Ғилми-ғәмәли эш

          БАШ#ОРТОСТАН РЕСПУБЛИКА*Ы М(!(РИФ МИНИСТРЛЫ!Ы

%Ф% #АЛА8Ы КАЛИНИН РАЙОНЫ М(!(РИФ Б&ЛЕГЕ

                                                        %ф5 3ала8ы Калинин районы

 у3ыусыларыны4 1илми- 19м9ли

                                 конференция8ы

                                               Баш3орт теле секция8ы

З9йн9б Биишеваны4

 «*5н9рсе 89м %йр9нсек»

хик9й9тенд9 т9рби9 алымдары

                                                     Баш3ар2ы: Ишм5х9м9това Г7з9ли9

                                                                       157-се урта м9кт9пте4

                                                                   9 в класс у3ыусы8ы

                                                 !илми ет9ксе8е: 157-се урта м9кт9пте4                                     баш3орт теле у3ытыусы8ы

    Бикташова Эльмира Риф19т 3ы2ы

%ф5 2012

Й5км9тке8е

Инеш 872

1. Эш этаптары.-------------------------------------------------------------------- 3

1. I.%йр9не7 тема8ын 8айлап алыу.
2. II.%йр9не7 объекты
3. IV.%йр9не7 ма3саты
4. V. !илми фараз (гипотеза)
5. VI.%йр9не7 ва3ытында1ы методтар

2. %йр9не7 процессы

2.1.З9йн9б Биишеваны4 тормошо 89м ижад юлы.------------------------ 4-5

2.2.З9йн9б Биишеваны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9те.----------  6

2.3. Т9рби9 алымдарыны4 бирелеше:---------------------------------------- 6-9

-Бурыс 89м х93и39т;

-Ду6лы3 89м дошманлы3;

- Я3шылы3 89м яманлы3;

-Фекер 89м уй;

- Хе2м9т 89м эскер8е2лек;

-#ом8о2ло3 89м х9йл9к9рлек;

- Сабырлы3 89м оят8ы2лы3;

-Алдашыу 89м ха3лы3.

3. #ушымта

 3.1 Диагностика- 8орау алыу методы ----------------------------------- 10-11

3.2. Ижади эшт9р-------------------------------------------------------------- 12-20

3.3. Практик эш---------------------------------------------------------------- 21

3.4.Фото- презентация-------------------------------------------------------  22-30

4. Йом1а3лау-------------------------------------------------------------------- 31

5.?улланыл1ан 929би9т.------------------------------------------------------ 32

Инеш.

Х92ерге к5нд9 илебе229 тарихыбы21а, 929би9тебе2г9 3арата 3ы2ы38ыныу уяна. Бе2 к5нд9н к5н к7бер9к атай-олатай2арыбы22ы4 тарихи х9тир9л9рен9 м5р9ж919т ит9бе2. Илебе229 ал1а китеш осоронда, был 9йбер29р онотолоп, ю33а сы3ты.  Б5г5н и89, 9хл93и т9рби9 2ур урын алып тора. Мине4 уйымса, у3ытыу процессы билд9ле бер ким9лд9 белем алыу 1ына т7гел, 9 с9й9си 89м 1илми информация а1ымында ла д5р56 й7н9леш ала белерг9 5йр9терг9 тейеш. Кеше б5г5нг5 к5нд9 байлы33а, а3са1а 3ы2ы1а. Байлы3 72 сиратында я3шылы3ты 89м д5р56л5кт5 алыштыра алмай.

Баш3орт 929би9те д9рест9ренд9 я2ыусылар 969р29ре ниге2енд9 ят3ан  баш3орт халы3 ижадын  5йр9не7, кешелеклелек 89м 9хл93лелек т5ш5нс9л9рен т9рби9л9й.

Шу1а к7р9 л9 8айлап ал1ан темам б5г5нг5 к5нд9 актуаль тип и69пл9йем.

 !илми- 19м9ли эшемде4 тема8ы: З9йн9б Биишеваны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9те. Был теманы 8айлап алыуым, 969р29 урын ал1ан легенда 89м м939лд9р2е4 бе2г9, у3ыусылар1а 3арата т9рби97и- 9хл93и ролен асы3лау1а б9йле.

%йр9не7 ма3саты 89м бурыстары:

1. Хик9й9тт9 9хл93и т9рби9л972е4 э2м9- э2лекле биреле7е;
2. Легенданы4 т9рби9л97 72енс9лект9ре;
3. Хик9й9тт9 уны4 3улланыл1ан урыны 89м ысынбарлы3та са1ылышы.

!илми фаразды4 ниге2ен, хик9й9тте 5йр9не7  ва3ытында у3ыусылар2ы4 й9м1и9тт9 тотҡан урындарын тулыһынса аңлау, у2а4, 9хл93лелек,то1роло3, матурлы3, кешел9рг9 3арата ихтирам той1оларыны4 76еше алып тора.

Тикшере7 барышында1ы методтар:

1. Теоретик метод: хик9й9тте тулы8ынса анализлау;
2. Диагностика- 8орау алыу методы: классташтарым ара8ында 969р буйынса 9419м9 7тк9ре7 (тест 8орау2арына яуаптар, р9сем т5ш5р57 )
3. Эшемде4 к7р89ткесе: 1илми фаразымды4 989ми9тле булыуы.

2.%йр9не7 процессы

2.1. З9йн9б Биишеваны4 тормошо 89м ижад юлы.

«Талант 89м 3а8арманлы3» ¹ - бына ошо ике сифат З9йн9п Биишева тура8ында 85йл9й  29 инде. Ул 89р са3 ю1арылы33а 9й297се, у3ыусыларын ил8амландырып 72е л9 оло эшт9р баш3арыусы оло 92иб9 булды. Ул:

1. Баш3орт 3атын- 3ы22ары ара8ынан беренсе булып ши1ыр китаптарын ба6тырып сы1ар2ы, драма 969р29рен я22ы;
2. Беренсе булып 3атын- 3ы2 я2ыусылар ара8ыныан монументаль трилогия ижад итте («К9м8етелг9нд9р», «Оло Эйек буйында», «Емеш»);
3. Республика я2ыусылары ара8ында беренсел9р29н булып Салауат Юлаев исеменд9ге д97л9т премия8ы лауреаты булды (1968 йыл);
4. «Баш3ортостанды4 халы3 я2ыусы8ы» тиг9н ма3таулы ю1ары исемд9 беренсел9р29н булып у1а бирелде(1990 йыл);

Республикабы22а 1ына т7гел, милл9тебе22е4 1орурлы1ы, илебе2 к7рке бул1ан, батыр й5р9кле, 3а8арман рухлы я2ыусыбы2 барыбы21а ла б5г5нг5 к5нд9 5лг5 булып тора.

