Система оценивания образовательных достижений
Система оценивания образовательных достижений.
В ФГОС ООП требования к образовательным результатам определяются как самостоятельная педагогическая категория и выступают в качестве критериев оценки образовательных достижений школьников.
Сегодня оцениванию подвергаются не только учебные достижения, но и творчество, и личная инициатива ребёнка в школьной жизни. Гуманизация образования требует профессионализма, сил, времени, желания педагога работать в режиме комплексной итоговой оценки, она должна быть объективной и дифференцированной. Необходимо детей научить оценивать свои действия, их результаты, своё продвижение вперёд. Способность контролировать и оценивать свои действия создаёт мотивацию для самостоятельного совершенствования своих действий, возрастёт и познавательная активность детей.
Федеральный государственный образовательный стандарт содержит чёткие требования к системе оценки достижения планируемых результатов.
Целью оценочной деятельности является ориентирование ученика на достижение результатов:
- в духовно-нравственном развитии и воспитании (личностные результаты)
- в формировании учебных универсальных действий (метапредметные результаты)
- в освоении результатов учебных предметов (предметные результаты).
Результаты ученика – это действия (умения) по использованию знаний в ходе решения задач.
Оценивание предметных результатов.
Диагностирование включает в себя контроль, проверку, оценивание, накопление данных об уровне знаний и обученности учащихся, их анализ, выявление динамики, тенденций, прогнозирование дальнейшего развития событий, умение корректировать работу с учащимися. Система контроля и оценивания деятельности учащихся предусматривает сочетание внешнего контроля с взаимоконтролем и самоконтролем, поэтапный контроль каждого, посильность требований, открытые перспективы для исправления, гласность результатов, снятие страха перед низкой отметкой, возможность пересдать тему, контрольную работу.
Способы оценки: устный контроль (индивидуальный, фронтальный, групповой, взаимный опрос и т.д.), письменный контроль (исторический диктант, самостоятельные работы, практические работы, работа с печатной тетрадью на уроке, вариантные и разноуровневые контрольные работы), тестовый контроль, игровой контроль (творческие задания, кроссворды, тексты с ошибками, составление тестов дома, проектные работы, нетрадиционные уроки). В 9 классе выполняем задания по образцу ОГЭ, которые ребята решают в домашних условиях, на консультациях, практикую домашние контрольные работы.
Совершенно новыми для школы являются метапредметные диагностические работы, составленные из компетентностных заданий, требующих от ученика не только познавательных, но и регулятивных и коммуникативных действий. Новая и диагностика результатов личностного развития, которая может проводиться в разных формах (диагностическая работа, результаты наблюдений и т.д.)
Привычная форма контроля в виде тестов, зачетов и контрольных работ дополняется новыми формами контроля результатов такими как:
- целенаправленное наблюдение (проявляемые учениками действия и качества по заданным параметрам);
- самооценка ученика по принятым формам;
- результаты разнообразных учебных, внеучебных и внешкольных работ, достижений учеников;
- результаты учебных проектов.
Эти формы контроля направлены на поддержание успешности и мотивации ученика, на обеспечение его психологической безопасности. У каждого должно быть право на индивидуальный образовательный маршрут, на свой темп освоения материала, что порой сложно реализовать на уроке. Наблюдение учащихся может проводиться по следующим параметрам: отношение к деятельности на уроке, интенсивность усилий по выполнению поставленных задач, активность, умение ставить цели, планировать работу, способы организации работы и т.д. По результатам наблюдений и после определенной фиксации на каждый урок могут предполагаться разные параметры для наблюдений, которые фиксируются, например при помощи «+» или «-») учитель может давать оценку, т.е. словесную характеристику результатов действий (молодец, оригинально, очень логично, здесь неточно, надо подумать и т.д.)
Еще один способ контроля – это самооценка. Может ли ученик адекватно оценивать свои результаты? Для развития самоконтроля и адекватной самооценки существует ряд техник. Можно применять следующие способы для формирования данного умения.
1. Очень хороший способ – ведение дневников успешности. Каждую неделю учащиеся записывают, что ими усвоено успешно и какие есть проблемы и делают записи по преодолению проблем.
2. Учитель индивидуально обсуждает с учащимися зону ближайшего развития, саморазвития, способы достижения прогресса.
3. При проверке письменных работ можно не исправлять ошибки, а использовать коррекционные коды, чтобы дать возможность учащимся самим исправить ошибки.
4. Для включения учащихся в действие взаимоконтроля и взаимооценки при индивидуальных ответах все учащиеся делают краткие записи по определённой схеме, включающей критерии оценивания определённого вида деятельности, и дают словесную характеристику ответу. Этот способ помогает научиться адекватно воспринимать конструктивную критику и корректно высказывать замечания.
5. Очень хороший способ – записать речь учащегося, а потом дать ему возможность при прослушивании найти свои ошибки.
