Внеклассные мероприятия

Литературлуг оюн-ассорти «Чогаал -сеткил чечээ,чогаалчы-уран сөстүң чаяакчызы»

Киржикчилери: 8- ки класстың өөреникчилери

Сорулгазы:1. Тыва чогаал чылынга даянып,уругларның чогаалга хамаарыштыр  билиглерин ханыладыр.

2. Тыва чогаалга уругларның сонуургалын оттуруп, аңаа ынак болурунга уругларны кижизидер.

3. уругларның демниг чоруун,логиктиг боданыышкынын, аянныг  номчулгазын сайзырадыр.

Дерилгези:Чогаалчыларның чуруктары,ватманнар, ѳңнуг карандаштар

Чорудуу:

1. Киирилде беседа:

2012 чыл –тыва чогаалдың төөгүзунде кончуг төөгүлүг чыл болур.Чүге дизе бо чылды  Тыва Республикада тыва чогаал чылы кылдыр чарлаан. Оон аңгыда Тываның чогаалчылар Эвилели тургустунганындан бээр 70 чыл болган. Бо чылын дыка хөй чогаалчыларывыс мугур харын демдеглээн. Василий Эренчин 100 ,Алексей Хуурак- 90,Куулар Мунзукович Аракчаа 90,Монгуш Санчыт-оолович Эргеп- 90,Ю. Кюнзегеш -85,критик Доржу Куулар 80, Дандар-оол Сарыкай 80,,Тюлюш Дадар-оолович Кызыл-оол- 80,Бижек Комбу- 75,Владимир Серен-оол -70, Эрес-оол Монгуш-70 ,Антон Υержаа- 55. Ынчангаш чогаал чылынга тураскааткан «Чогаал-сеткил чечээ, чогаалчы- уран сөстүң чаяакчызы» деп аттыг литературлуг байырлал кежээзин эгелээр- дир бис.

Оюнувус 3 кезектен тургустунган.

1.кезээ:»Чогаал-сеткил чечээ»

 А) таблицаны долдурар

б) 8 класска номчааныңар чогаалга  хамаарышкан чурук чуруур

в) Антон Υержааның  « Ынак-тыр мен» деп шүлүүнүн аянныг номчулгазы.

2.кезээ «Чогаалчы-уран сөстүн чаяакчызы»

А)8-ки класстын «Тыва чогаал» номунун авторлары  ( С. Сурун-оол,С.Байыр-оол)

Б) Чогаалчы-уран сөстүң чаяакчызы деп домактан чогаалчыларның тѳрγттγнген черлериниң аттарын тургузар.

В)чогаалчыларның чуруктары-биле ажыл(Бердинген чогаалчыларның чуруктарын көргеш, оларны салгал аайы-биле аңгылаар)

Г) таблицаны долдурар.

3.Кезээ «Чогаалдарның маадырларын номчуп, билип,сактып чоруул»

1.Кастыктары мөңгуннелдир көгергилей берген,аразында элбек ак-ак дуктерлиг сегел салдыг,делгем эгиннерлиг,хурен шырайлыг,кижи ортузундан шагда-ла эрте берген назылыг ашак кижи.(Суваң)

2.Мөнгүн дээнде мырынай тын харам чок амытан, мээрең дужаал,бежен-алдан лаң ак мөңгун алыр сен деп көгудер болза,халый-ла бээр.(Кызаңнай)

3.Аңнап чораан соонда черле куруг келбес,ожукка пашты тиктирип кааш,кайы- бир каътче уне халааш, суг хайынгалакта бирээни сөөртуп эккээр турган,кырып баксыраза-даа аң-меңниң аажызын, бойдустуң өскерлиишкиннерин кончуг эки билир болгаш хөйну чугаалап болур,Думчук-Кожайнын хайы-биле карактарының бирээзи оскундурган,бир буду аскак арткан сураглыг аңчы( Узун- Аңчы)

4.Кончуг хайгаараачал,кичээнгейлиг оол.( Хуралбай)

5.Семизи чүдек,бир-ле тарбаган, аът мунарда улус дузаалашпас болза,хүнзедир-даа үне албас,татар садыгжы.

6.Мыкылайның орнап, солуп алган малын10 чыл кадарып келген кадарчызы

7.Кымнарның чугаалары-дыр,тывар.