           З9йн9б Абдулла 3ы2ы Биишева 1908 йылды4 15 1инуарында К7г9рсен районы Т5й5мб9т ауылында у3ытыусы 1аил98енд9 донъя1а килг9н. Б9л9к9й са1ынан у3 баш3орт хал3ыны4 бай ауы2-тел  ижады ниге2енд9 рухи т9рби9 алып 76к9нг9ме, 929би9т юлын 8айлай 89м билд9ле я2ыусы булып кит9.

           Тормошто4 ауыр 8ынау2арын 72 елк98енд9 ирт9 татый  З9йн9п. %с й9шенд9 9с98е, ун бер й9шенд9 ата8ы ла 7леп кит9. Т97ге 8аба3ты Ибра8им ауылында ал8а, 8у4ыра3 Ырымбур 3ала8ында урынлаш3ан баш3орт педагогия техникумына у3ыр1а ин9. Был техникум ул ва3ытта халы33а белем бире7 институты тип атала. Ошо институтта у3ыу д97еренд9 ул 929би9тк9 я3ынайып, 72ене4 беренсе ши1ыр 89м хик9й9л9рен я2а башлай.

¹Баш3орт телене4 872леге. I том, II том - М:. Русский язык, 1993, 301- 607- се битт9р.

           З9йн9б Биишева техникумды тамамла1андан 8у4  Байма3 районында у3ытыусы булып эшк9 урынлаша. К7пт9 утм9й !9зиз (минев3а кей97г9 сы1а 89м 3ала1а к7сеп кил9. %ф5л9 ул газет 89м журналдар редакция8ында, радио комитетында, китап н9шри9тенд9 эшл9й. Ва3ыт арауы1ы уны профессиональ я2ыусы ким9лен9 к7т9р9.

              Беренсе китабы «Партизан малай» 1942 йылда донъя к7р9. *у1ыш йылдарында уны4 баш3а т5рл5 929би таланттары ла асыла, ул рус-классик я2ыусыларыны4 969р29рен баш3ортса1а т9ржем9 ит9 башлай.Я2ыусы баш3орт халы3 ижады 969р29рен9 таяна, 9ки9т алымдарын 3улланып 969р29р я2а. «Серле 3урай», «М5х9бб9т 89м н9фр9т», «*5н9рсе 89м %йр9нсек» ошолар р9тен9 ин9 л9 инде. И4 2ур 969р29рене4 бере8е «К9м8етелг9нд9р», «Оло Эйек буйында», «Емеш»- автобиографик роман – трилогия.

             Ижадыны4 т5п асылы- халы3 м9нф919те, халы3ты4 б9хетле, тыныс тормошо 5с5н к5р9шенд9 са1ыла. Уны4 969р29ре- я3тылы3 89р ва3ыт е4г9н, яманлы3¹ е4елг9н 2ур бер донъя булып тора.

¹Баш3орт телене4 872леге. I том, II том - М:. Русский язык, 1993, 780- 791- се битт9р.

2.2.З9йн9б Биишеваны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9те.

Т5ш5м852 эш, серле 9ки9т  донъя8ы тура8ында я4ы ба2ар шарттарында 85йл9ше7е 9лбитт9 с9йер ке7ек. Шулай 2а, бе22е4 к74елебе22е байытыусы, к72ебе22е асыусы, м51жиз9г9 ышандырыусы 969р29ребе2  а2 т7гел. Шулар р9тен9 З9йн9б Биишеваны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек»  хик9й9те л9 ин9.

Мине4 уйымса, кешелекте4 тормошо ла халы3 ижадынан башлана. К5йл97 5с5н - 8ама3, 85йл97 5с5н - 9ки9т- балалар 5с5н и4 к9р9кле а4 сы1ана1ы.%л9с9й29р2е4 йыр к5йл9п, олатай2ар2ы4 хик9й9т 85йл9п ултырыуы ла ю33а т7гелдер.

Кешене4 был тормошта т919йенл9неше ни29, й9ш97 м919н98е ним9л9?

З9йн9б Биишеваны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9тен у3ып ошо 8орау2ар1а яуап таптым тип уйлайым мин, бында т9рби9 3анундары те2еп кен9 я2ылма1ан, 9 89р юлында т9рби9 рухы са1ыл1ан.

2.3. Т9рби9 алымдарыны4 бирелеше

«*и-и, 3омарт3ылармы?...»²… Хасбулат олатай- тор1аны 72е бер 3омарт3ыла ба8а! Уны4 т7ренд9 ал1ан «…м5й5ш- 89йешт9рен сыс3ан кимереп, та3таларын 3орт йырып б5тк9н, туты33ан 3алай 3оршаулы 2ур а1ас 8анды3»² 3ына ла 72 эсен9 б5т9 тарихты, халы3 ижадын, т9рби9 3а1и29л9рен 8ый2ыр1ан бит!

Уны4 бер- бер артлы сы1арып 8ал1ан 9йбер29ре л9 нинд9й29 бул8а т9рби9 й7н9лешенд9: а1ас ижау, м5152 бор1о…

«Салауат батыр, 72ене4 19с39р29рен 8у1ыш3а са3ыр1ан са3та, ошо бор1оно 3ыс3ырттыра тор1ан бул1ан» ²- тип а4лата Хасбулат олатай. Салауатты4 батырлы1ын бе2 онотма63а бурыслыбы2¹. З9йн9б Биишева ла т97ге т9рби9 алымдарын ошо юл1а 8ал1ан.

Бурыс- кешене4 намы6ы мен9н б9йле т5ш5нс9.

      ¹Баш3орт телене4 872леге. I том. - М:. Русский язык, 1993, 176-се бит.

²З9йн9б Биишева. Ду6 булайы3.-%ф5: Китап, 2008.-6- 7-се битт9р.

Бына та1ы бер нис9 3омарт3ы, данлы к5р9ш йылдарыны4 онотолма6 и6т9лект9ре бе22е4 к72 алдыбы22ан 7т9: 3ы2ыл йондо2ло папаха, Георгий кресы, 3ы2ыл Байра3 ордены,  «3ынына ары6лан 89м к7г9рсен башы т5ш5р5лг9н ауыр я6ы 3ылыс» ².

#ылыс #а8ым т7р9неке. Наполеонды ту3мап, Париж1а инг9н са3та, уны4 3улында ошо булат 3ылыс бул1ан.

