Доклад "Чимит Дарибазарон-бэлигтэй поэт-дуушан"

Творческий конкурс, посвященный 85-летию со дня рождения поэта, журналиста, учителя Ч.Дарибазарона

Доклад: «Чимит Ринчинович Дарибазарон бэлигтэй,

сэсэн мэргэн поэт-дуушан»

Хэбэд номхон Хэжэнгэмнай суутай, бэлигтэй зонуудаар олон юм даа. Тэдэнэй дунда багша, зохёолшо, журналист Чимит Ринчинович Дарибазарон болоно гэхэдэ алдуу болохогүй. Үндэр томо бэетэй, хүрьһэлиг харабтар шарайтай, үнэн зүрхэнһөө ханхинаса энеэдэг, ёһотой эмээлтэ хазаартые багтааха, түни түбшэн зантай, һүн сагаан сэдьхэлтэй хүн ябаһан гээшэ.

Чимит Ринчинович Дарибазарон Хэжэнгын дунда һургуулида һуража ябайхадаа, мэдээжэ багша Надмит Намсараевич Намсараев болон буряадай элитэ поэт Бато Базароной ударидалга доро түрүүшын шүлэгэй алхамуудые “Зүрхэнэй дуунууд” гэһэн поэтическэ кружогто эхилээ һэн. Энэ бүлгэмдэ эгээ түрүүн энэ һургуулиин һурагшад Александр Жамбалдоржиев, Цырен-Даша Базарсадуев, Чингис Батомункуев, Балдан Гомбоев, Дансаран Доржогутабай, Цэрэн Галанов, һүүлдэнь хойно хойноһоор Георгий Дашабылов, Михаил Батоин, Чингис Гуруев, Цыдып Цырендоржиев гэгшэд ороһон байна. Эдэ зохеолшоднай мүнөө манай буряад уран зохеолой бэлигтэй зонууд гэжэ мэдэнэбди.

Дээдэ һургуули дүүргэһэн хойноо «Буряад үнэн”сониндо журналистаар хүдэлһэн. Түрэл нютагайнгаа түрүү зон тухай олохон лэ зураглал, очеркнуудые бэшэһэн. Түрэл нютагаа магтажа, хүнгэн бэшэ хүдөөгэй ажал харуулан, “Загаһатын хонишод” гэжэ ехэхэн документальна поэмэ зохеоһон. Тэрэ үедэ “Шүхэртэй гэр” гэһэн зүжэг – комеди бэшэгдээд, һургуулиин багшанарай хүсөөр республикын нютагуудаар табигдажа, олоной һайшаалда хүртэһэн түүхэтэй. Чимит Ринчинович багшалжа ябахадаа, олон һүрэг һурагшадые буряад хэлэндэ, буряад уран зохёолдо багшын һайхан сэдьхэлээр дамжуулан һургаа һэн.

Мүнөө нютагайнгаа зохеолшоной “Эхин аялга”гэжэ ном соонь хэблэгдэһэн  шүлэгүүдыень  уншажа байхадаа, Чимит Ринчинович Дарибазарон бэлигтэй, сэсэн мэргэн поэт-дуушан байһаниинь эли тодорно.

Дууша хахад наһамни

Дуранай һайхан энгэр соо

Дуулана гэжэ һанаһамни

Сууряан болоод үнгэршөө.

Үлөөшэ хахад наһандаа

Үргэн зондоо үритэйб,

Мүшэн галтай хаһандаа

Мүнхэ дуунай үертэйб!- гэжэ бэшэнэ.

Үргэн, уужам даа, ямаршье сагта арюун һайхан даа, Хэжэнгэ нютаг! Хэжэнгэ...Энэ дайдые мэдэхэгүй хүн гэжэ бүхы Буряад соомнайшье үгы ёһотой. Үзэсхэлэн һайхан байгаалитай, арюун тунгалаг агаартай, хүндэмүүшэ арад зонтой Хэжэнгэ һайхан нютагни! Һэбхеэн хадада эртүүр, сентябрь һара соо саһан ороод, аяар июниин һүүл болотор хайлажа дууһадаг юм. Эмтэй домтой аршаан булагтай, олондо суурхаһан Джарун-Хашор субаргатай, Буурал баабайдаа манай хэжэнгынхид шүтэн мүргэдэг. Үдэшэ багта бооридонь буужа, зугаа наадаяа эмхидхэжэ, Буурал баабайгаа баярлуулдаг гуримтай юм нютагни. Чимит Ринчинович Дарибазарон түрэл дайдадаа, тоонто нютагайнгаа байдалда анхаралаа татуулдаг, һайхан мүрнүүдые бэшэдэг байһан.

Түрэһэн гараһан Хэжэнгэ нютагни

Ехэл һайханаар намдаа үзэгдэнэл,

Тунгалаг агаар, уужам талашни

Яагааш һонёор зүрхыем хүлгөөнэб.

Энхэрэл дүүрэн үлгы нютагни,

Минии дуунайм эхин аялгаш.

Энээхэн наһанайм хизааргүй эрьюулгэ,

Мүнхэрэн тонтодоо бусан ерэхэш.

Залуу наһанһаа таһаршагүй һайн нүхэд байһан Дансаран Доржогутабай Чимит нүхэр тухайгаа иигэжэ бэшэһэн байна: “Поэт гэхэ , али бодото томо шүлэгшэн гээшэмнай абажа түрэһэн галтай һэн тула, алишье хаһадаа бүтүүе таадаг бодолтой, далайе дабадаг далитай бшуу, Чимит сэдьхэлэйнгээ зүнгөөр хамагые отолон хахалжа шададаг өөрын суранзан мэтэ шэдитэ зэмсэгтэй һэн. Тиимэһээ орхижо ошоһон шүлэгүүдынь заал һаа ном боложо гараха зэргэтэй” Тиигэжэ, Чимит Ринчиновичой бэшэһэн шүлэгүүд ном боложо бултыемнай баярлуулһандань ехэ баяртай байнабди.

Мадасова Марина, Х.Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда һургуули