6. При выполнении письменных творческих работ в классе на этапе редактирования можно выполнять эту работу в парах или группах либо обменяться текстами и отредактировать чужую работу.
7. Интересно проходят и групповые статистические опросы. Учащиеся выясняют наличие приоритетов и проблем, успешность выполнения заданий, а потом, обобщив данные, сообщают статистические данные классу либо оформляют стенгазету, памятку и т.д.
В качестве одного из способов развития самооценки учащиеся размещают себя на «лестнице успеха», оценив свои знания и умения, а затем одноклассники размещают друг друга на той же лестнице, т. к. оценка проводится не только личностью самой себя, но и окружающими людьми.
Алгоритм самооценки (основные вопросы после выполнения задания):
1.Какова была цель задания? (Учимся вспоминать цель работы.)
2.Удалось получить результат? (Учимся сравнивать результат с целью.)
3.Правильно или с ошибкой? (Учимся находить и признавать ошибки.)
4.Самостоятельно или с чьей-то помощью? (Учимся оценивать процесс.)
8. Давайте рассмотрим способы оценивания достижений учеников в разных областях (учеба, творчество, общение, труд) и т. д. Одним из способов фиксации таких достижений является портфолио – сборник работ и результатов, которые показывают прогресс и достижения ученика.
Еще одним способом оценивания результатов учебной деятельности является проект. Проект - это и движущая сила развития личности и прекрасный способ контроля образовательных результатов. Проект является способом и средством обретения учащимися жизненного опыта, важными компонентами которого являются самовыражение и самореализация личности в разных видах деятельности. В ходе реализации проекта учащиеся совместно решают проблему, следуя логической цепочке элементов: потребность – мотив – задачи – действия – результат. Проект ценен тем, что в ходе его выполнения школьники самостоятельно приобретают знания, получают опыт, включаются в реальную деятельность, принимают личную ответственность за продвижение в обучении, участвуют в совместном оценивании результатов проекта.
Данный подход представляет модель, которая способствует наиболее эффективному достижению учащимися запланированных результатов в обучении и развитии и поиску совместных способов их оценивания. Принцип такого подхода для учащихся можно сформулировать следующим образом: я знаю последовательность работы по проблеме, я умею работать самостоятельно, умею работать с источниками информации, я могу разработать проект, публично защитить его и объективно оценить свою деятельность.
К технологии оценивания знаний я подхожу, прежде всего, как к средству обеспечения обратной связи, позволяющей всем участникам процесса (и учителям, и ученикам, и родителям) понимать уровень освоения изучаемого материала.
Скачать:
| Вложение | Размер |
|---|---|
 Сээжэ бэшэгэй текст | 15.3 КБ |
| Тестнууд | 18.63 КБ |
| Тестнууд | 18.26 КБ |
| Сээжэ бэшэгэй текст | 15.2 КБ |
| Текстээр шалгалтын худэлмэри | 19.82 КБ |
| Аяншалгын хуудаhан | 14.61 КБ |
| Олимпиадын даабаринууд буряад хэлэн 8 класс | 21.56 КБ |
Предварительный просмотр:
«Буряад хэлэнэй Υдэр – 2015»
«Эрхим диктант»
5-6 классууд.
Манай бүхы ажабайдал байгаалитай нягта холбоотой. Агаараар амилнабди, уhаар ундаа харюулнабди. Байгаали мандаа эдеэ, хубсаhа, байра үгэнэ. Газар дороһоо ашагта малтамалнуудые абанабди, поли дээрэ ургаса ургуулнабди. Ой соо модо, ангуудай үнэтэй арhа, hархяаг, жэмэс бэлдэнэбди. Байгаали манда бүхы хэрэгтэй юумыемнай үгэнэ, тиимэhээ тэрэниие харууhалха хэрэгтэй.
Байгаалиие харууһалалга – манай ороной хүн бүхэнэй шухала уялга гээшэ.
(54 үгэ)
Л. Ф. Мельчаков
«Эрхим диктант»
Нохой – хүнэй нүхэр.
Мал ажалтай, агнуури эрхилдэг буряад зон нохойн дүүргэдэг үүргые ехээр сэгнэдэг. Нохойе гэрэй тэжээмэл амитадай нэгэн гэжэ тоолодог, моринтоёо адляар харадаг заншалтай гээшэ. Нохой – сэсэн амитан. Хэр угhаа хүнэй гэрэй амитадай түрүү зэргэдэ тоологдожо ябаа. Нохой эзэнэйнгээ ямаршье hургаалда ородог, зан абариие дагадаг. Эзэндээ дуратай, бэеэ үгэнги болодог.
Һайн һургаалтай нохой хүнэй ёһотой туhалагша, хани мүн гэжэ хэншье хэлэхэ. Нохой эзэнэйнгээ hургаhанай ашаар ангууша, хорёошо, малша, харуулшан, хилэ сахигша, зөөри хамгаалагша, унаа, санитар боложо шададаг. Һайн морин нохой хоёртой hаа, ажалша хүн юумын урда орожо шадаха гэжэ арад зон тон зүб хэлсэдэг байна. Һургаалтай сэсэн нохой орхишогүй хани, сэнгүй зөөри ха юм.
