрүп билири, шилип алган шиитпирин бадыткап билири.  Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири.

Шиитпирлээр  айтырыгнын чугаалажыр технологиязы (проблемно-диалогическая технология)

Долу эвес шинчилел аргазы (частично-поисковый метод)

6.Туннел быжыглаашкын

7.Бажынга онаалга.

8.Кичээлдин туннели.

Бот-унелел,бот-унелелин сайгарары.(Рефлексия).

1. Айтырыглар.

2.Туннел демдектер.

Ам мен силерге состун эге слогун коргузеримге, а силер дараазында слогту тып, сос болу бээр кылдыр адаар силер.

ка

ке

ки

би

э

Болуктерге даалга

Ынчангаш бо кичээлге ажылдаан болуктерге дараазында даалга:болук бурузу аразында семележип тургаш, аас-биле чуруктарга домак чогааткаш, бирээлеп самбыра мурнунче унуп чугаалаар.

Болуктернин чогааткан домактары:

Аринанын болуу дыка чараш домак чогаадыпты. Ол домактын утказын тайылбырлап корунерем.

Кандыг кижини кижизиг дээр бис.

Эр-хейлер! Тыва улус «Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан» дээр болгай.Ол улегер домакты кажан-даа утпанар.

Ам Ж деп ужук кирген состерни аданар.

Туннелден ундурунер:

-Кандыг кижини кежээ дээр бис?

-Эр-хейлер!

-Уруглар, адаан сөстеринерде Ж деп ун кайызында дынналып тур?

Уругларга онаалганы бээр, тайылбырлаар.

Арын 82 –де «Салгал» деп созуглелди номчуур. Бичии ж кирген состерни бижиир.

_Бо кичээлде чаа чуну билип алдывыс?

-Кичээлде салган сорулгавысты чедип алган –дыр бис бе?

-Богунгу кичээлден чуну солун болду?

Дараазында бодалдарны уламчылаар:

-Менээ солун болган чуул…

-Мен моон сонгаар..

-Уруглар силернин парталарынарда смайликтер бар, кым бодун кончуг эки ажылдаан мен деп унелеп турарыл – каттырып турар смайлик-биле, кым бодун эвээш ажылдаан мен деп унелеп турарыл-хулумзуруп алган смайликти, а кым бодун багай ажылдадым деп унелеп турарыл, мунгарап турар смайлик -биле унелээр.Шупту эки ажылдаан, Эр-хейлер!

Синквейн деп адаар  шулук  чогаадыр бис. даалга бээр, ооң планын сагындырар. 1-ги одуругга ажыл деп состу ап аалы.

-Уруглар, «ажыл» кижини   канчап турарыл?

-Ооредир (башкы айтып бээр)

-Уруглар: каастаар, кижизидер.

-Эр-хейлер!

-Башкы: чуртталганын оруун …

-Оореникчилер: айтыр

-Башкы:ажыл деп состун домей уткалыг созу…

-Уруглар: мергежил.

-Башкы: тургустунган шулуувусту демниг шупту номчуулу.

 (Синквейн- шулукту түңнээр, кымның эң онзагай болганын демдеглээр, чыып алгаш, кабинетке  тускай булуңга бир неделя дургузунда азар.)

Кичээл тɵнген. Четтирдим, байырлыг, уруглар!

жаа. жык

жээ

жи

жик

жик…

Мээн авам суурда садыгжы бооп ажылдап турар.

Мен улгадып келгеш тудугжу болур мен.

Чажындан эгелээш кижизиг болуру чугула.

-Хундулээчел, биче сеткилдиг, дузааргак, кежээ кижини кижизиг дээр бис.

Кежээ, кижи, кижизиг, чажындан, тудугжу, ажыл, мергежил, ажылдаар, дузалажыр.

Ажылчын, кижизиг  кижини кежээ дээр бис.

Уругларнын туннел кылганы:

Ж деп ун  тыва сөстернин чугле ортузунда чоруур.

Ж деп ужук оорендивис.

Чаа ооренген ужуувус кирген слогтарны, состерни, созуглелди  номчуп оорендивис. Бичии ж деп ужукту бижип ооренип алдывыс.

Ажыл

Ажыктыг, солун

Ооредир, кижизидер, каастаар.

Чуртталганын оруун айтыр.

Мергежил

 Бодунун бодалын шын, тода, долу,дес-дараалаштыр илередип база бодунун туружун камгалап билири.

Шын шиитпир ундуруп билири, шилип алган шиитпирин бадыткап билири.

Бодунун билир чуулун харыылар.

Бодунун бодалын шын, тода, чугаалап, бижип билири.

Кичээлдин ниити туннелин ундуруп билири.(Чуну кылдынганыл?)

Бодун болгаш эштерин унелеп билири, демдек салып билири.