а)-Көруңерем,оолдар бүгүде,эр кара эзирни! Кижи чуге ындыг болбаан чуве ирги?...( Самбажык)

б)-Мен силерге ам он чыл иштинде кадарчылап бараан болуп келдим.Силер чүге байып- дежээреп чоруур силер? Мен чүге ядарап,самдарап чоруур кижи мен? (Бошкажык)

в)-Тыва тараа-дыр,силерге, тыва кижиге,белек кылдыр туттум.( Иван Михайлович Антонов)

г)--Бир удаа ажырбас, кадай,чажындан чазыыл-чурумга чаңчыксыннар,тарааны үнелеп билзиннер ( Суван)

д)-Узун-Анчының оглу кижи болганда,сээң-даа адар-боолаарың кончуг ыйнаан?(Арган-оол)

е)-Ой чадалааннай!Чоп өг чанында шыйлып туй шилей? Чангыланай!-(Думчук-Кожай)

С. А.Сарыг-оолдуң 110 , С. Пюрбюнүң 105 харлаанынга оюн « Чаңгызы хѳйүнге удур»  ( 6 класс )

2018-2019 ѳѳредилге чылы

Оюннун сорулгазы:

1. 5-6 класстарга  С. Сарыг-оол болгаш С. Пюрбюнүң ѳөренип эрткени билиглеринге даянып, чаңгыс кижи бүдүн класстың ѳѳреникчилеринге  удур мѳѳрейлежир.
2.  Уругларны билигже чүкүлдγг чорукка кижизидер
3. Боданыр чоруун сайзырадыр.

 Оюннуң  утказы:

1. Класстан бир кижи бүдүн класска удур билиг- биле шенежир, шын харыылаар болза-ла баллдары кѳвүдеп-ле орар.
2. Чаңгыс кижи чазыптар болза, класста хѳй кижинин алыр баллдары кѳвүдээр, бир кижи чазар болза-ла оюндан γнер.

1 раунд

1.   С.Сарыг-оолдуң чүү деп шүлүүнден үзүндγ –дүр?.1б 

Владимир Ильичини, Пушкинни, Горькийни-ѳлбес, мѳңге чырыткылар –ѳѳредилге номнары дээр.

а) «Ном»,_б) «Маадыр Чүргүй-оол», в) «Оюннар»

2. С.Сарыг-оолдуң « Ном» деп шүлүүнде  деңнелгени сактыр.2б

а) Узуп ижер суг дег херек  б) угаан- билиг далайы ном… в)Эртинени черден казар

3.С. Пюрбюнүң В Кѳк-оол- биле бижээн шиизи 3б

а)«Кызыл уер»,

б)«Найырал»,

в) «Чалыыларның оруу кѳвей

4.С.Пюрбюнүң  «Найырал» деп шиизинде кымның чугаазыл: 4б

« Мен бодаарымга улус орус,тыва деп ылгашпас ужурлуг. Бо кижи ядыы, бо кижи бай деп ылгажыр ужурлуг»

а)Матвей,б) Сандан, в)Тулупан

5.Матвей, Сандан,Манмаа Сырга  С. Пюрбюнүң  чүү деп чогаалының маадырларыл?5б

«Кызыл үер», «Найырал»,»Кадарчының таалал ыры»

6.С. Пюрбюнүң « Кадарчының таалал ыры» деп шүлүүнде караткан сѳстер чүү боорун тодарадыр 6б

Салгын- сырын сарыым ышкаш

Чаагым суйбап эргеленир 

А) деңнелге, б) метафора, в)эпитет

7 С. Пюрбюнүң « Кадарчының таалал ыры» деп шүлүүнде караткан сѳстер чγγ боорун тодарадыр 7б

.Черим-чуртум чечек сырып 

а)Метафора б)эпитет в)деннелге

8.С. Пюрбюнүң « Кадарчының таалал ыры» деп шүлүүнде карарткан сѳстер чγγ боорун тодарадыр 8 б

Челээштелген олбуун салыр

а)Эпитет, б)хөөредиг,в) метафора

2 раунд

1.С. Сарыг-оолдуң  « Ном»деп шүлүүнүң темазын тодарадыр 9 б

а) Ном-эртем-  билигниң үнер дѳзү

 б) Номга хумагалыг болуру.