(102 үгэ)
Ц. Номтоев
Предварительный просмотр:
Олимпиада
II. Тестнүүд. 8-9 классууд.
1.Хэлэлгын абяанууд тухай hургаалые … гэнэ.
а) фонетикэ; б) фонологи; в) морфологи.
2. Хэлэлгэ юунhээ бүридэнэб?
а) үзэгүүдһээ; б) үгэнүүдһээ; в) абяануудһаа.
3. «Хараасгай» гэhэн үгэ хэды хашалган, хэды аялган абяануудhаа бүридэнэб?
а) 3 аялган, 4 хашалган; б) 4 аялган, 4 хашалган; в) 5 аялган, 3 хашалган.
4. Алфавидай хэды үзэгынь аялган үзэгүүд гэжэ нэрэтэйб?
а) 12; б) 10; в) 8.
5. Аялганай тааралдал ологты.
а) һайндэр; б) абяанууд; в) гэрнай.
6. Аялганай нугарал ологты.
а) наадаха; б) сохюулба; в) орохо.
7. Аялганай hубарил ологты.
а) дулаан; б) ялагар; в) галуун.
8.Ямар эрдэм hургаал үгэнүүдые зүбөөр бэшэхэ дүримүүдые үзэнэб?
а) орфоэпи; б) орфографи; в) графика.
9. Υгэнүүдэй али бүлэг соонь –ээ бэшэгдэхэб?
а) мэлх…, төөд…, төөл…;
б) һэр…, хир…, с…жэ;
в) һүрх…, түүрх…, бээл…
10.Зүбөөр бэшэгдэhэн үгэ ологты.
а) хүбшэргэй; б) ээзгээ; в) түүхээ.
11. Буряад хэлэндэ хэды дифтонг бииб?
а) 5; б) 6; в) 4.
12. Али үгэ соо йотированна аялган 2 абяа тэмдэглэнэб?
а) нямняа; б) хаялга; в) нёдондо.
13. Хэды хашалган абяан гансал абтаhан үгэнүүдтэ хэрэглэгдэдэг бэ?
а) 4; б) 5; в) 6.
14. Лексикэ гэжэ юун бэ?
а) абтаhан үгэнүүд; б) үндэhэн буряад үгэнүүд; в) хэлэнэй словарна бүридэл.
15. Ямар холбуулал соо хуурай гэжэ үгэ шэлжэhэн удхатайб?
а) түмэр хуурай; б) хуурай энеэдэн; в) хуурай түлеэн.
16. Хэлэхэдэшье, бэшэхэдэшье адлинууд аад, тад ондоо удхатай үгэнүүд юун болодог бэ?
а) синонимууд; в) антонимууд; в) омонимууд.
17. Холбуулалнуудые ологты.
а) модон ургана; б) модоной набшаhан; в) аха бэшэнэ; г) ахын ном.
18. Хэлэхэhээ бү ай, хэхэhээ бү сухари.
Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо ямар болоноб?
а) юрэ хөөрэһэн; б) асууһан; в) идхаһан.
19. Хазагай падежнүүдэй асуудалнуудта харюусадаг мэдүүлэлэй гэшүүн
юун гэжэ нэрэтэйб?
а) элирхэйлэгшэ; б) нэмэлтэ; в) ушарлагша.
20. Хүнэй хэлэһэн үгэ хубилгангүй дамжуулһые юун гэдэг бэ?
а) ϴөршэлэн хэлэлгэ; б) мэдүүлэл; в) сэхэ хэлэлгэ.
21. Хаана үгын үндэһэниинь зүб илгаатай байнаб?
а) хүхэрнэ; б) нэрлэгдэһэн; в) ургасаһаа.
22. Υгын илган хэблэгдэhэн хуби нэрлэгты.
а) басагаднай; залгалта
б) малшантай; суффикс
в) ошолсогты. үндэһэн
23. 1 үндэһэнһөө, 2 суффиксһаа, 1 залгалтаһаа бүридэһэн үгэ заагты:
а) харгыемни; б) барилдаанда; в) унтахаяашье.
24. Хамаанай падеждэ өөртэ хамаадалтай үгэ тэмдэглэгты:
а) нэрэнүүдээ; б) мэргэжэлтэй; в) нюурайнгаа.
25. Ямар хэлэлгын хубинуудhаа гараhан тэмдэгэй нэрэнүүд бэ?
Таримал, ябаган, нэхэмэл
а) юумэнэй нэрэhээ; б) үйлэ үгэһөө; в) түлөөнэй нэрэһээ.
26. Ямар тоогой нэрэб? Табуулан
а) тоолоhон; б) дугаарлаhан; в)суглуулhан.
27. Илгаhан түлөөнэй нэрэ ологты:
а) зарим; б) нүгөө; в) таанар.