 Был – х93и39т¹, д5р56, ха3 бул1ан н9м9 тура8ында 85йл97. Х93и39т бул1ан ер29 т9ртип, 192еллек, я3шылы3 56т5нл5к ит9.

Т5п 3омарт3ылар2ы4 бере8е, Хасбулат олатай2ы4 1орурлы1ы хикм9тле тарихлы- 19ж9п к5рш9к. «Бына, ю1ары1а табан о2онсаланып, а33ош муйынына барып тоташ3ан йомрора3 3ор8а1ына 3ойро3то уралта тер9п, ту2баш йылан к5рш9кт9н 8ыу эсерг9 ынтыл1ан…( быны бында, теге ту2баш йылан 7релеп сы33ан ер29, тау ландышы я4ы 1ына с9ск9 ат3ан… Тау ландышыны4 й9м-й9шел 3ыя3тарыны4 бере8енд9 нинд9й2ер я2ыу 2а бар т7гел ме 8у4? Эйе, я2ыу. … «*5н9рсе»,- тип я2ыл1ан…»². 

Ду6лы3¹ баш3орт хал3ыны4 кешел9р ара8ында1ы ю1ары 9хл93и 3имм9тт9р2е са1ылдыра. Ул намы6лылы3, 192еллек, ихтирамлылы3, и1тибарлы3, ки4 к74еллелек ке7ек т5ш5нс9л9р2е 72 эсен9 ала. Атай- олатай2арыбы2 элек- элект9н ду6 8айлау1а бик талапсан бул1ан. Ю1ары 9хл93и талаптар1а яуап бирг9н, ауырлы3тар2а 8ынал1ан кеше ген9 ду6 була ал1ан.

З9йн9б Биишева ла Хасбулат олатай мен9н уны4   Кавказ ду6ы- А3булат ниге2енд9 ду6лы3ты4 ни тиклем 392ерле булыуын у3ыусыларына т5ш5нд5р5рг9 тырыша.

 «Мин 8и49, й9н ду6ыма, 72 еремд9н б7л9к итеп алып килер 5с5н ошонан да 392ерлер9к н9м9 тапманым», ²- ти А3булат 89м «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9тен 85йл9й.

     ¹ Баш3орт телене4 872леге. I том, II том. - М:. Русский язык, 1993, 296-791-се битт9р;

²З9йн9б Биишева. Ду6 булайы3.-%ф5: Китап, 2008,8, 12, 16-сы битт9р.

Халы3 а4ында я3шылы3¹ и4 ю1ары 9хл93и категориялар2ы4 бере8е 8анала, кешене4 фекерен9н алып, 89р х9р939те я3шылы3 мен9н 8у1арылыр1а тейеш. Яманлы3¹ и89-я3шылы3ты4 кире8е,ул да т5п 9хл93и 3имм9тт9р29н 8анала. Я3шылы3 мен9н яманлы3 ара8ында бар1ан оло тартыш ха3ында1ы т9р9н м919н9ле тарихты ,17мер буйына бер ауылда й9ш9п, бер 85н9р мен9н ш515лл9нг9н ике т5п образ 72 эсен9 ал1ан. *5н9рсе 5с5н «халы3ты4 3ыуанысы, р9хм9те хе2м9тене4 и4 оло ба8а8ы»² бул8а,  %йр9нсек 5с5н «р9хм9т мен9н тама3 туямы? %6 б5т9й9ме?» ²фекере 56т5н5р9к бул1ан.

Фекер¹- белем ниге2е. *9р кемде4 72 фекере булыр1а тейеш. Y2 фекере бул1ан кеше ер29 ны3 ба6ып тора.

Шулай итеп, 85н9рсел9р2е4 бере8е хе2м9т 85й57се¹ 89м эскер8е2лек символын 72 эсен9 ала, был 72 сиратында хе2м9тте4 кешене т9рби9л97е, фекерл97 3е798ен, а4ын 76тере7е, уны4 9хл93и й525н асыуына 3айтып 3ала.

Икенсе8е 3ом8о2ло3то 89м х9йл9к9рлекте¹ 72 эсен9 ал1ан.Х9йл9г9 насар к74елле, выждан8ы2, 9хл938е2 кеше ген9 бара ала. #ырын эш 3ыр3 йылдан 8у4 да белен9 тиг9нд9й, х9йл9не4 д9 осо килеп сы1а.«Я3шылы3ты эшл9 л9 ди4ге2г9 ыр1ыт. Халы3 белер. Халы3 белм989- балы3 белер»³. #улы4дан килг9нд9 кешел9рг9 я3шылы3 эшл9рг9 тырыш, я3шылы3 онотолма6 тиг9н фекер ярылып ята был юлдар2а. *5н9рсе и89 72ене4 изгелеге ар3а8ында %йр9нсекте4 м9керле то2а1ына эл9г9. Улар ара8ында бе2 й9ш919н быуын 5с5н ят булма1ан б9йл9неш барлы33а кил9. «К7рше ха3ы- т94ре ха3ы»³ бит, б5т9 к74елен 8алып эшл9й *5н9рсе 72ене4 к5рш9кт9рен, уны4 сабырлы1ы ар3а8ында ду6ыны4 к7229рен9н х9йл9 ос3ондары с9ср97ен к7рм9й29, абайламай 2а.

Сабырлы3¹- кешене4 3ыйынлы3тар1а, ауырлы3тар1а т72е7е, улар2ы сы2ам 7тк9р9 беле7е. Сабырлы3-баш3орт хал3ына хас и4 т5п сифаттар2ы4 бере8е. Тарихтан билд9ле булыуынса, хал3ыбы2 нинд9й ген9 х9лд9 л9 сабыр, т72емле бул1ан. Сабыр кеше т9рби9ле, ихтирам1а лайы3 тип 8анал1ан.

¹Баш3орт телене4 872леге. I том, II том. - М:. Русский язык, 1993, 296-791-се битт9р;

²З9йн9б Биишева. Ду6 булайы3.-%ф5: Китап, 2008,8, 12, 16-сы битт9р;

³(хт9мов М.Х. Баш3орт халы3 м939лд9ре 89м 9йтемд9ре 872леге.- %ф5: 2009.- 211- 301 битт9р.

Йылдар 7тк9н 8айын %йр9нсекте4 3ом8о2ло1о ла арта, «ул Уралда1ы та21ара тиг9н б5рк5тк9 о3шап 3ала. #ор8а1ын май, битен й5н ба6а»².

