"Туган тел" бәйгесе - 2016

«Туган тел» мастер-класс бәйгесендә катнашу өчен заявка

Мәктәп директоры                 С.Х. Шагалиева

Тукай муниципаль районы «Аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнелә торган

 Мәләкәс урта гомуми белем мәктәбе» беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Прокопьева Татьяна Ильиничнаның педагогик эшчәнлегенә

мәктәп методик берләшмәсе тарафыннан бирелгән бәяләмә.

        Прокопьева Татьяна Ильинична Тукай муниципаль районы «Аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнелә торган Мәләкәс урта гомуми белем мәктәбе»нең беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы буларак чын мәгънәсендә тирән хөрмәткә лаеклы кеше. Ул тәҗрибәле, киң эрудицияле, югары белемле  педагог.

       Татьяна Ильинична үзен методик яктан белемле, əдəпле, тормыш белəн бəйли белүче, балаларның һəрберсенə шəхес итеп караучы, аларны яратучы кеше итеп танытты. Һəрнəрсəне балаларга аңлаешлы, тиешле дəрəҗəдə җиткерə белүе, аларның хислəрен хөрмəт итүче, ихтыяр көчен үстерүгə əһəмият итүче буларак та күрсəтте.

     Теоретик белемен практикада куллана, максатны ачык, төгəл куя белүе, аңа ирешү өчен бөтен көчен куллануы мактауга лаек.

      Дəреслəрдə Татьяна сорауларны төгəл, ачык куя, аңа җавапның да тулы, аңлаешлы булуын талəп итə.

      Үз-үзен тотышы, башкаларны тыңлый, өлкəннəрне ихтирам итə белүе белəн ул Мəлəкəс урта мəктəбе укытучыларының һәм укучыларының хөрмəтен яулады. Сөйлəме бай, саф татар телендə сөйлəшə. Һəрчак игътибарлы, сабыр кеше. Эшенə һəрвакыт җаваплы карый, җиренə җиткереп үтəргə тырыша.

      Мәктәптә  үз  эшенә бирелгән тынгыбелмәс, алдан эз ерып баручы укытучыларның берсе ул.  Район мәгариф бүлегенең зур терәге булган безнең  мәктәптә, алдынгы инновацион мәйданчык буларак, район һәм республикакүләм укытучылар, мәктәп директорлары һәм урынбасарлары, мәгариф бүлеге җитәкчеләре өчен өчен уздырылган әлегке семинарларда мәктәп коллективы бик теләп килгән кунаклар белән тәҗрибә уртаклаша, ижади хезмәттәшлеккә киң юл ача.  

     Татьяна Ильинична төрле интернет проектларда катнаша. 2012/2013  елда  Халыкара «Школа цифрового века» конкурсында катнашып, “Учитель цифрового века” дипломына лаек булды. 2014 елда ФГБОУ ВПО «Яр Чаллы  социаль-педагогик технологияләр һәм ресурслар институты» базасында  “Коммуникатив технология нигезендә, Шадриков методикасы таләпләре буенча дәрес планы” проектын яклады.

Соңгы елларда укучыларының фәнни-тикшеренү юнәлешендәге эшчәнлекләре активлашты.  Алар авыл халкының җирле сөйләмен, язучылар иҗатының үзенчәлекләрен тикшереп өйрәнәләр, мәктәп тарихын өйрәнәләр, эзләнү эшләре алып баралар. «Күңел җәүһәрләре югалмас», «Минем авылым: үткәне, бугенгесе, киләчәге», «Татар теле: бүгенгесе һәм киләчәге»,  «Ломоносов укулары» исемле республикакүләм фәнни–гамәли тикшеренү конференцияләрендә катнашып торалар. Мәктәбебездә ел саен Россиякүләм «Зирәк тиен», “Русский медвежонок” бәйгеләрендә катнашалар.

      Татьяна Ильинична һәм аның укучыларының ижади эшләре, язмалары «Көмеш кыңгырау», «Якты юл»,  «Мәгариф» кебек газета-журналларда,  http://nsportal.ru  “Алые паруса” электрон матбугатында еш басыла. “Сау бул, мәктәп!» , “Уйланырга сәбәп бар”, “Хәл һәм аныӊ төркемчәләре”, “Җырларымда тарих кайтавазы”, “Без бер тамырдан”, “8 сыйныфта татар әдәбиятыннан белем сыйфатын тикшерү”, “7 сыйныфта татар әдәбиятыннан белем сыйфатын тикшерү”, “Психология семейных отношений”, “Чыгарылыш кичәсе, полный сценарий выпускного вечера”, «Күӊел җәүһәрләре югалмас»; «Минем авылым – үткәне, бүгенгесе, киләчәге», «Безнеӊ гаиләнеӊ күркәм гадәтләре”, «Халкымныӊ киләчәге – минем кулымда», «Адәм иткән дә ата-ана, әрәм иткән дә ата-ана…», «Жиңү кѳне – бу дѳньяның яңадан туган кѳне», «Халкымныӊ киләчәге – минем кулымда», “Гаилә – гомер чишмәсе” кебек эшләре басылып чыкты.