28. Ямар наречинүүд бэ? Гэнтэ, арай гэжэ, ябагаар
а) зэргын; б) байрын; в) аргын.
29. Ямар түхэлэй глагол бэ? Бэшэе
а) причастна; б) мэдүүлһэн; в) хандаhан.
30. Доогуураа зураатай үгэ мэдүүлэлэй ямар гэшүүн бэ?
Тархяа hэжэржэ, хамаг амитанда мундуурхадаг.
а) ушарлагша; б) нэмэлтэ; в) элирхэйлэгшэ.
Предварительный просмотр:
Һурагшын нэрэ, обог: ___________________________________
Һургуули: _____________________________________________
Класс: ___
Багшань: ______________________________________________
II. Тестнүүд. 8-9 классууд.
1.Хэлэлгын абяанууд тухай hургаалые … гэнэ.
а) фонетикэ; б) фонологи; в) морфологи.
2. Хэлэлгэ юунhээ бүридэнэб?
а) үзэгүүдһээ; б) үгэнүүдһээ; в) абяануудһаа.
3. «Хараасгай» гэhэн үгэ хэды хашалган, хэды аялган абяануудhаа бүридэнэб?
а) 3 аялган, 4 хашалган; б) 4 аялган, 4 хашалган; в) 5 аялган, 3 хашалган.
4. Алфавидай хэды үзэгынь аялган үзэгүүд гэжэ нэрэтэйб?
а) 12; б) 10; в) 8.
5. Аялганай тааралдал ологты.
а) һайндэр; б) абяанууд; в) гэрнай.
6. Аялганай нугарал ологты.
а) наадаха; б) сохюулба; в) орохо.
7. Аялганай hубарил ологты.
а) дулаан; б) ялагар; в) галуун.
8.Ямар эрдэм hургаал үгэнүүдые зүбөөр бэшэхэ дүримүүдые үзэнэб?
а) орфоэпи; б) орфографи; в) графика.
9. Υгэнүүдэй али бүлэг соонь –ээ бэшэгдэхэб?
а) мэлх…, төөд…, төөл…;
б) һэр…, хир…, с…жэ;
в) һүрх…, түүрх…, бээл…
10.Зүбөөр бэшэгдэhэн үгэ ологты.
а) хүбшэргэй; б) ээзгээ; в) түүхээ.
11. Буряад хэлэндэ хэды дифтонг бииб?
а) 5; б) 6; в) 4.
12. Али үгэ соо йотированна аялган 2 абяа тэмдэглэнэб?
а) нямняа; б) хаялга; в) нёдондо.
13. Хэды хашалган абяан гансал абтаhан үгэнүүдтэ хэрэглэгдэдэг бэ?
а) 4; б) 5; в) 6.
14. Лексикэ гэжэ юун бэ?
а) абтаhан үгэнүүд; б) үндэhэн буряад үгэнүүд; в) хэлэнэй словарна бүридэл.
15. Ямар холбуулал соо хуурай гэжэ үгэ шэлжэhэн удхатайб?
а) түмэр хуурай; б) хуурай энеэдэн; в) хуурай түлеэн.
16. Хэлэхэдэшье, бэшэхэдэшье адлинууд аад, тад ондоо удхатай үгэнүүд юун болодог бэ?
а) синонимууд; в) антонимууд; в) омонимууд.
17. Холбуулалнуудые ологты.
а) модон ургана; б) модоной набшаhан; в) аха бэшэнэ; г) ахын ном.
18. Хэлэхэhээ бү ай, хэхэhээ бү сухари.
Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо ямар болоноб?
а) юрэ хөөрэһэн; б) асууһан; в) идхаһан.
19. Хазагай падежнүүдэй асуудалнуудта харюусадаг мэдүүлэлэй гэшүүн
юун гэжэ нэрэтэйб?
а) элирхэйлэгшэ; б) нэмэлтэ; в) ушарлагша.
20. Хүнэй хэлэһэн үгэ хубилгангүй дамжуулһые юун гэдэг бэ?
а) ϴөршэлэн хэлэлгэ; б) мэдүүлэл; в) сэхэ хэлэлгэ.
21. Хаана үгын үндэһэниинь зүб илгаатай байнаб?
а) хүхэрнэ; б) нэрлэгдэһэн; в) ургасаһаа.
22. Υгын илган хэблэгдэhэн хуби нэрлэгты.
а) басагаднай; ______________
б) малшантай; ______________
в) ошолсогты. ______________
23. 1 үндэһэнһөө, 2 суффиксһаа, 1 залгалтаһаа бүридэһэн үгэ заагты:
а) харгыемни; б) барилдаанда; в) унтахаяашье.
24. Хамаанай падеждэ өөртэ хамаадалтай үгэ тэмдэглэгты:
а) нэрэнүүдээ; б) мэргэжэлтэй; в) нюурайнгаа.
