Тыва улустун "Кушкаш биле Дилги" деп тоолунда дилгинин овур=хевири.

Слайд 1

Тыва тоолдарда дилгини ң овур-хевирлери Тыва дылга проектилиг шинчилел ажылы темазы : Ажылды О-Шынаа ортумак ниити билиг школазыны ң 2-ги клазыны ң ѳѳ реникчизи Коштай-оол Камилла к үү сеткен. Удуртукчу башкызы : Уржанай Ч.А.

Слайд 2

ОРУК БАСПАС ОЙТАӉ КААС Шинчилелди ң объектизи : ДИЛГИ

Слайд 3

ПРОБЛЕМА: « Ү ж ү глел» кичээлинде башкы-биле « Кушкаш биле Дилги » деп тоолду номчааш , ынчан кушкашты кээргээн мен. Ынчангаш дилгини ң овур-хевирин сайгарып к өө р деп бодап алган мен.

Слайд 4

« Кушкаш биле Дилги » деп тоолда дилгини ң овур-хевирин сайгарар ; Ө ске тоолдарда дилгилер-биле де ң неп к өө р; Орус улусту ң тоолдарында дилги биле де ң нээр . Ажылды ң сорулгалары : « Yж ү глел » кичээлинге « Кушкаш биле Дилги » деп тоолду өөредирде , быжыглаарынга көргүзүг материалы кылдыр ажыглап болур . Практиктиг ужур-утказы :

Слайд 5

Ажылды ң методтары : ТЕОРЕТИКТИГ: Номнардан материалдар дилеп , номчуур ; Интернеттен материалдар дилеп тывар ; Мультфильмнер к өө р. ПРАКТИКТИГ: Башкы-биле с ү мележир; Эштеримге анкета чорудар .

Слайд 6

“Дилги” дээрге, орустап ады “Лиса” - черлик дириг амытан. Ол бисти ң суурувус девискээринде х ө й ү -биле бар. Ыттар ө г-б ү лезинге хамааржыр: шиш кулактарлыг, узун кудуруктуг . Оо ң х ө рээ ак, мага-бодуну ң узуну 60-90 сантиметр. Кулактарыны ң артыы талазы база холдарыны ң баштары кара, а кудурууну ң бажы ак. Өңү кызыл-сарыг. Дилги чаъс суу дегбес черлерге, куйларга, хаялар чарыктарынга, чоон ыяштар ко ң гулдарынга турумчуп алыр.

Слайд 7

Тоолду ң ады Кыска утказы Дилгини ң аажы-чаңы “Кушкаш биле Дилги” Дилги кошкар мыйызы кедип алгаш Кушкаштын ийи оглун чиптер. Кажар, тывынгыр “Дилги чуге кыза бергенил?” Дилги боду балык биле мезилге мегеледип алыр. Ыядыычал “Кажар Дилги” Дилги Адыг болгаш Б ө р ү н ү мегелеп турар. Мегечи “ Ө ск ү с-оол биле Дилгижек” Дилгижек Ө ск ү с-оолга дузалажып турар. дузааргак

Слайд 8

Тоолдарда эки аажы-ча ң ныг дилгилер :

Слайд 9

Тоолдарда багай аажы-ча ң ныг дилгилер :

Слайд 10

Улустун тоолдарында дилги : Кажар Угаанныг Тывынгыр Мегечи Дузааргак

Слайд 11

Мээ ң анкетамга ч ү гле “ Дилгини ң аажы-ча ң ы кандыгыл?” деп айтырыгдан тургустунган турган. Оо ң түңнели мындыг: Шупту 15 кижи айтырыгга харыылаан. Оларны ң аразындан : 8 кижи – кажар дээн. 4 кижи – угаанныг дээн. 3 кижи мегечи дээн. Анкетанны ң т үң нелдери:

Слайд 12

Кылган ажылымнын т үң нелинде, тыва тоолдарда дилгилерни ң аажы-ча ң ында дараазында шынарлар бар деп т үң нелге келдим. Ажылды ң т үң нели: