НПК Фәнни-ғәмәли конференция

Нуртдинова Фәйрүзә

Тема :

“Минең шәжәрәм”

Инеш

Шәжәрә- сал тарихҡа бағыр тәҙрә,

Күҙ яҙҙырһаң, шул тәҙрәнән атыр йәҙрә.

Ал бер үрнәк – бал ҡорттары төҙөй кәрәҙ,

Һин дә ятма: ҡор ояңды. Үр шәжәрә!..

Шәжәрәмдә - сал тарихы балаларҙың,

Бөгөн дә, киләсәгем, балаларым.

Шәжәрәһе – башҡортомдоң ал ҡанында!

Ҡәҙим Аралбаев.

-Нимә ул шәжәрә?

- Шәжәрә- теге йәки был ырыу – ҡәбиләнең быуындан- быуынға ҡаманатлап тапшырылған коллектив тарих яҙмаһы ул.Уның барлыҡҡа килеүенә һәм йәшәүендә әллә нисә быуын вәкилдәре хеҙмәт күрһәткән.

Эшемдең маҡсаттары;        

        1.Гаилә  архивындағы документтарҙы өйрәнеү.

        2.Нәҫел ағасын – шәҗәрәмне  төзөү.

        3.Барлыҡ туғандарҙы әлеге изге эшкә тартыу.

 4.Доклад hәм презентация әзерләү

-Әҙәм балаһына үҙенең 7-10 быуын бабаһын белеү фарыз. Шул ваҡытта ғына кеше тыуған иленең, тыуған төбәгенең, тыуған йортоноң, үҙ халҡының сығышын белә. Шуның өсөн дә бөгөн беҙ үҙ нәҫелебеҙҙе- шәжәрәбеҙҙе белергә, улар донъя көткән тыуған еребеҙҙең тарихын, тыуған ауылыбыҙҙың үткәнен белеү кәрәклеген аңлайбыҙ

Хәтерләүҙән ҡурҡма һин!

Үткәнеңде онотма һин!

Бел һин ераҡ бабайҙарҙың,

 Нисек итеп көн иткәнен,

Ни иккәнен, ни сиккәнен

Ниндәй уйҙар, ниндәй моңдар

 Безҙә ҡалдырып киткәнен

 Иҫеңдә тот уларҙың һин,

 Һуғыштарҙа ҡан түккәнен,

 Туған ерҙең иреге өсөн

Зинданнарда интеккәнен.

Төп өлөш

Мин – Нуртдинова Фәйрүзә Фнүр ҡызы,  6-сы б класта белем алам. Атайым Фнүр, әсәйем Раушания – икеһе лә бик һәйбәт кешеләр. Гаиләбеҙҙә яҡшы күңеллелек, өлкәндәргә хөрмәт, үткәндәр менән ҡызыкһыну кеүек нимәләр беренсе урында тора. Шуға күрә без атайым яғыннан да, әсәйем яғынан да нәҫел ағасын үзебезҙә һаклыйбыз, уны өйрәнәбеҙ, эҙләнү эштәре алып барабыҙ. Һәр ике яҡтан да туғандарыбыҙ яҡты эҙ ҡалдырған.

Әсәйемдең ҡыҙ фамилияһы – Хаматнурова  , ғаиләлә ике бертуған ҡыз –    Сәжидә  , Раушания– бергә үҫкәндәр. Сәжидә апай балалар баҡсаһында директор вазифаһын алып бара.  Апайҙың ике һылыу ҡыҙҙары бар. Ләйсән һәм Эльвира. Ләйсән апай почта ла эшләп йөрөй. Сәжидә апайҙың шулай уҡ оноҡтары ла бар. Ләйсән апай малай үҫтерә, исеме Максим. Эльвира апай ҡыҙ уҫтерә – Азалия.

Атайымдар ғаиләлә өс бала; Назилә, Фнур һәм Зәнифә. Назилә апай табип, апайҙың ике балаһы бар.  Ралина, Нияз.Нияз ағай электрик. Нияз ағайҙың улы Радмир. Занифә апай ит комбинатында эшләп йөрөй, апайҙың балалары Ирина,банкта эшләй, Саша, уның малайы Миша Һәм атайым Фнур- шофер .

Беҙҙең ғаилә бик ҙур- ете кешенән тора. Гаиләлә биш бала. Иң олоһо Зинфира апай-бухгалтер булып эшләй, улы бар Данил. Икенсебеҙ Альмира- кассир. Өсөнсөбеҙ  Филюс ағай – монтажник. Мин – Фәйрүзә һәм иң кесе һеңлебеҙ Венера, 3-сө класс уҡыусыһы.Бөгөнгө көндә ағай- апайҙарым үҫеп үҙ тормоштары менән йәшәйҙәр. Йәй көнө төп йөртта бөтә гаиләм йыйыла.Төп йорт ул әсәйем яғынанда бар, атайым яғынан да бар,атайым яғынан ҡыҙғанысҡа ҡаршы вафат булдылар, күпселеге әсәйем яғынан Борай районында йыйылабыҙ. Бөтә оноҡтарын, йән-ийәрсәндәрен йыйа өләсәйем Венера. Бер-ике көн ҡунаҡ булаларҙа таралышалар, ә беҙ һеңлем менән ярты йәй көндәрен унда үткәрәбеҙ. Өләсәйемә булышабыҙ. Ғаиләмде бик ныҡ яратам, хөрмәт итәм, ғорурланам.

Ә хәҙер мин һеҙгә минем темаға ҡағылышлы  мәҡәлдәр уҡып үтәһем килә;

1. Илдең төтөнө -лә татлы. 2. Ир иргә - , ир илгә таяна. 3 Ата бабалы кеше - тамырлы кеше. 4. Ҡарама үзенә- ҡара нәҫеленә. 5. Ике туған бергә килһә- һандуғастай һайрашыр. 6. Теле барҙың- иле бар. 1. Һыйыҡ булһа ла үҙ ҡаны. 2. Таты туғандар таштан - ҡойма ҡорғандар. 3. Туған бар ерҙә - ярҙәм бар. 4. Тоҡом тоҡомға – тарта. 5. Үзеңдеке бер этһә лә бер тарта. 6. Аналы – аталы – алтын ҡанатлы. 1. Иле ныҡтың – биле ныҡ. 2. Ил төкөрсә - күл булыр. 3. Атай шәкәр - әсәй бал. 4. Атаңды башыңда тот, әсәңде - усыңда тот. 4. 5. Атаһын ҡара – улын кос – әсәһен ҡара – ҡыҙын кос. 6. Бала башында бер ҡайғы – ата башында мең ҡайғы. 1. Ата - бабалы кеше тамырлы - имән. 2. Туғанны ит тартмаһа ла - ҡан тарта. 3. Туғаныңдан биҙмә - нәҫелең ҡорор. 4. Туғаныңа һүз – үтә. 5. Ете авылда – ете ҡарҙәшең булһын. 6. Ата мелән – ана – йөрәк.

Башҡорт халҡында боронғонан туғандар, ырыуға ҡарата кайғыртусан мөнәсәбәт,туып үҫкән еренә тәрән мөхәббәт йәшәгән. Матур тормошта йәшәү үрнәген әллә ҡайҙан-ситтән эзләйһе юҡ.Ул безҙең аяҡлы тарихыбыҙ булған әбеи-бабаларыбыҙҙа. Уларҙың мираҫын,тәрбиәһен быуындан-быуынға тапшырыу безҙең бурыс,киләсәккә күз төбәп йәшәргә кәрәк. Шәҗәрә төзөү халкыбыҙҙың иң матур ғәдәттәренең береһе.Әҙәм балаһына үзенең 7 быуын бабаһын белеү фарыз,тигәндәр боронғолар. Шул вакытта ғына кеше туған иленең,туған төбәгенең,туған йортоноң,үҙ халҡының сығышын белә. Беҙ һәр ваҡыт үткәнебеҙ,ҡайһы тамырҙан булыуыбыҙ менән ҡыҙыҡһынып торорға тееш. Кем беҙ,нәҫелебеҙ ҡая барып тоташа?

Ғаилә,нигеҙҙә өс быуынды эсенә ала:әбеи-баба,ата-ана,бала-саға.Һәр ғаиләнең үҙ тарихы бар,һәр сәсәк,һәр үлән үҙенсә үҫкән кеүек,ғаилә лә үҙенсә тамыр ебәрә,үҫә,нығый. Ғаилә башы итеп иң өлкән,физик һәм психик яҡтан сәламәт,холҡы менән камил,ир затыннан булған ғаилә агҙаһы һаналған.Ғаилә шәҗәрәһен алып барыу,шәҗәрәне төзөү,тикшереү миндә лә ҡыҙыҡһыныу уятты. Халҡыбыҙҙың бер мәҡәлеһе бар:”Ете быуын бабаһын белгән,бәхетле булыр,”-тигәндәр. Шуға күрә йәштән үҡ һәр бала үз нәҫел-ырыуының 7 быуынын белергә тееш булған.

Йомғаҡлау

 Ете быуынға ҡәҙәр нәҫелебеҙҙе бик яҡшы белергә кәрәк, сөнки нәҫелебеҙҙә булған тәрбияле, тырыш, белемле, иманлы шәхестәр беҙгә үрнәк, ғорурлыҡ булып тора.  Ата – бабаларҙың иҫтәлегенә тап төшөрмәҫкә, шул нәҫелдең лайыҡлы быуыны булырға, уны өзмәйсә һаҡларға, дауам итергә кәрәк. Нәҫелебез турыһында үҙебеҙ белгәндәрҙе һакларға, үҙебеҙҙән һуң киләсәк быуындарға тапшырып ҡалдырырға теешбеҙ.

1. Әбеи-бабаларҙы өйрәнгәндә  кеше туған иленең, туған төбәгенең, туған йортоноң, үҙ халҡының сығышын белә, башҡорт милләте  тарихы менән яҡыныраҡ таныша.

        2.Мин үҙемдең ата-әсәй яғыннан  ғаиләмдең шәжәрәһен төҙөнөм.