25. Ямар хэлэлгын хубинуудhаа гараhан тэмдэгэй нэрэнүүд бэ?
Таримал, ябаган, нэхэмэл
а) юумэнэй нэрэhээ; б) үйлэ үгэһөө; в) түлөөнэй нэрэһээ.
26. Ямар тоогой нэрэб? Табуулан
а) тоолоhон; б) дугаарлаhан; в)суглуулhан.
27. Илгаhан түлөөнэй нэрэ ологты:
а) зарим; б) нүгөө; в) таанар.
28. Ямар наречинүүд бэ? Гэнтэ, арай гэжэ, ябагаар
а) зэргын; б) байрын; в) аргын.
29. Ямар түхэлэй глагол бэ? Бэшэе
а) причастна; б) мэдүүлһэн; в) хандаhан.
30. Доогуураа зураатай үгэ мэдүүлэлэй ямар гэшүүн бэ?
Тархяа hэжэржэ, хамаг амитанда мундуурхадаг.
а) ушарлагша; б) нэмэлтэ; в) элирхэйлэгшэ.
Предварительный просмотр:
«Буряад хэлэнэй Υдэр-2012»
I. Диктант. 8-9 классууд.
Алдарта Байгал арюухан далайдамнай алтан намар айлшалан ерэнхэй. Аажам наруули үдэрнүүд һубарина. Ута намарнай ерэбэ гэжэ зон баясадаг. Байгалай эрьеын ой модоной гайхалтай hайхан гээшэнь! Шэнэhэн тужа соогуур ябахада, хуhанай шэлбүүһэниинь хүл доро зөөлэхэнөөр бамбалзана. Тойроод аалин намдуу…
Шэнэhэн ой набшаhата модоор удангүй һэлгэгдэнэ. Уляаһан шара улаан набшаяа гүбинхэй. Мүшэртөө үлэһэн набшаhаниинь аалихан hэбшээндэ hэршэгэнэлдэн, шэхэндэ аятай зохидхоноор дуулдана. Эндэ хүнэй алхам бүхэн сууряатана. Удаан ябаһанай һүүлдэ зогсожо амарнабди.
Добонуудай наруули үбэрөөр, набтар газараар, харгын захаар улаахан үрэ жэмэстэй хүрин hөөгүүд нюдэ алдама холо руу нэбшыдэг. Энэ хүри улаан үнгэ байгаалиин бэлэг мэтээр үзэгдэдэг юм. Υзэсхэлэн һайхан намарай шэрэ будаг энэ сагые утадхажа, үнгөө буураһан ой модондо, hөөг буургааһанда, хагдаржа эхилһэн ногоондо али үршөөнэ хэбэртэй. Харин бидэндэ, хүнүүдтэ Байгалай намар гоё hайхан үзэгдэл бэлэглэжэ, сэдьхэлдэмнай баяр асарна.
(127 үгэ)
(О.Серова)
Предварительный просмотр:
Шалгалтын хүдэлмэри
Саг сагтаа… Дайнай урдахана бодхоогдоhон урсахан гэр хажуу тээшээ түригдэжэ, hууридань томо гэгшын байшан баригдаба. Гэрэйнь эзэнэй ан-бун гэжэ амгалан ажаhуужа, арюун сэбэр байдалай газаа досоогуур үзэгдѳѳшье һаань, сэргэ зарим сагтаа уйдхар гунигта абтадаг болобо. Али магад, ѳѳрѳѳ хуушарантажа, үбгэржэ үмхиржэ захалба гү? Монгол туургата арад зоной һүр һүлдэнь болохо морин эрдэни мартагдажа, энэ урсахан гэр мэтэ хажуу тээшээ түригдэжэ эхилбэ гү?
Yйлсэ гудамжаар хүнхинүүр дуутай, хүсэ шадалтай түмэр моридой харайлдажа эхилхэдэ, алдар суута агта моридой жолоое тогтоожо абахань Алтан сэргэдэ тон хомор болошобо. Нэгэтэ буурал толгойтой боложо, үбгэржэ бүгтыhэн эсэгэдээ ѳѳрѳѳ эсэгэ болошоhон хүбүүниинь иигэжэ хандаба:
- Аба, энэ танай үбгэ эсэгэтэеэ сугтаа бодхооhон сэргэ машинаяа газаагаа табихадамни hаалта хэнэ, абажа хаяхамни гү?
Мүнѳѳнэй сагай хубилалтануудые хуу ойлгожо байhан үбгэжѳѳл:
- Зай, тиигээд…тиихэл болоо гүбши даа,- гэжэ уруу дуруугаар дуугархаhаа ондоо юумэ хэлэжэ шадаагүй hэн.
