сочинение

                                        “ Хамгин дурта газет”

                                                                                                     “Үннд үкл уга”

                                                                                                           хальмг үлгүр  

     Одахн мана багш  даалһвр өглә, «Хальмг үнн» газетын зун җилин өөн өөрдҗ йовна,тадн гертән невчк ухалад, өрк-бүлдән ах үйин улсла күүндәд, ямаран  соньн тууҗ эн газетын тускар медсән бичәд авч иртн.Тегәд би  ээҗтәһән асхн күүндәд, олн соньн юм мана газетын тускар бийдән шиңгәҗ авв.

      Хальмг Таңһчд өдгә цагт бичкдүдт нерәдсн “Байр” седкүл, орс болн хальмг келәр “Теегин герл” гидг урн үгин болн олна-политическ седкүл,”Байрта”гидг соньн газет барлгдна. Зуг  “Хальмг үнн” гидг таңһчин газет -  нарт делкән хальмгудын газет кезәнә, зун җил хооран һарсмн.

      Кенәс эклҗ газет һарсмн? Очра Номт гидг күн,  хальмг таңһчин барин делгрлтин экнд,әмтнә түрүн зергләнд йовсмн. Очра Номтын седвәрәр “Улан залата хальмг” нертә газет һарһгдҗасмн, хөөннь “Өөрдин зәңг” газетд хүврсмн. Тегәд чигн Очра Номтиг,Боован Бадмиг хамгин түрүнк журналистнр   гиҗ тоолнавидн.

      Газетын түрүн тойгнь миңһн йисн зун арвн доладгч җилин үкр сарин арвн тавнд Әәдрхн балһснд барас һарсмн.Гражданск дәәнә цагт газет “Улан Хальмг” гидг нертә һарчала.Невчк зуур “Таңһчин зәңг”  нер зүүһәд, дарунь “Улан хальмг” нер зүүсмн.Алдр Төрскән Харсгч дән эклхлә, газетд фронтас ирсн зәңг, салдсмудын бичгүд барлгдла.Зуг дөчн һурвдгч җилд хальмгудыг Сиврүр нүүлһхлә,газет һардган уурла.Арвн һурвн җилд нег чигн тойг һарсн  уга.Миңһн йисн зун тәвн доладгч җилин  мөрн сарин арвн тавн – байрта өдр болсмн,“Хальмн үнн” газетын түрүн тойгнь барлгдсмн. Калян Санҗ, Эренҗәнә Константин, Инҗин Лиҗ, Көглтин Дава, Дорҗин Басң, Бембин Тимофей болн нань чигн энүнд көдлҗ йовла.

      Күн болһн  олн җирһлин туршарт бәәхләрн, зогсад,ухалад ашан диглнә. Тер мет мана эңкр гисн, дурта “Хальмг үнн” газет  зун җилин өөнән темдглхәр белдҗәнә. Тегәд күцәсн кергнь авад хәләхлә, нег чигн юмнла дүңцүлҗ болшго! Йир олн болсн деерән,хаалһнь гиигн болсн уга  намд сангдна. Өдр болһн  газетын тойг авад,таңһчд ямаран керг-үүлдврмүд учрсна тускар  өрк-бүлдән  цугтан  умшнавидн. Газетин көдләчнр аһу ик чинртә керг күцәҗәнә.

     Мини ээҗ - Санксан Кокшан  Люба һучн тавн җилд хальмг келнә багш, дәкәд эклц классин багш Красинск дундын школд көдлҗ йовла.Тегәд көдлмшин халхар «Хальмг үнн» газетыг  җил болһн бичүлдг  билә. “Сурһуль сурҗ йовсн цагтан чигн мана педагогическ училищин багшнр  олн үүдәлтин даалһврмуд өгдг билә,тегәд бидн дегтрин саңд одад, “Хальмг үнн” газетын халхс умшад, хәрүһинь олад бичәд, сән темдгүд авлавидн.”- гиҗ ээҗм келв.

    ”Орчлң нарар гегәрдг,күн медрләр гегәрдг” гидг үлгүр бәәнә, тегәд мини ээҗ сурһуль сурад,дамшлт авад,бийдән тааста эрдм авад,терүнәс олзта-туста юмн бәәнү?! Ээҗин җирһлд таңһчин газет ончта орм эзлв.

   “Ухан,эрдм,сурһуль бәәхлә, олыг диилдг” - гиҗ хальмг әмтн келнә.Мел чик гиҗ тоолҗанав. Юңгад гихлә, ээҗм  газетын тускар келхләрн,мел давтна: “Иим соньн, кергтә ахр очерксан,статьясан бичсн цагтан газетын көдләчнр дуран өгч, эврәннь көдлмшән күцәнә, өдриг өдр гилго,сөөг сө гилго, бичкн көвүд-күүкдән үлдәһәд, кех кергән седклән тәвҗ кеҗәнә. Ухата,эрдмтә, сурһульта болсн деерән, эдн олн-әмтнд  ямаранчн төрмүдәр: сойлын,сурһуль-эрдмин, эрүл-мендин, эдл-ахун,спортын,амрлһна болн нань чигн  шин соньн  зәңгс бичәд  илгәнә.”

      Би сул цагтан дурм күрхлә, шүлгүд бичнәв. Тегәд мана дурта гисн газетан ончта өөнлә йөрәҗәнәв:

       “Хальмг үннә” тууҗиг

        Хамг улс меднә.

       “Хальмг үнн» газетыг

        Хамдан цугтан күләнә.

        Түрүн тойгаснь авн

        Ээҗм бичүлҗ умшна.

        «Үүдәлтнь йир соньн!»

        Эңкрлҗ эн  келнә.

        Хәәрн буйнч газетм

        Уралан нисҗ йовна.

        Хаалһнь күнд болвчн

        “Ура!”- хәәкрҗ орна.

        Хальмг үннә көдләчнр  

        Умшачнрин дунд йовна!

       “Хальмг үнн” кезәчн

        Үннән келҗ бәәнә!  

        Тана эгл келн  батрҗ,

        Тана  герлтә билг гилвкҗ,

        Мана зүркдт һал шатаҗ,

        Мандлҗ оньдин йовтха!

        Эн үүдәлтин түүмр

        Өдр болһн  шатҗ,

        Улм падрҗ йовҗ,

        Ардан цугтаһинь йовултха!

       “Хальмг үнн” газетан

        Халун  зүркнәсн  умшҗ,

        Хамгин дурта газетан

        Хаңҗ   әмтн йөрәтхә!

     Эн шүлгән “Хальмг үнн” урднь көдлҗ йовсн, өдгә цагин газетын көдләчнрт нерәдҗәнәв. Кесн көдлмштн тоомсрта болтха,оньдин дөрвн цагт эрүл-менд бәәҗ,газетын авъясан цааранднь хадһлҗ,иргч үйнртән үлдәтн. Ээҗм мана үндсни газетын тускар  соньнар келҗ өгв, тегәд эврәннь өрк-бүлән тогтахларн, би чигн җил болһн газетыг бичүлҗ авнав. Үнн юмн кезәд чигн үннәрн һарна.

    Би тоолҗанав, “Хальмг үннә” дун делкәд үүрән ясҗ күңкннә.