     2012 елда «Иминлек» кысаларында уздырылган Республикакүләм «Территория закона» бәйгесендә, мәктәпнең тәрбия эшенә зур өлеш керткәне өчен, 1 нче дәрәҗәле диплом белән бүләкләнде.  

      Татьяна Ильиничнаның эшчәнлеге төрле дәрәҗәдәге диплом һәм рәхмәт хатлары белән бәяләнеп тора. 2009, 2011 елда, тәрбия эшендә яхшы курсәткечләре өчен, Район Мәгариф бүлеге тарафыннан бирелгән Грамоталары,  2010 елда Район Мәгариф бүлеге тарафыннан бирелгән Рәхмәт хаты, 2014 елда халыкара “Талантоха” конкурсында 1нче һәм 2нче дәрәҗәле дипломнары, тырыш хезмәтенә билге. Аның укучылары 2001 елда республикакүләм «Мы вместе» Татарстан халкы балалары фестивалендә 2 нче дәрәҗәле диплом,  2014 елда халыкара “Талантоха” бәйгесендә 2 нче дәрәҗәле диплом, республикакүләм «Бәхет йолдызы” бәйгесендә 2 дәрәҗәле ике дипломга лаек булдылар.

         Татьяна дəрестəн тыш чараларда да актив катнаша. Ул чын иҗат кешесе. Төрле чаралар, бәйрәмнәр өчен язган сценарийлары, җыр-бию, режиссура, театр уйнау осталыгы һәммәбезне сокландыра. Үзенең актуальлеген бүгенге көнгә кадәр дә югалтмаган, үзенчәлекле, керәшеннәргә генә хас, моңлы җырулары белән халыкны әле дә сокландырган “Питрау” фольклор ансамбленең мәктәп укучылары бүлеген күп еллар җитәкләп килде.

Әйе, кабат үрләр яулау аерым осталык сорый. Кайчандыр яулаган биеклектә калу өчен табигый сәләт, нык ихтыяр көче, гаять зур тырышлык кирәк. Әлеге югарылыктан бөтен нәрсәгә икенче күз белән карыйсың, яуланмаган өр-яңа биеклекләрне ачасың.      Татьяна Ильиничнаның эше дә, тормыш юлы  да кешелеклелек, игелек hәм сабырлык  үрнәге булып тора .

Аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнелә торган

Мәләкәс урта гомуми белем мәктәбенең

гуманитар фәннәр методик берләшмәсе җитәкчесе          _____________      Борисова Г.К.        

«Минем педагогик осталыгым»

                                                                Татар теле һәм әдәбияты укытучыларының республика

                                                                күләмендә үткәрелә торган “Туган тел” мастер-класс

                                                                бәйгесенә эссе.

                                                                Авторы:Тукай муниципаль районы «Аерым фәннәрне  

                                                                тирәнтен өйрәнелә торган Мәләкәс урта гомуми белем

                                                                мәктәбе»нең беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты

                                                                укытучысы Прокопьева Татьяна Ильинична

       Мин – татар теле һәм әдәбияты укытучысы... Әлеге мактаулы хезмәт мине кечкенә чактан ук кызыксындырды дип әйтә алмыйм. Укытучы хезмәтенә зур хөрмәт белән карый идем. Мәктәпне бетергәч тә башка проффессия сайладым.  Ләкин мин үземдә канәгатьлелек хисе тоймый идем. Яраткан эшне генә бөтен күңелең биреп башкарып була. Белмим нигә, бәлки туган телемне өзелеп яратканга, бәлки иҗат кешесе булганга, бәлки язмыш кушуы буенча бу җиргә укытучы булып хезмәт итәр өчен тугангамы, мин укытучы һөнәрен сайладым. Укытучылык – тормышым бүләк иткән мактаулы хезмәтем.

      Педагогик эшчәнлегем 2006 елның 1 сентябреннəн бирле Мəлəкəс урта мəктəбенең 5 сыйныф укучыларына татар теле һəм əдəбияты дəреслəрен укыту белән башланды. 2007 елның 1сентябреннән – педагог-оештыручы, 2008 елның 1 сентябреннән 2013 елның январенә кадәр –мәктәп директорының тәрбия эшләре буенча урынбасары дәрәҗәсенә күтәрелдем.  2014 елның 1 сентябреннән татар теле һәм әдәбияты, рус теле һәм әдәбияты  укытучысы булып эшлим.