Yглѳѳ үглѳѳгүүрынь үндэр наһатай үбгэжѳѳл орой бодобо. Наhан ябанташоо, үни холо үрзэгэрхэн хүбүүн ябахадаал иигэжэ нойртоо диилдэгшэ hэн. Yбгэн таягаа тулаһаар газаашаа гараба. Теэд тэрэ гэшхүүр дээрээ зог татан байшаба. Хари, муу бэшэ hайн лэ хүбүүн хүл дээрээ үндыгѳѳ һэн. Юуб гэхэдэ, үбгэ эсэгэтэйгээ сугтаа бодхооhон, мүнѳѳ боробтор хара болошоhон хуушан сэргэнь абтажа хаягдаагүй, хуушан hууридаа байба.
(А.Лыгденов)
Даабаринууд:
- Үгүүлэл уншагты. Тэрэнэй сэдэб болон гол бодол элирүүлэгты.
- Үгүүлэлдэ нэрэ hанагты.
- Түсэбынь табигты.
- Үгүүлэл удхынгаа талаар ямар янзын бэ? Ямар хэлэлгын стильда хабаатайб?
- Үгүүлэлэй гол удха дамжуулhан үгэнүүдые ологты.
- Текст соо хэрэглэгдэhэн уран аргануудые ологты.
- Тус үгүүлэлдэ ямар оньhон үгэ удхаараа тааранаб?
- Энэ үгүүлэл тухай ѳѳрынгѳѳ hанамжа бэшэгты.
Харюунууд
- Энэ хѳѳрѳѳн соо сэргэ тухай хэлэгдэнэ. Гол бодолынь: турэл арадайнгаа ёhо заншал мэдэжэ, сахижа, саашанхи үенүүдтээ дамжуулжа ябаха хэрэгтэй. Сэргэ хадаа гэр бүлын ба бүхы уг гарбалай hүр һүлдэ ха юм. Сэргээ үгы хэбэл, урданайхяар болбол, бүхы уг үгы болохо гэhэн удхатай байгаа.
- Би энэ текст иигэжэ нэрлэхэ байнаб: «Алтан сэргэ».
- Текстын түсэб:
- Амгалан мүнѳѳ сагай байдал.
- Сэргэ hаалта болобо.
- Сэргэ хуушан hууридаа байба.
- Энэ текст юрэ хѳѳрэлгэ болоно, уран зохёолой стильда хабаатай.
- Текстын гол удха дамжуулhан үгэнүүд: hүр һүлдэ, морин эрдэни, Алтан сэргэ, hаалта, абтажа хаягдаагүй.
- Текст соо хэрэглэгдэhэн уран арганууд:
А) эпитедүүд: Алтан сэргэ, урсахан гэр, томо байшан, арюун сэбэр байдал, түмэр морид, агта морид г.м.
Б) Олицетворени: сэргэ уйдхар гунигта абтадаг болобо; хуушарантажа, үбгэржэ, үмхиржэ захалба.
В) Синонимууд: арюун-сэбэр, уйдхар-гуниг, аба-эсэгэ, үйлсэ-гудамжа.
Г) Антонимууд: муу-hайн, хүбүүн- үбгэжѳѳл.
Д) Нэгэ түрэл үгэнүүд: үбгэн-үбгэжѳѳл-үбгэржэ, хуушан-хуушарантажа.
7. Тус хѳѳрѳѳнэй удхада, минии hанаагаар, иимэ оньhон үгэнүүд таарана: «Хүгшэд үргэмжѳѳрѳѳ, хүүгэд һургаалаараа», «Дэгэл захатай, хүн ахатай».
8. Минии hанахада, энэ хѳѳрѳѳн соо мүнѳѳ үеын ниигэмэй ажабайдал тухай, үри хүүгэдээ һайнаар хүмүүжүүлхэ тухай, урданайнгаа заншалнуудые үхибүүдтээ хѳѳрэжэ, ойлгуулжа, дамжуулжа ябаха тухай хэлэгдэнэ.
Авторай табиhан асуудал мүнѳѳ үедэ ехэ шухала, юундэб гэхэдэ буряад хэлэеэ хүгжѳѳхэ, арадайнгаа заншалнуудые һэргээхэ хэрэг ябадалда тус текст ехэ һургалгын, хүгжѳѳлгын ба хүмүүжүүлгын зорилгонуудтай байна.
«Дэгэл захатай, хүн ахатай» гэhэн сэсэн бодолтой оньhон үгэ араднай хүтэлбэри болгожо ябадаг. Хүүгэдтэ аха захань нэн түрүүн эхэ эсэгэ болоно. Тэдэнэр хүүгэдэйнгээ али бүхы ажал ябадалыень, һуралсалыень ударидаха болон залаха үүргэтэй.
Хѳѳрѳѳнэй hүүлдэ хүбүүниинь сэргэеэ абажа хаяагүй. Энэ хадаа тэрэнэй hайн хүн болоhыень гэршэлнэ. Арадайнгаа заншал, эсэгынгээ hургаал мартаагүй, гэр бүлынгѳѳ болон уг гарбалайнгаа hүр һүлдэ болохо сэргые абажа хаяагүй.