 «Байлы3 морат т7гел, ярлылы3 оят т7гел»³ ти29р борон1олар, байлы1ына сы2аша алма1ан, оят8ы2¹ та2 башлы %йр9нсект9р бе22е4 арала ла к7п т7гелме 8у4?

Оят кисер9 беле7 - 72е4де4 89м баш3алар2ы4 эш-х9р9к9тен9 ба8а бир9 алыу т5ш5нс98е.

&2ене4 3ара к74еле мен9н %йр9нсек кен9 *5н9рсене4 я3шы исемен ю33а сы1ара, к5рш9кт9ге с9ск9 япра3тарын 3ара т56к9 буяп, алдашып¹, 72ене4 исемен 8ы21ылай.

Алдашыу- кешене4 и4 насар сифаттарыны4 бере8е. Алдашыу бер ва3ытта ла, ха3лы33а алып килм9й, 9мм9 л9кин уны тикшереп, ха3лы3ты4 осона сы1ыр1а м5мкин.

%йр9нсекте4 даны ил батша8ына ла барып ет9. К74еле кин9нг9нсе й9ш9й ул. Тик бер кеше л9 ер й525н9 м94гелекк9 килм9г9н, уны ла 1азраил урап 7тм9й, «донъяла и4 б5й5к, ба6ал3ы кешене»², бы1аса к7релм9г9н 392ер- х5рм9т мен9н ололап к7м9л9р.

«Ял1анлы3ты4 бото 3ы63а»³, ти халы3 м939ле, ва3ыт 7те7 мен9н ха3лы3¹ е4еп сы1а, %йр9нсекте4 3ырын эше белен9 89м *5н9рсене4 я3шы исеме к7т9реп алына.

Ха3лы3- баш3орт хал3ыны4 и4 ю1ары 9хл93и 3имм9тт9рене4 бере8е. Борон- борондан  атай- олатай2арыбы2 ха3лы33а ынтыл1ан 89м 5нд9г9н. Бала б9л9к9й29н ха3 872 85йл9рг9 тейешлеге тура8ында белеп 76к9н.

¹Баш3орт телене4 872леге. I том, II том. - М:. Русский язык, 1993, 57, 112,528-се битт9р;

²З9йн9б Биишева. Ду6 булайы3.-%ф5: Китап, 2008, 26, 31, 32-се битт9р;

³(хт9мов М.Х. Баш3орт халы3 м939лд9ре 89м 9йтемд9ре 872леге.- %ф5: 2009.- 26- 348-се битт9р.

3. #ушымта.

3.1 Диагностика- 8орау алыу методы.

У3ыусы к74еле – к52г5, уны4 к74елен9 у3ытыусы ни 8ал8а шул са1ыла. Б5г5нг5 к5нд9 929би китаптар у3ыу, улар мен9н 3ы2ы38ыныу ю1ала бара, 9 д5р565р9ге илд9 компьютер, интернет заманы ти29р. ( 8у4 улар 929би 969р29р2е бе22е4 к74елг9, китаптар ке7ек 8ала аламы? Ю3, тип 9йтер инем мин. Шу1а к7р9 л9 929би9т д9рест9ре- и4 к5т5п ал1ан д9рест9ремде4 бере8е.

*9р 929би9т д9ресе- 72е бер м51жиз9 иле.Нинд9й ген9 я2мышлы, нинд9й ген9 холо3ло, нинд9й ген9 рухлы кешел9р осорамай унда. Ошолар2ы4 бере8е- З9йн9п Биишева 89м уны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» 969ре.  Хик9й9тте д9рест9 5йр9нг9нд9н 8у4 мин классташтарыма т7б9нд9ге 8орау2ар2ы бир2ем:

- «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9те 8инд9 нинд9й той1олар уятты?

- %йр9нсек ке7ек кешел9р бе22е арала бармы?

- *ин нинд9й т9рби9 алымдарын 72л9штер2е4?

-  (29би китаптар у3ыр1а ярата8ы4мы  ?

Диагностика- 8орау алыу методоны4 ма3саты классташтарымды4 уй- кисерешт9ре мен9н 3ы2ы38ыныуым ине. *орау алыу2а б5т98е ун 5с у3ыусы 3атнашты. Улар2ы4 ярты8ынан к7бе8е б5т5нл9й 929би китаптар у3ымауы, 9 компьютер2ы, интернетты я3ыныра3 к7ре7е асы3ланды. К74елде 3ыр1аны шул: д9реск9 бирелг9н 969р29р2е л9 улар интернеттан табып у3ыу2ары, 9 китапхана1а й5р5м9729ре ха3ында белдере729ре.

 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9те 8инд9 нинд9й той1олар уятты?» - тиг9н 8орау1а б5т98е л9 ы41ай:  «Тик я3шылы33а 5йр9тте» тип яуапла1андар.Тик бер у3ыусыны4 «Бында легенданы4 нинд9й 3атнашы бар?» тиг9н 8орауы аптырашта 3алдыр2ы. У3ыусыны4 хик9й9тте б5т5нл9й а4лама1анлы1ы асы3ланды.

Т9рби9 алымдарына классташтарым т97ге сиратта ду6лы33а хыянат итм972е, алдашыу2ы4 насар 1929т ик9нен 89м д5р56л5кт54 89р ва3ыт е4е7еп сы1ыуын к72 у4ында тот3андар. Шулай итеп, З9йн9б Биишеваны4  «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9те классташтарымды4 х9теренд9 о2а33а уйылып 3алыр, уны4 бе22е4 а4ыбы21а 8е4дерг9н т9рби9 3анундары м94гелекк9 онотолма6 тип уйлайым.

3.3. Практик эш.

Хик9й9тте анализлагандан 8у4 к72 алдыма *5н9рсе образы килеп ба6ты. Ул кешел9р хайран 3алырлы3 к5рш9кт9рен эшл9г9нд9, к74елен9н нинд9й уй2ар кисерг9н ик9н, тип уйланым мин.Уны4 уй хыялдарын, донъяны матур итеп к7р9 беле7ен, кешел9р2е яратыуын 72 й5р9гем аша 7тк9р98ем  килде. Шу1а ла 3улыма балсы3 алып эшк9 тотондом. Уйымда, ул 8ынландыр1ан к5рш9кте 72ем д9 эшл9п 3арау тел9ге  мен9н яна инем. К5рш9гемде б5т9 ку4елемде биреп я8аным, б5т9 бул1ан тул3ынланыуым, кил9с9к тура8ында1ы уй2арым бер н5кт9г9 т5б9лде.Кеше 72 3улдары мен9н матурлы3 тыу2ыра, кемде4дер б9хетле, ауырлы3тар1а бирешм9й й9ш97ен тел9й. Б9л9к9с кен9 к5рш9гем, б5т9 кисерешт9ремде 8ый2ыр1ан т56л5 булды.  (йтер8е4 д9:

 « Ер29ге матурлы3 та, кеше к74елене4 матурлы1ына б9йле, шуны онотма1ы2 кешел9р!»- тип, *5н9рсе 72е, оран 8ала ине.