в )номну үргүлчү номчуп чоруңар

2. С.Пюрбюнүң « Найырал» деп шиизиниң кол  темазы 10 б

А)Ядыыларның хѳглеп турары б) Тыва болгаш орус улустун аразында найыралы в) орус, тыва чоннуң түреп чорааны 3.С.Сарыг-оолдуң»Оюннар» деп чогаалының темазы11 б

а) Шаандагы Тыва үезинде уругларның оюннары,хүлээлгелери 

б) Уругларның улуг улус ѳттүнери

в)Оюн-  чүктешки

4. С.Сарыг-оолдуң »Оюннар»деп  чечен чугаазында хѳй сектер орнунга сѳстγ тывар

 Оюн деп чүве черле хоруттунмас,харын-даа чаштың …….. дыка салдарлыг. 12 б

а) Ѳзγп-доругарынга,кижи бооп хевирлениринге

б) Дыштыг удуурунга

в) кадыынга

5. Бердинген үзүндү С.Сарыг-оолдуң чүү деп шүлүүнүң үзүндүзү-дγр?13 б

Каан чырык эртенги хүн моорлап кээрге,каткы- шимээн, хостуг ырлар, каас,өңгүр, чечк, бүрү кайыын тура саглаңнадыр чаттып үнер.

а)Экизин аа,б) Маадыр Чүргүй-оол, в)Кадарчының ыры

6. С. Пюрбюнүң Совет Эвилелиниң Маадыры, СССРЭ-ниң космонавт ужудукчузу В.Терешковага тураскааткан шүлүү 14 б

А)Черниң кызы   б) Кадарчының таалал ыры в)Чалыыларның оруу кѳвей

7.Човаг билбес чалгынывыс кажан-даа бол,

Соруун четпейн,чоруун соксап,ара хонмас деп одуруглар Сергей Пюрбюнүң чүү деп шүлүүнден алдынганыл? 15 балл

а) Чалыыларның оруу кѳвей,

б) Чазын черле ындыг болгай,

в) Черниң кызы.

3 раунд

1.Сергей Пюрбюнүң « Чалыыларның оруу кѳвей» деп шүлүүнден үзүндүде дылдың кандыг чурумалдыг аргаларын ажыглаан-дыр?16 балл

Кажан кым-даа кѳрүп кѳрбээн келир ѳйнүң 

Хаалгазын кымны мурнап ажыдар бис.

А)Эпитет,метафора           б)Метафора,хөөредиг, в)деңнелге,диригжидилге

2.«Оюннар»,« Чаашкын медээчилери», «Чылбыга сыырыпкан» деп эгелер С.Сарыг-оолдуң чүү деп улуг романының эгелерил?   17 балл

а)Эртинелиг колхозта,

б)Ангыр-оолдуң тоожузу,

в) Хүннүң ыраажылары

3.С.Сарыг-оолдуң « Чаашкын медээчилери»деп чечен чугаазында бичии Аңгыр-оол дээрниң чүдерээрин чүлерден билип алганыл?18 балл

А)Хараачыгайлар далажып,дүүреп алгыржып турарындан,

Б)бора-хирилээ довуракка эштип силгилениринден,

В)Сарлыктар дешкилежип, сугже маңнажып турарарындан

4.Степан Сарыг- оол кажан каяа тѳрүттунгенил? 19 балл

 А)1983 чылдын май14-те Чөөн- Хемчик Чадана  

Б)1908 чылдын ноябрь 17 Өвүрнүн Торгалыгда Кадыгбай деп черге  

в)1927чылдын ноябрь 17 Тожунуң Арбык деп черге

5.Сергей Бакизович Пюрбю каяа, кажан тѳрүттүнгенил?  20 балл

а)1913 чылдың сентярь 7-де Улуг- Хемниң Эжимге,

б)1923 чылдың январь 1-де Чѳѳн-Хемчиктиң Шемиге.

в) 1906 чылдың март 1-де Өвүрнүң Торгалыгга

6.Чогаалчылар аразындан С.Сарыг-оолдуң чуруун тывар.21 балл

7. Чогаалчылар аразында Сергей Пюрбюнүң чуруун тывар.22 балл

9-11 класс.