Предварительный просмотр:
БУРЯАД ХЭЛЭЭР ОЛИМПИАДЫН ДААБАРИНУУД, 8-ХИ КЛАСС
- Ямар аялгантай үгэнүүд бэ, тааралдуулагты.
1) бээрэхэ а) хэлэнэй дундуурхи
2) зохёолшон б) хэлэнэй үзүүрэй
3) шииг в) хэлэнэй узуурай
- Буруугаар бэшээтэй γгэнγγдые заагты.
- зγбшээл б) зγрхэн в) заншол г) шаажан д) зγблээн е) хэмжγγр
- Бүлэг үгэнүүдэй залгалтанууд падежэй гү, али өөртэ хамаадалай гү гэжэ тайлбарилагты.
- Эмээл... дүрөө. Хүүгэдт... болобо. а) падежэй залгалтанууд
Бээлэйт... гарнууд. Мэлхэйт... урилдаба
- Эмээл... гоёобо. Хүүгэдт... захиба. б) өөртэ хамаадалай залгалтанууд
Бээлэйг... гээбэ. Мэлхэйг... угаахань
4. Ямар мэдүүлэл соо шэлжэһэн удхатай үгэнүүд байнаб?
а) Хамсын туруу малай туруунда адли.
б) Дэнзэтэй малгай баяд, ноёд, ехэ зиндаатай, засаг түрэ баридаг зон үмдэдэг байгаа.
в) Зунай малгай торгоор оёһон, шобогор оройтой.
г) Үбэлэй малгай һарабшатай аад, шэхэеэ хүйтэнһөө халхалха гэһэн шэгэбшэтэй.
д) Малгай бүхэн оройдоо улаан залаатай.
е) Залаагаа шобогорхон мүнгөөр гү, али шүрөөр барюулдаг.
5. Мэдүүлэл соо фразеологизм ологты.
Эртэ урда сагhаа хойшо угаймнай зон уhа голдоо, хада ууладаа, ой модондоо амиды юумэндэ мэтээр хандажа, дайдын хэшэгтэ обтожо болохогγй гэдэг hэн.
6. Үгтэһэн үгэнүүдые ямар фразеологизмуудаар һэлгэжэ болохоб? Тааруулан табигты.
1) номгон, дару а) Ута гартай
2) хэрэлдэхэ, эбээ таһарха б) Унаһан малгайгаа абангүй
3) хулгайша в) Хэбтэһэн хони бодхоохогүй
4) хүшэр хүндые үзэһэн г) Халбагаа хахарха
5) һонор, хурса д) Аманай алдуури
6) үлүү үгэ хэлэхэ е) Халуун шулуу долёоһон
7) дуугай байха ж) Амандаа уһа балгаха
8) унтаха з) Улхархайгаа бусалгаха
9) зөөлэн зантай и) Эльгэ нимгэтэй
10) сүлөө, забгүй й) Нюдэндөө галтайхан
7. Оньһон үгын хоёрдохи хубиие хүсэлдүүлэн бэшэгты.
а) Эрхые hуранхаар, … б) Бууралhаа γгэ дуула, ...
в) hураhан далай, …… г) hураhан хγн толон соо ябаха, …
8. Эдэ үгэнүүдые бүридэлөөрнь илгажа бэшэгты.
а) зурагдаба б) барилгаhаа в) дабhалиг г) бэшэлгэдэ д)hахюулаар
9. Залгалтануудые сэгүүдэй орондо тааруулан табигты.
1) Эсэгэнь хүбүүдт... нэрыень баруун шэхэндэнь, а) -ээ
басагадтаа зүүн шэхэндэнь шэбэнэжэ хэлэдэг. б) -эй
2) Нэрэ хүлеэн абагшад нэр... маша ехээр хайрлан хүндэлнэ.
3) Тэрэн... баримта болобол аха наһатанһаа гуйжа, нэрыень үргэлжэдөө нэрлэхэ, эсэгэ эхэ, багшынгаа нэрые сээрлэжэ хэлэдэг заншал мүнөө болотор дамжуулагдан ерэһэн.
10. Шанарта тэмдэгэй нэрэнүүдые удхаарнь хубаагты.
1) элүүр а) хэмжүүрэй шэнжэ
2) хүйтэн б) бэеын шэнжэ
3) хүрин в) зүһын шэнжэ
4) набтар г) үнгын шэнжэ
5) хула д) байгаалин шэнжэ
6) сабидар 7) дүлии 8) томо 9) сэнхир 10) бүрхэг
11. Тоогой нэрэнүүдэй илгааень заагты.
1) арбан долоодохи а) тоолоһон
2) мянгаад б) дугаарлаһан
3) табан зуун хори в) суглуулһан
4) зуун зургаадахи г) баглуулһан
5) ерээд 6) хорин долоодохи 7) гурбан зуун далан
8) арбан гурбуулан 9) мянга юһэн зуун зургаа 10) жаран зургаалуулан
12. Түлөөнэй нэрэнүүд үгтэһэн мэдүүлэлнүүд соо ямар гэшүүд болоноб?
