Харуу ноён. Арадай үгүүлэл

Хүнүүдһээ юумэ абаха болоходоо, амаа тамшаан, альгаа тодон араатын һүүлээр эльбэн байдаг нэгэ баян ажаһууба ха.
Теэд тэрээнһээ хүнүүдэй юумэ эрижэ, гуйжа ерэхэдэнь, тэрэ баян анираа хатан, газар гэтэшоод һуужал һуудаг һэн.
Тиигэбэшье тэрэ хүнүүдтэй боосоо хэхэ дуратай бэлэй.

Хизааргүй харуу дээрэһээ баян ямаршье хүнтэй боосоо хэхэдээ, нэгэтэшье эд зөөриеэ, алтан мүнгэеэ табидаггүй байба.
Мүнгэ алтаяа, эд зөөриеэ өөрынгөө бэеһээ дээгүүр сэгнэдэг хадаа харуу баян боосоондо гарайнгаа хургануудые табидаг һэн ха.

Тиихэдээ тэрэ боосоогоо ходо шүүжэ, хэдэн зуун түхэриг мүнгэ, хэдэн зуугаад мори сарнуудые абажархидаг бэлэй.

Тиихэдээ тэрэ хомхой хара һанаандаа баясажа: “Гарайнгаа гансахан хургаханиие табижа үгөөд, мүнгэ алта, мори сар шүүжэрхихэдэ, баһал олзотой юм байнал!” – гэжэ олзуурхадаг байба ха.
Боосоогоо эдихэ тумаа баян улам шунахайржа, холо ойрын нютагуудаар ябажа, боосолдохо хүнүүдые бэдэрдэг болобо.

Тииһээр тэрэнэй аза талааниинь буруутажа, боосоо хэхэ бүридөөл алдажархидаг болобо ха. Боосоогоо алда алдаһаар, тэрэ хоер гарайнгаа бүхы хургадые тайруулжа бараба.
Бүхы хургадаа алдаад байхадань, түрүүшээр боосоонуудта шүүжэ абаһан хамаг мори сарнуудыень, хони ямаануудыень хээрын хүхэ шоно зоогложорхибо.

Боосоогоор шүүжэ, хайрсагтаа хадаглаһан бүхы мүнгыень хулганаан хуу мэрэжэрхиһэн байба.
Тиихэдэнь харуу баян хара буужа, уйдхар гашуудалда дарагдажа,хээрын хүхэ шонын хоол болошохо адуу малай түлөө, хулганаанай шүдэнэй зохолгоон болошохо алта мүнгэнэй түлөө ямаршье эд зөөреэр сэгнэшэгүй хоер гарайнгаа хургадые алдаһанаа ойлгобо.

Ойлгоходоо, хургадаа шаналжа, үхибүүн шэнгеэр уйлаба.

Уйлажа һуухадаа: 

-Хойшодоо хүнүүдэй мэшээг алташье үгөө һаань боосолдохогүйб! — гэжэ харуу баян ама алдаба гэхэ.
Тэрээн тухайнь нютагайнь нэгэ шогууша үбгэн дуулаад, харуу баянтай боосолдохоео ерэбэ ха.
Шогууша үбгэн харуу баянтай хөөрэлдэжэ байха үедөө, һиилэмэл мүнгэн толгойтой, зандан модон шүбүүгтэй гааһаяа нэрэжэ, тэрээндэ һарбайн:
— Жагар оронһоо ябаһан нэгэ наймаашанһаа энэ гааһа худалдажа абааб. Энэ гааһаараа тамхи татахадам, булай амтатай шэнги байдаг. Таашье энэ гааһаар татажа үзыт, — гэбэ.
Харуу баян шогууша үбгэнэй гааһаар татажа үзөөд, тэрээндэнь хорхойтожо:
— Ши намда энэ гааһаяа худалда! — гэбэ.
— Мори сарааршье, алта мүнгөөршье худалдаха гааһан бэшэл даа. Хамаагүй, энэ гааһаяа боосоондо табиха һэм. Боосолдое! Боосоогоо эдибэл, гааһыем абаарай! Боосоогоо алдабалшни, би шинии нэгэ шэхые тайража хаяхаб! — гэбэ шогууша үбгэн.
Тэрэнэй һиилэмэл мүнгэн толгойтой, зандан модон шүбүүгтэй гааһанда хорхойтоһон харуу баян бэеэ барингүй, үрөөһэн шэхэеэ табижа боосолдобо ха.
Тиихэдэ харуу баян баһал боосоогоо алдажа, шогууша үбгэндэ шэхэеэ тайруулаа юм һэн ха.