Литературлуг кежээ. « С.А.Сарыг-оол- Улустуң чогаалчызы»

 Кежээниң сорулгалары:

1. Шүлүк, ыры дузазы- биле өөреникчилерниң сагыш- сеткилин хөлзедип, оларга бедик эстетиктиг күштү оттурар.
2. Тываның Улустуң чогаалчызы С.А. Сарыг-оолдуң тыва чогаалда элеп читпес эртине болур чогаалдарын уругларга номчудуп, сонуургадыр.
3. номчулга культуразы- биле бедик,талантылыг, амыдыралга белеткелдиг кижилерни кижизидер.

Кежээниң киржикчилери: класс башкызы, 4 тыва чогаалга эң сонуургалдыг өөреникчи.

Кежээниң дерилгези: чогаалдарының делгелгези,  мультимедияда чогаалчының чуруу, чурттап чораан чылдары,амыдыралчы кокпазындан алдынган чуруктар,кылып каан Агар- Сандан ыяш, ооң чигир- чимизи (яблок, груша, апельсин). ук чимистерде чогаалчының намдарынга, чогаалдарынга, ук-ызыгуурунга хамаарышкан айтырыглар.

Кежээниң программазы:

1. «Агар Сандан ыяш»деп  тоолунуң эгезинден үзүндүнү номчуур.
2. Литературлуг викторина
3. С.Сарыг-оолдуң допчу намдарының дугайында дыңнадыг.
4. Шүлүктериниң аянныг номчулгазы.
5. С.Сарыг-оолдуң сөзүнге бижиттинген ырлар күүселдези.
6. «Улусчу бижикчи» деп мөөрей.
7. Түңнел.

Кежээниң чорудуу:

Башкарыкчы: Бөгүн бистер кайгамчык салым- чаяанныг улуг чогаалчывыс, чоргаарланыр өгбевис С.А. Сарыг-оолдуң 100 харлаанынга тураскааткан  «С.Сарыг-оол- улустуң чогаалчызы» деп литературлуг кежээниң ажыттынганын чарлааш, командаларны сценаже чалаар- дыр мен. (класс башкылары командаларының капитаны болуп, командазы- биле кады сценаже үнгеш, командаларының адын, кыйгызын таныштырар)

1.Башкарыкчы сцена артындан:

«Шыяан ам, алдын делегейниң хөрзүнүнге ачылыг төре доктаап, шаг- төре өскерлип, сарыг шажын өрттенип турар шагда бойдустуг делегейге бодарап көрбээн, будук бүгүдээзи чигир- чимис, дазыл бүгүдээзи далган- тараалыг, өртемчейниң үнүш- бойдузунга үрелиг, ачылыг Агар- Сандан ыяш бодарап үнген-даа чүвен иргин.»- деп чарлааш, бирги мөөрей «Литературлуг викторинаның эгелээнин дыннадыр. (класс башкылары, 2 өөреникчи кылымал Агар- Сандан ыяшта  астынган янзы- бүрү өңнүг чигир- чимисти шилип ап, ында айтырыгларга харыылаар)

1.Яблоктарда (класс башкыларынга) айтырыглар:

1. С.Сарыг-оолду чоннуң чаагай ажыл- үүлезин, күзел- соруун чогаалдарында чараш, чечен көргүскени – биле 1972 чылда аңаа тывыскан ат?
2. С.Сарыг-оолдуң хинин кескен авазы кымыл?
3. С.А.Сарыг-оол бижикке кажан өөренгенил?
4. С.Сарыг-оол 1440-1942 чылдарда каяа ажылдап чорааныл?
5. С.Сарыг-оолдуң изин истээн чогаалчы чээннери кымнарыл?
6. С.Сарыг-оолдуң чажында ады?
7. С.Сарыг-оол биле 35 чылдың иштинде кады чурттаан кадайының ады?
8. С.Сарыг-оолдуң ада- ызыгууру кандыг аймактан укталганыл?
9. С.А.Сарыг-оодуң кады төрээн акызының,Тюлюш Кызыл-оол деп чогаалчының ачазының ады кымыл?

2. Апельсиннерде айтырыглар?