4. Йом1а3лау

 «… Тирб9лтк9нд9 милл9т с94гелд9ген, ул к5йл9не б5т9 белг9нен…» ,  «… 89р са3 я3шылы33а юл к7р89тте, оло мая3 8ыма3 72е л9…» тип 9йтк9н ине ша1ир Ирек Кинй9булатов З9йн9б Биишева тура8ында.  Уны4 87229рене4 ха3лы1ына я2ыусыны4 «*5н9рсе 89м %йр9нсек» хик9й9тен у3ып сы33ас та1ы ла бер 3ат инандым.

Х92ерге к5нд9 %йр9нсек ке7ек кеше и69бен9 й9ш97се кешел9р бе22е4 арала к7б9й2е. Улар мен9н бер р9тт9н *5н9рсе ке7ек кешел9р29 а2 тугел 9лбитт9, тик улар2ы й9м1и9т кен9 к7р9 белм9й. Бе22е4 89р 3ай8ыбы22ы4 к74еленд9, а3 89м 3аранан тор1ан ике ш9хес й9ш9й. К7пселек кешел9р29, ошо я3тылы3 89м 3ара41ылы3, билд9ле бер ким9лд9 8а3лана, тик был ким9лде 3ом8о2ло3 89м к5нл9ше7 ген9 бо2а ала. Шул ва3ытта кеше я3шылы3, бурыс, намы6, т9ртиплелек т5ш5нс9л9рен онотоп кит9. К74елене4 3ара я1ы, я3ты т56т9р2е 3аплап ал1а сы1а 89м %йр9нсекк9 о3шап 3ала.

З9йн9б Биишева у3ыусы8ыны4 хол3он т9рби9л9п кен9 3алманы, уны4 алдына я4ы бурыстар 3уй2ы, уйландыр2ы, к74елен9 й9м мен9н берг9 я4ы 19м 56т9не, ил х9ст9ре мен9н й9ш9рг9 5йр9тте.

5.?улланыл1ан 929би9т.

1. З9йн9б Биишева  тормошо 89м ижад юлы.-%ф5: Китап,1998;
2. Баш3орт халы3 я2ыусы8ы З9йн9б Биишеваны4 тыуыуына 100 йыл   ай3анлы сы1арыл1ан буклет;
3. З9йн9б Биишева. !7мере 89м ижады. Фотоальбом. %ф5:Китап,1998;
4. З9йн9б Биишева. Ду6 булайы3.-%ф5: Китап, 2008;
5. Биишева З9йн9б. (69р29р. II том. Роман, повестар, хик9й9тт9р, хик9й9л9р.- %ф5: Баш3ортостан китап н9шри9те, 1981;
6. Р9шит Ш9к7р. Я3тылы3ты яулап й9ш9не //Баш3ортостан. 2007,№209;
7. Валитов О.Выдающаяся дочь Башкортостана// Истоки, 2008г № 123;
8. Ганиева Тамара. Генералдар у1а честь бир2е // Баш3ортостан Республика8ы, 2008, № 19;
9. Халы3 я2ыусы8ы – З9йн9б Биишева- %ф5: Китап,2008;
10.  М.!9йнуллин, !.Х5с9йенов, Совет Баш3ортостаны я2ыусылары. Белешм9.- %ф5:Китап,1988;
11. Баш3орт телене4 872леге. I том, II том. - М:. Русский язык, 1993; 
12. (хт9мов М.Х. Баш3орт халы3 м939лд9ре 89м 9йтемд9ре 872леге.- %ф5: 2009;
13. Ф98емле фекер29р донъя8ында. Афоризмдар. Фекер29р. - %ф5: Китап, 2003.

Калинин районы у7ыусыларыны8 4илми- 42м2ли конференция3ы

Баш7орт теле секция3ы

Р2шит Ни4м2ти6е8 «Й2мле А4и6ел буй6ары»  поэма3ында халы7 ижадыны8 са4ылышы

                                      "6ерл2не:  8 К синыф у7ыусы3ы

                                              Халиуллин Марат

                       ;илми ет2ксе3е:   157- се 3анлы м2кт2пте8

                                                              баш7орт теле у7ытыусы3ы

                                       Бикташова Э.Р.

)ф0- 2008

2

Инеш 316…………………………………………………………………………3

I б1лек.    Ша4ир6ы8 тормошо 32м ижад юлы ………………………........   4  

II б1лек.    «Й2мле А4и6ел буй6ары»  поэма3ында халы7 ижадыны8 са4ылышы …………………………………………………………………….....5

Йом4а7лау……………………………………………………………………….8

?улланыл4ан 262би2т…………………………………………………………..9

3

Инеш 316

Халы7 ша4иры Р2шит Ни4м2ти – баш7орт 262би2тене8 и8 к1рене1ле в2килд2рене8 бере3е. Халы7ты8 героик эшт2рен 32м я7ты образдарын са4ылдырыусы и8  я7шы ши4ыр6ары, «Й2мле А4и6ел буй6ары», «№ине8 к2л2ше8де8 хаттары», «№а7мар 7ы6ы», «Ос7ондан ял7ын…» ке1ек поэмалары мен2н Р2шит Ни4м2ти баш7орт 262би2тен идея – тематик я7танбайы7тырыу4а к1п к0с 3алды, у4а 0р- я8ы жанр6ар 32м поэтик формалар алып килде. Совет кешел2рене8 урта7 уй- той4оларын 16 292р62ренд2 художестволы о9та к2162л2ндере1е мен2н Р2шит Ни4м2ти ижады халы7 ара3ында 6ур популярлы7 7а6анды. Шу4а к1р2 Р2шит Ни4м2тиг2 ха7лы р21ешт2 Баш7ортостанды8 халы7 ша4иры тиг2н почетлы исем бирелде.

4

Ша4ир6ы8 тормошо 32м ижад юлы

 Рашит Ни4м2ти 1909 йылда элекке Самар губерна3ы (х26ерге Куйбышев 0лк23е Больше-Черниговский районы) Дицге6бай ауылында ярлы
кр29ти2н гаил23енд2 тыу4ан. У4а ту4ы6 й2ш тиг2нд2 2с23е, икенсе йылды ата3ы улеп, ук3е6 й2тим 7ал4ан Р2шит балалар йортонда т2рби2л2н2. Р2шит ике йыл сама3ы Украинала балалар йортонда бул4андан  3у8, 1923 йылда 16 тыу4ан ауылына 2йл2неп 7айта, 2 1924 йылда )ф0л2 етем балалар 0с0н асыл4ан В. И. Ленин исеменд2ге м2кт2пк2 урынлаша. Ул, ошо м2кт2пте8 бишенсе класын тамамла4ас, М2ск21г2 рабфакта укый. Л2кин, ауырып ките1 с2б2пле, у4а М2ск21 рабфагын- бетереп сы4ыр4а тура килм2й, шунлы7тан уны 3у8ынан )ф0л2 тамамлай.
Рашит Ни4м2ти байта7 йылдар Туймазы район газета3ында эшл2й, Б0й0к Ватан 3угышы алдынан )ф0г2 кусеп килг2с, 0лк2 газеталары редакция3ында, Башкортостан я6ыусылар союзында 262би сотрудник, 262би консультант вазифаларын баш7ара.

Рашит Ни4м2ти 1926 йылда я6а башлай. Уны8 «Кереш» исемле т21ге ши4ыр6ар китабы 1933 йылда ба9ылып сы4а. Ошо ва7ыттан алып Р. Ни4м2ти егермен2н арты7 китап сы4ар6ы. Улар ара3ында «Дауылдар тыу6ыр4ан 41мер» (1938), «Й2мле Аги6ел буй6ары» (1940), «Мине8 ба7самда» (1941), «№ине8 к2л2ше8де8 хаттары» (1943), «Шигыр6ар 32м поэмалар» (1944), «Большевик» (1949), «Аги6ел ярында» (1950). «№айланма 292р62р» (1951), «№а7мар
7ы6ы» (1952), «"92р62р» (I том, 1958), «"92р62р» (II том, 1959), «"92р62р» (III том, 1964), исемле китаптары айырыуса 232ми2тле.

Баш7орт 262би2тенд2 к1р32тк2н 6ур ижади хе6м2тт2ре 0с0н, Р2шит Ни4м2ти Хе6м2т ?ы6ыл Байра7 32м ике тап7ыр «Почет билд23е» ордендары мен2н наградланды. 1959 йылда  у4а 50 й2ш тулыу  у8айы мен2н Баш7ортостанды8 халы7 ша4иры тиг2н почетлы исем бирелде. ?аты ауырыу6ан 3у8 Р2шит Ни4м2ти 1959 йылды8 13 окт2бренд2 вафат булды.

5

«Й2мле А4и6ел буй6ары»  поэма3ында

 халы7 ижадыны8 са4ылышы

         А4и6ел йыл4а3ы 32м Урал тауы буйзарында борон-борондан  й2ш2п килг2н баш7орт хал7ы ошо й2мле йыл4а 32м тау тура3ын  бик к1п йыр6ар, 7обайыр6ар, легендалар сы4ар4ан. Был ижадта халы7ты8 к18ел байлы4ы, 7ай4ы-шатлы7тары ла тулы са4ыл4ан.
Р2шит Ни4м2ти 1939 йылда я64ан «Й2мле А4и6ел буйзары» поэма3ында халы7  ижадыны8 ошо г1з2л 0лг0л2рен2  м0р2ж242т ит2. А4и6ел йыл4а3ы  тура3ында4ы йыр6ар4а, 7обайыр6ар4а легендалар4а таянып, ошо поэма3ын я6а.

Ша4ир 292рен Урал мен2н А4и6елде8 матур т2би42т к1ренешт2рен
тасуирлау мен2н башлай.

Урал! 
!6е Бо6 Ди8ге66е8 3ыуын  эс2,
" 7ойро4о 7ойона Аралда.
Быуаттар6ы8 баш 09т0н2н 7арап.
М24р1р тора бында 7айалар.

Шул Уралды8 гранит ит2кт2рен,

?ара 7аяларын иретеп,
А4и6елк2й  3ы6ылып  а4ып сы4а,
№ал7ын терег0м0ш шикелле

Халы7ты8 Тыу4ан илг2 бул4ан 30й01 той4оларын, уй6арын 32м тел2кт2рен ша4ир ошо образдар4а б2йл2п са4ылдыра. Поэмала А4и6ел мен2н Урал халы7ты8 бар шатлы4ын 32м 7ай4ы3ын  урта7лашып й2ш2г2н тере образдар ке1ек 31р2тл2н2л2р; улар, г1й2, халы7ты8 быуаттар буйына йыйылып килг2н уй 32м той4оларын 30йл2п торалар.
Хе6м2тс2н халы7, тыу4ан  илде8 ирке, у6ене8 азатлыгы 0с0н, хакимлы7 ите1се синыфтар4а 7аршы ту7тау3ы6 к0р2ш алып бар4ан, 2лен2н-  2ле я8ы восстаниелар к1т2рг2н. Пугачсв ет2кселегенд2 к0р2шк2н рус хал7ына 7ушылып, 16 милли батыры Салауат мен2н баш7орт хал7ы ла к0р2шк2 сы77ан. "мма был восстаниелар халы77а ысын  ирек алып кил2 алма4андар, улар 32р са7 е8еле1 мен2н б0тк2нд2р. Лакин батша самодержавие3ыны8 а9ыу-ки9е162рен2, ауылдар6ы яндырыуына каторгалар4а 30р01ен2 7арама9тан, халы7 и6е1сел2р,  алдында те6 с1км2г2н, кил2с2кк2 ышаныс - 0м0т0н тамсы ла к2метм2г2н.  Халы7 16  0м0т0н, тел2кт2рен йы6ар4а  3ал4ан, ошо йыр6ар6ы ты8лай килг2н А4и6елг2, г1й2, шул йыр6ар6ан м28гелек 6ур 32йк2л 7ор4ан.

6

Шу4а поэмала А4и6ел халы7 ке1ек тере бер образ4а 21ерел2:
№ыу3ап килг2н юлсы4а

 №ыуын бирг2н был И6ел.
Бай6ан 7ас7ан ялсы4а
?уйынын бирг2н был И6ел.
Ду9тар  яу4а сап7анда,
Айырыл4ан ул икег2. 
Дошман  яу4а сап7анда ,

 Ур4ып яр6ан 3икерг2н.

Ду9тар аттан 7ола3а,

Батырма4ан ду9тарын;

Дошман аттан 7ола3а,

№2 тиг2нсе йот7ан ул.