1) Уран хүүгэд, мэндэ амар! Угтан таниие баясанам. а) нэмэлтэ
2) Сагаан һахалтай хүйтэн, саһаараа маниие хүхеэбэш. б) нэрлүүлэгшэ
3) Өөһэдынгөө хэрэгтэ өөһэдөө оролдонобди. в) элирхэйлэгшэ
4) Тэдэ зоной зүгһөө Абидань үгэ хэлэбэ.
13. Текст соо причастинуудые олоод, илгааень заагты. Синтаксическэ шγγлбэри хэгты.
Дγхэриглэн hууhан зон шагайнуудаа тэгшээр хубаажа абаад, арадаа нюудаг. Тэндэhээ хэдэн шагай γрөөhэн гарайнгаа адха соо бажуугаад, урагшань hарбайха. Тиихэдэнь хэнэй гар соо хэды шагай бииб гэжэ таадаг юм. Тэдэ шагайе зγб таажа шадабал, шγγжэ абадаг. Хэниинь олон шагай зγбөөр таанаб, тэрэнь шγγhэн болодог. Мγн баhа хγнэй хоер гар сохи шагайнуудые сээжээр тоолон нэмэхэ наадан бии. Гараа хооhоор адхажа болохогγй.
14. Синтаксическэ шγγлбэри хэгты.
Бγхы шагайгаа дундаа обоолоод, наадагшад тойрожо hууха. Нэгэдэхи наадагша шагайгаа өөдэнь шэдээд буужа ерэтэрнь, жаса шагайhаа адха шагай таhалан бэлдэжэ γрдинэ. Энэ хадаа шагай шγγрэлгэ болоно.
15. Үгтэһэн мэдүүлэлнүүд соохи илгагдаһан дайбар үгэнүүд мэдүүлэлэй ямар гэшүүн бэ гэжэ тодорхойлогты.
1) Би – Талын бүргэдби гээд, [урагшаа] а) нэрлүүлэгшэ
гурба алхаад, зогсошобоб. б) хэлэгшэ
2) [Үглөөдэр] минии түрэһэн үдэр. в) элирхэйлэгшэ
3) Энэ голой уһан минии [хоолойсоо]. г) нэмэлтэ д) ушарлагша
16. Байрын дахуул үгэнүүдые ологты.
а) шэнги, мэтэ, шэнээн б) тула, тулада, түлөө в) соо, дээрэ, доро, дунда
17. Холбуулалнуудые ологты.
а) Зөөлэн бүхэдэ диилдэхэ б) Хони ямаан в) Хүхэ буха г) Шэхэ хату
д) Нохойн хоншоор түүгээ е) Үхэр морид ж) Эхэ эсэгээ угтаха
з) Ши бидэ хоёрые дуудана и) Хэлэ амаа бүлюудэхэ
й) Долоон хототой к) Алаг дааган к) Алаг дааган
18. Юрын причастна дахуулалтай мэдүүлэл ологты.
а) Цэрэнпил яахашье аргагүй болоходоо, Һалбайн сагаан нуур уруу мориёо сэхэ залан гүйлгэжэ, сагаалхюулан орошоно.
б) Туруугаараа сабшаһан газарынь хонхой хонхойһоор, бурьялма булаг боложо салгидана.
в) Хабартаа хүйтөөр һалхилхадань, ногооншье муугаар ургадаг ха юм.
г) Хада ууланууд хагсуу һалхинда даараһандал, шандаган сагаан малгайнуудаа үмдэбэ.
19. Буруу харюу ологты.
а) Тусгаарлаһан хабсаргалтанууд хабаатай үгынгөө хойно байжа, хоёр тээһээнь таһалалаар, зурлаагаар илгагдадаг.
б) Тододхоһон гэшүүд урда тээхи гэшүүнэйнгээ удхые тодорхойлон тайлбарилжа, хоёр тээһээ таһалалаар илгагдана.
20. Илгагдаһан хэлэлгын хубинууд мэдүүлэлнүүдэй ямар гэшүүд бэ?
1) Тэрэ [эреэгшэн] – минии [нүхэр]. а) нэрлүүлэгшэ, хэлэгшэ
2) Басаганай [зоримгойһоо] боложо илабабди. б) нэмэлтэ
3) Сагай эртэнь дээрэ, наһанай [залуунь] [дээрэ]. в) нэрлүүлэгшэ
4) Удабашьегүй Борбоодойн Бошогто яяр [сагаанаа] яндагашуулан ойртожо ябахадаа харана. г) элирхэйлэгшэ
5) Һохорые гэгүүлһэн, һорогые [мөөрүүлһэн] хүн бэшэб.
21. «Булагаа шэргээhэн нютаг – нютаг бэшэ, хэлэеэ алдаhан арад – арад бэшэ» гэһэн сэдэбтэ найруулга бэшэгты (100 γгэhөө γсөөн бэшэ).