1. «Эртинелиг колхозта» деп чогаалдың кол маадырлары?
2. « Чылбыга сыырыпкан» деп эгеде кым «уйгужу межерген» деп кыжыртып турарыл?
3. «Чаашкын медээчилери» деп эгеде Аңгыр-оол акызы- биле чүнү канчап чорааныл?
4. Чогаалды төндүргеш, адын тывар.Кежегелиг кара баштар,көжер,дүжер оруктарга…
5. Дараазында одуругларны уламчылааш, чогаалдың адын адаар : Калбак ногаан аргалардан хадын, шарлан алдынналып каттыржып кээр…
6. Кайы чогаалының маадыры- дыр: кара чаштан кадарчы өскен, карак кызыл м=ге,шыырак, эктинге чам ызырынмас…
7. Кайы эгеден узундул?«кожа- кожа аалдарнын уруглары хуннун-не чыглып, таваржып, болчажып, баштажып кээр»
8. Дараазында одуругларны уламчылааш, чогаалдың адын тывар: Айдын чырык өртемчейде ат чок чүве кайда барыл…
9. «Саны- Мөге» деп шүлүглели чеже кезектен тургустунганыл? Кезектерни адаар.

3 грушаларда айтырыглар.

1. С.Сарыг-оолдуң баштайгы шүлүү?
2. «Алдын-кыс» деп шүлүглелиниң болган чери?
3. С.Сарыг-оолдуң  сөөлгү шүлүү?
4. Чедир бижиттинмээн улуг чогаалының ады?
5. С.Сарыг-оолдуң хөгжүмнүг чогаалының ады?
6. С.Сарыг-оолдуң чогаалдарының аразындан улуг хемчээлдиг чогаалдарже орук ажыткан чогаал?
7. С.Сарыг-оолдуң О. Саган-оол- биле кады  бижип каан кинозунуң ады?
8.  С.Сарыг-оолдуң революцияның ачызында хосталган тыва херээжен кижини алдаржыткан ыр апарган шүлүү?
9. «Саны- Мөге» деп шүлүглелиниң кол маадырының овур- хевирин амыдыралда кымдан алганыл?

2.С.Сарыг-оолдуң мультимедияда чуруктарын көргүзүп тургаш, бир өөреникчи чогаалчының допчу- намдарынга дыңнадыгны кылыр.

3.Шүлүктериниң аянныг номчулгазы. (Класс бүрүзүнден 2 күзелдиг өөреникчи киржир)

4. С.Сарыг-оолдуң  сөзүнге бижиттинген ырлар күүселдезинге мөөрей. ( команда бүрүзү 2 ырыны күүседир)

5. мөөрей «Улусчу бижикчи»

(команда бүрүзүнден 1 өөреникчи, класс башкызы- биле башкарыкчының адап берген сөзүглелин диктант ышкаш бижиир. Чаңыс- даа частырыг чок бижээн тиилекчиге «Улусчу бижикчи» деп атты тыпсыр.

Кежээни « Агар _Сандан  ыяш»- биле  эгелээн болганда,  ооң- биле төндүрер.Сөзүглели: «Амыраан, хосталган амытан бүгүдээ амданныг чаагай чигир- чимизин чип, амыр- тайбын чуртталгазын чурттап, ачылыг буянныг Агар- Сандан ыяжынын үрелиг чаагай дазылын улам-на быжыглап,хөрзүннеп, суггарып, танышпаан боттары таныжып, көрүшпээн боттары көржүп,уядан уран уяны тудуп, хоргадап, уран кода- балгадын тудуп эгелеп-даа турган чүвен иргин ам»

6.түңнел, шаңналдар.

С. К. Токанын төрүттүнгенинден 110 чыл болган оюнга  « Чүү?, Кажан?, Каяа?» деп оюн-мөөрей

7 класстар

Сорулгазы: өөреникчилерниң С.К. Токаның намдарынга,чогаалдарынга хамаарыштыр алган билиглерин быжыглаар болгаш системажыдар, Чогаалчыга, ооң чогаалдарынга ынак болурун,демниг болурун кижизидер,уругларның логиктиг боданыышкынын сайзырадыр.

Дерилгези: оюн- мөөрейниң адын бижээн саазынның бажынга оваадайлыг үгүнү кадыг саазынга чурааш, азып алыр; айтырыгларны амгы үеде Россияда билдингир кандыг- бир кижилерден келген кылдыр тургузар, оларны тус- тус чагаа хаптарынга суккаш, самбырага тускай хаптар кылып каан «Чүү? Кажан? Каяа?» деп стендиге суп алыр; өңнүг саазыннардан сылдыстар, дөрт- булуңчуктар, үш- булунчуктар кылыр.