Халы7ты8 быуаттар буйына к0тк2н 0м0т0 32м ирек 0с0н к0р2ше Октябрь социалистик революция3ы тарафынан тормош7а ашырыла. Коммунистар партия3ы, алдын4ы рус пролетариаты ет2кселегенд2 Баш7ортостан хе6м2тс2нд2ре л2 ирек яулап алалар. Граждандар  3у4ышы йылдарында Чапай ке1ек батыр6ар мен2н берлект2 халы7 илг2 ябрыл4ан дошманды 7ыйрата 32м б2хетле тормош7а кил2.

«Й2мле А4и6ел буй6ары» поэма3ы б2хетле 32м азат тормошто тасуирлау, ошо б2хетте яулау юлын 0йр2те1се Коммунистар партия3ына дан йырлау мен2н тамамлана.

Лирик 32м эпик планда тасуирлан4ан был х2л- ва7и4алар «Й2мле А4и6ел буй6ары»  поэма3ыны8 16енс2лекле сюжетын т2шкил ит2. Поэманы8 сюжет 3ы6ы4ы- ва7и4алар 19еше А4и6ел образы тир23енд2 туплана, 32м ул образ, халы7 ижадында4ыса, Тыу4ан илде8 символы д2р2ж23ен2с2 к1т2рел2. А4и6ел образын тыу6ырыу 0с0н ша4ир ошо  йыл4а ха7ында4ы баш7орт халы7 йыр6арын 32м легендаларын о9та фай6алана, т2би42тте тасуирлау 32м т2би42т к1ренешт2рен й2нл2ндере1 алымдарына м0р2ж242т ит2. м292л2н, ташсы 32м 3алсы йыр6ары, 7обайыр6ар революция4а тиклем А4и6ел буй6арында4ы  ауыр тормошто, Чапаев тура3ында4ы легенда граждандар  3у4ышы йылдарында илде дошмандар6ан та6артыу к0р2шене8 героик к1ренешт2рен к16 алдына килтерерг2 яр6ам ит2. " бе66е8 к0нд2р62 шат тормошто8 к1рке булып 0р- я8ы шат йыр6ар я84ырай.

Халы7 ижады традицияларын у8ышлы дауам ите1 й1н2лешенд2 Р2шит Ни4м2ти айырыуса 7обайыр жанрын поэмала бик о9та 7уллана:

Ай А4и6ел, А4и6ел,

К1пте к1рг2н А4и6ел,

?артлас Урал ни к1р32,

Шуны к1рг2н А4и6ел.

Ел- дауыл4а 7ушылып,

7

 Йыр   йырла4ан И6ел ул,

О6он 41мере буйына

 Йыр ты8ла4ан И6ел ул.

Ай- 7ылыстай б0г0л0п,

Яр6арынан т1гелеп,

Ар4ыма7тай ирегеп,

Ашы4ып а77ан И6ел ул.

Ай А4и6ел, А4и6ел!

Ай А4и6ел, А4и6ел!

Ошондай к1п юллы 7обайыр строфа3ы аша ша4ир А4и6елде й2нле итеп 31р2тл2й.

?обайыр формалары поэма4а эпиклы7, хик2й2л21 сифаттары 09т232, халы7 йыр6ары 292р6е лиризм мен2н 3у4ара. Поэмала йыр4а тартым ритм- интонациялар 6а  йыш осрай:

А4и6елде8  3ыуы 3ал7ын,

Яр6ары таш бул4ан4а,

А4и6ел ке1ек саф  йыл4а

Ю7тыр инде донъяла.

Ал7ынып а4а А4и6ел,

Талпынып а4а А4и6ел

Тау6ар артынан.

М2ск21г2 барып етер  ул,

?айнар с2л2м 2йтер ул

Баш7орт хал7ынан!

Бындай срофалар Р2шит Ни4м2ти поэзия3ы 0с0н хас ябайлы7 32м образлылы7 мен2н айырылып тора. Шул у7 ва7ытта улар 31р2тл21 саралары 32м интонациялары мен2н д2 йыр жанрына я7ын. Поэмала бик  йыш осра4ан «к0м0ш 3ыу», «саф  йыл4а», «зифа тал»ке1ек халы7сан эпитеттар, А4и6елде тасуирла4анда «3ал7ын терег0м0ш шикелле», « 16е8 ке1ек т2р2н, 16е8д2й ки8», «т0пт2ренд2 ва7 таш, 2йтер3е8 д2 барлы7 йондо6 шунда байы4ан» тибында4ы са4ыштырыу6ар  7улланыу был 292р62 31р2тл21 сараларыны8 ябай 32м м242н2ле ик2нлеген к1р32т2. №1р2тл21 сараларыны8 ябайлы4ы 32м образлылы4ы, 7обайыр, йыр, легенда жанр6арыны8 7улланылыуы, йыр4а тартым интонациялар поэманы8 халы7 ижады традициялары мен2н ты4ы6, б2йл2нешен к1р32т2.

        Р2шит Ни4м2ти «Й2мле А4и6ел буй6ары» поэма3ында, халы7 поэзия3ы традицияларын о9та фай6аланып, баш7орт хал7ыны8  ауыр 1тк2не, героик к0р2ше 32м х26ерге б2хетле тормошо ха7ында лиро- эпик характер6а4ы у8ышлы 292рен тыу6ыр6ы. Был поэма- ша4ир6ы8 16 ижады 0с0н ген2 т1гел, б2лки баш7орт хал7ыны8 поэзия3ы 0с0н д2 232ми2тле бер 292р ул.

8

Йом4а7лау

Р2шит Ни4м2ти6е8 поэзия3ы – бай темалы 32м к1п жанрлы ижад, ша4ир баш7орт 262би2тен и8 я7шы ши4ыр6ар, поэмалар мен2н байы7тыр6ы. баш7орт ши4ырыны8 ритм, жанр т0рл0л0г0н ки82йтте.

 Р. Ни4м2ти поэзия3ыны8 к0с0 32м 16енс2леге- публицистик алымдар мен2н 3у4арыл4ан лириканы8 ки8 урын алыуында.

 В. Маяковский6ы8 поэтик традицияларын дауам итеп, уны8 поэзия3ын ижади 0йр2неп, Р. Ни4м2ти баш7ор поэзия3ыны8 г1з2л 0лг0л2рен тыу6ыр6ы. Уны8 поэзия3ы, поэтик формалар 32м жанр6ар4а бай бул4ан ке1ек, теле мен2н д2 бай ижад булды.