     Йөргән таш шомара, яткан таш мүкләнә, диләр. Мүкләнгән таш  хәлендә калмас өчен нишләргә? Ничек барысына да өлгерергә? Бер көн эчендә дә ничә төрлегә үзгәрә бит планнар. Бар мәшәкатьләреңне бер читкә куеп, замана сулышын эләктерергә тырышасың. 

     Укытучы булып мәктәпкә аяк баскан көннән мин үзбелемем өстендә нык эшләдем һәм эшләвемне дәвам итәм. Үзбелемем өстендә эшләү, иҗади эшчәнлегем миңа яхшы нәтиҗәләргә һәм профессиональлек баскычында кискен күтәрелешкә ирешүемә этәргеч булды. Мин үземне методик яктан белемле, əдəпле, тормыш белəн бəйли белүче, балаларның һəрберсенə шəхес итеп караучы, аларны яратучы кеше итеп таныттым. Һəрнəрсəне балаларга аңлаешлы, тиешле дəрəҗəдə җиткерə белүем, аларның хислəрен хөрмəт итүче, ихтыяр көчен үстерүгə əһəмият итүче буларак та күрсəттем.

      Без, мөгаллимнәр, балаларны һәм үсмерләрне маңгай күзе белән генә түгел, күңел күзе белән дә укырга өйрәтергә тиешбез. Әдәбият – беренче чиратта, ул аны кабул итүчеләрнең хисләрен, кичерешләрен тирәнәйтсен, шуның нәтиҗәсендә кеше әйләнә-тирәдәгеләрнең шатлыкларына һәм хәсрәтләренә игътибарлы булып тәрбияләнсен, матурлыктан ләззәт алырга, ямьсезлектән йөз чөерергә өйрәнсен, таш бәгырьлегә әверелмәсен.

       Әдәбият дәресләре, идея-эстетик, әхлак тәрбиясе бирүдән тыш, балаларны уйларга, үз фикерләрен дөрес итеп әйтеп бирә белергә өйрәтү бурычын да үти. Әгәр укучы мөстәкыйль фикер йөртергә өйрәнмәсә, чын шәхес булып формалаша алмас. Моның өчен мин үз тәҗрибәмдә иҗади дәресләргә урын бирергә тырышам. Алар чын-чыннан уйлану, фикер йөртү, иҗат итү, дөньяны танып белү, эстетик, әхлакый тәрбия дәресләре булсын дип тырышам. Стандарт булмаган дәресләр баланың сәләтен төрле яклап үстерергә кызыксынуын арттырырга ярдәм итә.

        Еш кына баланың әдәбиятны белү дәрәҗәсе берьяклы бәяләнә. Ул әсәрнең эчтәлеген белсә, образларның сүрәтләнеш үзенчәлеген әйтеп бирсә, теориядән мәгълүматлылыгын күрсәтсә, аңа уңай бәя куябыз. Әмма бик әһәмиятле нәрсәләрне исәпкә алып бетермибез: бала әсәрне белүен белә, тик ул аңарда нинди һис- кичерешләр уяткан, күңелен ниләр белән баеткан. Әдәбият укытучысының бурычы шуларга ирешүдә бит.

        Әдәби әсәрләр – тәрбия чыганагы. Г. Ибрахимов та «Әдәби вә шигъри әсәрләргә һичбертөрле тәэсир бирмәгән адәм юк», - дигән. Әдәби әсәрләрнең эчтәлеген белү, әлбәттә, мөһим нәрсә. Әмма хәзер инде бу гына җитми. Хәзер без әдәбият укыту дәресләрендә төрле алымнар, методлар кулланабыз. Замана таләбе буенча, теләсәң, теләмәсәң дә, фәнгә, телгә мәхәббәт уяту өчен яңа методик алымнар эзләргә туры килә. Индивидуаль якын килеп эшләгәндә генә, укытучы укучыларында үз фәненә карата мәхәббәт уята, тормышка яраклы шәхесләр тәрбияли ала. Шуның өчен дәрес темасын аңлатканда төрле алымнар кулланырга кирәк. Шәхсән үзем, урта сыйныф укучылары белән традицион дәресләрдән тыш, дәрес-КВН, дәрес-очрашу, дәрес-сәяхәт, уен - дәрес, практикум – дәресләрне, рольле уеннар кебек иҗат дәресләрен отышлы дип тапсам, югары сыйныф укучылары өчен дәрес-дискуссия, интеграль-дәрес, презентация-дәресләр, конференция, семинарлар үткәрүне югары нәтиҗәгә ирешүнең бер юлы дип саныйм. Проект яклау дәресләре һ.б. үткәрәм. Замана укучысына әзер белемнәрне үзләштерү һәм тиешле күнекмәләр булдыру гына җитми. Иҗади, мөстәкыйль, җаваплы булырга өйрәтү бурычы барлыкка килде. Укыту материалының эчтәлеген һәр укучының сәләтенә туры килерлек итеп сайларга һәм төзергә кирәк.