Оюннуң дүрүмү: Башкы «Чүү? Кым?», «Кажан?», «Каяа?» деп айтырыгларлыг чагаа хаптарын өөреникчилерниң күзели- биле уштуп, ында айтырыгларны номчуур. Чүгле тода болгаш долу харыы дээш- сылдыс,чедир чугаалаваан, ынчалза-даа билии дээш-дөрт булуңчук, долу эвес харыы дээш үш- булунчук бээр. Бөлүк бүрүзү демнежип, бот- боттарын дыңнап,шын харыыны бээр.

Оюннуң чорудуу:

1-ги чада « Чүү? Кым?» деп айтырыгларга хамаарышкан онаалгалар.

1.Ол чараш –даа эвес кижи: сыны чолдак,ооргазы арай бүшкүк, угаанныг, томаанныг-даа болза,кылбас ажылы- даа чок кижи.Кандыг-даа бергелерден үнер аргаларны тып ап, ажы- төлүн холдарынга көдүрүп алгаш, корбээнин көрүп  чорааш, доруктуруп алган. Кымыл ол? (Тас- Баштыг)

2.Узун, бедик, тырың дурт- сынныг, чоон кара чаштыг кончуг чараш кижи, ажылгыр, авазынга дуңмаларын азыражып чораан кол дузалакчызы, Сүрүңмаа деп чаңгыс кыстың иези . Кымыл ол? ( Албанчы)

3.Бедик сынныг, сыны ыргая эглип бады барган, ашаксырай берген, Каа- Хемге көжүп келген орус тараачыннарның бирээзи, алдынчылар- биле кады тайгалап чорааш, чер казар аар  ажылга шыдавайн барган кижи. Кымыл ол? (Данила Потылицын)

4. Дерзиг- Хемниң бажындан сыын аялап алгаш келгенде,кожаларын кезээде багай чадырынга келдиртип алгаш, чемгерер, эъдиниң артыын бээр,буду кончуг узун, калчайты чүлүп каан баштыг, думчуу чуга,бедик, ортузу кырлаң, арнында бичежек салчыгажы, дырбылдандыр үнгүлээн сарыг, дыдыраш. кымыл ол?(Домбаштай)

5. Мергенниң сыстып үн\п чыдар бажын, шимчеш-даа дивес караңгы кара чүү кадагалап турарыл? (тайга)

6.С. Тока кымыл ол?(7Ленин ордениниң эдилекчизи, күрүне баштыңы,чогаалчы)

2.чада «Кажан?» деп айтырыгларга хамаарышкан онаалгалар.

1.Чогаалчы кажан төрээн Мергенин бир янзы  коргенил? (партизаннарга ужурашкан соонда)

2. Салчак Тока кажан төрүттүнгенил? (1901чылдың декабрь 15-те)

3.Тывыкы кажан байларга хөлечиктеп эгелээнил? (10 харлыындан эгелеп)

4.С. Тока  кажан Тыва АССР-ниң Улустуң чогаалчызы деп бедик аттың эдилекчи апаарыл?( 1974 чылдың январь)

5. С. Тока кажан Чөөн чүктүн ажылчын чоннарының коммунистиг университединче өөренип чорупканыл? (1925 ч)

6.С. Тока кажан Социалистиг күш-ажылдын маадыры деп бедик атты эдилеп эгелээнил? (1971)

3-ку чада «Каяа?» деп айтырыгларга хамаарышкан онаалгалар

1. Токанын кырган- ачазы каяа чурттап чорааныл?( Тоора- Хемге)
2. Токалыг кезектер Мерген хемден көшкеш, каяа келгенил? ( Дерзиг- Аксынга)
3. С. Тока кышкы кежээлерде каяа Тарбаганның тоолдарын дыңнап турганыл? (чер- бажынга)
4. Токалыг кезектер каяа чурттап турганыл? (тос чадырга)
5. С. Тока чүге кончуг ынак чорааныл? ( хөгжүмге)
6. С. Токаны авазы кымга хөлечиктедип кааныл? (Чолдак-Степанга)

Оюнннуң түңнели: эң хой сылдыс алган бөлүк тиилекчи болур. Хөй сылдыс, дөрт- булуңчуктар алган тиилекчи өөреникчилерни тодарадып, шаңнаар.