Р2шит Ни4м2ти- к1ренекле ша4ир булыу мен2н берг2, 32л2тле драматург, публицист 32м т2ржем2се л2. Уны8 «А4и6ел ярында», «Урман шаулай» ке1ек драма 292р62ре Баш7орт академия драма театры с2хн23енд2 7уйылдылар.

Р2шит Ни4м2ти 16е ши4ыр6арында32м поэмаларында данла4ан А4и6ел  йыл4а3ыны8  яр башына, )ф0н08 Н.К. Крупская исеменд2ге ба7са3ында, ерл2нг2н. Уны8 м2рм2р 72бер ташына шундай 31662р  уйып я6ыл4ан: «Б0т2 уйым, 41мерем мен2н бурыслымын  б0й0к хал7ыма» Баш7ортостанды8 халы7 ша4иры Р2шит Ни4м2ти (1909-1959).

 Был ха7та Баш7ортостанды8 халы7 ша4иры Мостай К2рим 16ене8 бер и9т2легенд2 былай тип я66ы: «… :ур ша4ир6ы8 41мере был ике дата ара3ына 4ына 3ыйып 7ала алмай. №у84ы датаны аша атлап, ул кил2с2кк2, 1лем3е6лекк2 юл тота.  Ысын халы7 ша4иры- халы7 к18еленд2. " халы7 к18еле хазиналар6ы 3а7лай бел2 1л».

9

?улланыл4ан 262би2т

1. М. ;2йнуллин,  ;.Х0с2йенов, Совет Баш7ортостаны я6ыусылары, «Китап»,1988;
2. Х0с2йенов  ;.Б, Халы7 ша4иры Ни4м2ти. Т2н7ит- биографик очерк.; 
3. Во весь голос: Стихи и поэмы.Уфа, 1983
4. Баш7орт 262би2те тарихы, «Китап» , 1996

Р2шит Ни4м2ти6е8 «Й2мле А4и6ел буй6ары»  поэма3ында халы7 ижадыны8 са4ылышы

А4и6ел йыл4а3ы 32м Урал тауы буйзарында борон-борондан  й2ш2п килг2н баш7орт хал7ы ошо й2мле йыл4а 32м тау тура3ында  бик к1п йыр6ар, 7обайыр6ар, легендалар сы4ар4ан. Был ижадта халы7ты8 к18ел байлы4ы, 7ай4ы-шатлы7тары ла тулы са4ыл4ан.
Р2шит Ни4м2ти 1939 йылда я64ан «Й2мле А4и6ел буйзары» поэма3ында халы7  ижадыны8 ошо г1з2л 0лг0л2рен2  м0р2ж242т ит2. А4и6ел йыл4а3ы  тура3ында4ы йыр6ар4а, 7обайыр6ар4а легендалар4а таянып, ошо поэма3ын я6а.

Халы7ты8 Тыу4ан илг2 бул4ан 30й01 той4оларын, уй6арын 32м тел2кт2рен ша4ир ошо образдар4а б2йл2п са4ылдыра. Поэмала А4и6ел мен2н Урал халы7ты8 бар шатлы4ын 32м 7ай4ы3ын  урта7лашып й2ш2г2н тере образдар ке1ек 31р2тл2н2л2р; улар, г1й2, халы7ты8 быуаттар буйына йыйылып килг2н уй 32м той4оларын 30йл2п торалар. Халы7 16  0м0т0н, тел2кт2рен йы6ар4а  3ал4ан, ошо йыр6ар6ы ты8лай килг2н А4и6елг2, г1й2, шул йыр6ар6ан м28гелек 6ур 32йк2л 7ор4ан.

Лирик 32м эпик планда тасуирлан4ан был х2л- ва7и4алар «Й2мле А4и6ел буй6ары»  поэма3ыны8 16енс2лекле сюжеты булып тора. Поэманы8 сюжет 3ы6ы4ы- ва7и4алар 19еше А4и6ел образы тир23енд2 туплана, 32м ул образ, халы7 ижадында4ыса, Тыу4ан илде8 символы д2р2ж23ен2с2 к1т2рел2. А4и6ел образын тыу6ырыу 0с0н ша4ир ошо  йыл4а ха7ында4ы баш7орт халы7 йыр6арын 32м легендаларын о9та фай6алана, т2би42тте тасуирлау 32м т2би42т к1ренешт2рен й2нл2ндере1 алымдарына м0р2ж242т ит2, м292л2н, ташсы 32м 3алсы йыр6ары, 7обайыр6ар революция4а тиклем А4и6ел буй6арында4ы  ауыр тормошто, Чапаев тура3ында4ы легенда граждандар  3у4ышы йылдарында илде дошмандар6ан та6артыу к0р2шене8 героик к1ренешт2рен к16 алдына килтерерг2 яр6ам ит2. Халы7 ижады традицияларын у8ышлы дауам ите1 й1н2лешенд2 Р2шит Ни4м2ти айырыуса 7обайыр жанрын поэмала бик о9та 7уллана:

Ай А4и6ел, А4и6ел,

К1пте к1рг2н А4и6ел,

?артлас Урал ни к1р32,

Шуны к1рг2н А4и6ел.

Ошондай к1п юллы 7обайыр строфа3ы аша ша4ир А4и6елде й2нле итеп 31р2тл2й.

?обайыр формалары поэма4а эпиклы7, хик2й2л21 сифаттары 09т232, халы7 йыр6ары 292р6е лиризм мен2н 3у4ара. Поэмала йыр4а тартым ритм- интонациялар 6а  йыш осрай:

А4и6елде8  3ыуы 3ал7ын,

Яр6ары таш бул4ан4а,

А4и6ел ке1ек саф  йыл4а

Ю7тыр инде донъяла.

№1р2тл21 сараларыны8 ябайлы4ы 32м образлылы4ы, 7обайыр, йыр, легенда жанр6арыны8 7улланылыуы, йыр4а тартым интонациялар поэманы8 халы7 ижады традициялары мен2н ты4ы6, б2йл2нешен к1р32т2.

        Р2шит Ни4м2ти «Й2мле А4и6ел буй6ары» поэма3ында, халы7 поэзия3ы традицияларын о9та фай6аланып, баш7орт хал7ыны8  ауыр 1тк2не, героик к0р2ше 32м х26ерге б2хетле тормошо ха7ында лиро- эпик характер6а4ы у8ышлы 292рен тыу6ыр4ан. Был поэма- ша4ир6ы8 16 ижады 0с0н ген2 т1гел, баш7орт хал7ыны8 поэзия3ы 0с0н д2 232ми2тле бер 292р булып тора.