     Шунысын онытмыйк, бер генә укытучыга да бу методларны көчләп тагып булмый. Һәркем үзе өчен кирәклесен сайлап ала, иң мөһиме – нәтиҗә: укучылар аңладымы, белдеме, кызыксындымы, киләчәктә мөстәкыйль бу белемен үстерә алырмы һ.б.

      Хәзерге мәктәпне информацион технологияләрдән башка күз алдына китерү кыен булса да, мин үзем тагын бер алым куллануны кулайрак күрәм. Дәресләремдә ешрак кулланырга тырышам. Ул - әдәбият дәресләрендә шигырьләр куллану алымы. Әлбәттә аларны бик урынлы файдалана белергә кирәк. Беренчедән, шигъри юллар дәрес материалын үзләштергәндә ярдәм итсә; икенчедән, аның авторы белән кызыксыну туа; өченчедән, поэзиягә мәхәббәт тәрбияләнә һ.б. Аннан соң формасы белән шигырь, әмма әчтәлеге белән бик йомшак булган шигъри әсәрләрне сәнгатьчә югары дәрәҗәдә иҗат ителгән әсәрләрдән аера белергә өйрәтү дә мөһим.

       «Шигъри, эмоциональ –эстетик алымнан башка баланың тулы акыл үсеше була алмаслыгына минем мең тапкыр ышанганым булды. Баланың фикерләү табигате үзе шигьри иҗатны тәлап итә», - дигән В.Сухомлинский.

       Димәк, шигърият, теманы җиңелрәк үзләштерегә ярдәм итеп кенә калмый, бәлки бала күңелендә поэзиягә тартылу хисе дә уята, иҗади юнәлештә фикер йөртергә этәргеч бирә. Безнең мәктәптә дә шигырь иҗат итүче балалар бар. Аларның шигырьләре газета, журнал битләрендә дә басылып чыкты.

          Чыннан да, без балада мәктәптә үк шигъри сүзгә сизгерлек тәрбияләмәсәк, ул үскәч тә йомшак күңелле, бай рухлы кеше булып китә алмас. Ә шигырь ярату бервакытта да кешегә файдадан гайре нәрсә бирми. Кеше, олылайган көнендә дә шигырьдән ләззәт табып яшәргә тиеш, бу аңа күңелендә хисләр кипмәсен, корымасын өчен кирәк. Чын сәнгать әсәрләре хис-кичерешләрне йокымсыратмый, аларның гомер буе яшәүләрен тәэмин итә. Тәэсирле сүзгә беребез дә битараф түгел бит.

          Әйе, без күпмедер дәрәҗәдә романтик табигатьле булып калырга  да тиешбез. Моңа нигез исә мәктәптә салына. Тагын шунысы бар: нәфис итеп укучы, тормышта сөйләгәндәге кебек, үзенең сүзләренә тыңлаучыларның мөнәсәбәтен тиз тоярга һәм алга таба шуны кулыннан ычкындырмаска тиеш. Бу – уку рәвешеңне үз ихтыярыңда тотарга ярдәм итә. Сәнгатьле итеп уку күнекмәләренә ия булу һәм матур итеп сөйли белү кешегә башкалар белән аралашырга, алар белән тиешле мөнәсәбәт урнаштырырга да ярдәм итә. Без аңа, димәк, үз-үзен шәхес буларак танытырга да ачкыч бирәбез.

          Замана кыенлыкларына да карамастан, киләчәккә өмет белән яшим һәм эшлим, укыту-тәрбиянең югары нәтиҗәлегенә ирешү, зыялы, кешелекле балалар тәрбияләү өчен эзләнәм. Педагогик эшчәнлегем бик зур булмаса да, шушы максатка ярашлы эш алып барырга  тырышам. Укучыларымны тәрбияле, югары культурага ия, зәвыклы, белемле, туган илебезгә лаек кешеләр итеп күрәсем килә.

Миңа сорау бирсәләр:

-Бәхет ни ул? – дисәләр,

Бәхет – шушы: укучылар

Кеше булып үссәләр.

                   (Клара Булатова “Укытучы бәхете”)