« Салчак Тамба- онзагай чогаалчы»   «Сылдыстыг шак» деп литературлуг оюн

10 класстар.

Сорулгазы: 1.С. Тамба  болгаш ооң чогаалдарының дугайында уругларның алган билиглерин ханыладып, системажыдар.

2. Чогаалчының чогаалдарынга уругларның сонуургалын бедидер.

3. Сагынгыр- тывынгыр чоруун сайзырадыр.

Дерилгези: чогаалчының чуруу, үжүктерлиг кубиктер,сөс бижээн карточка.

Шаңналдар сугар үш хааржакчыгаш, шаңналдар.

Оюнга өөреникчилер шупту киржиксээр. Ынчангаш ойнаар 6 киржикчини төлге (жребий) октааш,шилип алыр.А киржикчи бүрүзү дузалакчызын шилип алыр. Оюннуң киржикчилерин  болгаш дузалакчыларын таныштырар.

Киржикчилери: 10-гу класстың өөреникчилери.

Удуртукчузу: эртем башкызы.

Чорудуу:

Эрттирикчи: Бөгүн тыва литературада база элээн көскү черни ээлеп турар чогаалдарлыг, кайгамчыктыг салым- чаяанныг чогаалчының төрүттүнгенинден бээр 90 харлаанынга  тураскааткан хүнү.Ынчангаш чогаалчыга, ооң чогаалдарынга тураскааткан «Сылдыстыг шакты» эгелээлиңер.

1 тур.» Чогаалчынынң намдарындан чону хөйнү билип алыр»

1.Чогаалчы каш чылда төрүттунгенил?

1. 1908   2. 1905   3.1918   4. 1920

2.Чогаалчы каяа төрүттуүгенил?1. Каа- Хем Оштан    2. Улуг- Хем Чодураа   3.Өвүр  Солчур  4.Чөөн- Хемчик Хөндергей.

3. С. Тамбаның кырган- ачазының ады

1. Эргеппей    2. Допчуң         3. Агбаан          4. Аржаан

4. Чогаалчы кандыг эртемни дооскан кижил?

1. башкы    2 эмчи    3. Мал эмчизи   4 журналист

5. Каш чылда кайы хоорайга ажылдап чорааныл?

1. Москва 1925     2. Ленинград 1929         3. Томск    1934           4. Горно- Алтайск 1939

Бирги турну эрттирип тургаш ,шын харыылаан кижилерге сылдыстарны берип турар.

Бир дугаар турда сылдыстары эвээш болган кижилер оюндан үне бээр.Ынчангаш 2-ги турну башкы артып калган өөреникчилер- биле эрттирер.

 2 тур. « Чогаалчының чогаалдарын чону номчуп, сонуурлаарлар»

1. Эн баштайгы бижээн чогаалдарының чыынды номунуң ады

1. Хөөннер..2 Сыргалар     3. Дайынчы кыйгы   4 Чалым- Хая
2. « Бичии дургун» деп чечен чугаазын каш чылда бижээнил?

1. 1968    2 . 1973         3. 1980       4.1978

2. Салчак Тамбаның бижээн тоолунуң ады:

1. Агар- Сандан ыяш    2. Каң-кыс     3.Доңгада кадык     4. Чечен биле Белекмаа.

4.« Мээн байым» деп шүлүүн каш чылда бижээнил?

1. 1952     2. 1983    3. 1964      4.   1945.

5. Кым деп орус чогаалчының чүү деп чогаалын тыва дылче очулдурганыл?

1. Островский «Гроза      2. Фадеев « Разгром»   3. И. Тургенев « Отцы и дети»      4. А. Пушкин «Капитанская дочь»

3. тур. «Бодан, сагын, тып»

2 өөреникчи артып каар. Ол ийи өөреникчиниң ортузунга сөс бижээн карточканы салып каар.

Амыргалаар

Бо сөстен чүве аттары тургузар. Кым хөй чүве аттары тургузуп алганыл, ол кижиге сылдыстыг шак дүжер.