Суута дивиизиин сэрэгшэн, суута багша

Балданов Гэсэр, 9 «б» классай һурагша, багша Мункуева М.Б.

Суута дивиизиин сэрэгшэн, суута багша

Хайрата элинсэг эсэгэдэмни – хэтын хэтэдэ мүнхэ алдар!

1941 оной июниин  22-то фашис Германи добтолон ороhон байна.Энэ ехэ аймшагтай дайн манай гүрэнэй арад зондо ехэ зоболон, гашуудал асарhан байна.  ороноо хамгаалхаа  бүхы арад зон баатарлиг ябадал  гаргажа, фашистнуудые сохихо  гэжэ бүхы шадалаа гаргаhан юм. Фашистнуудтай дайнда Илалта туйлаһанһаа хойшо 75 жэл үнгэрөө, олон олон залуу хүбүүд басагадай баатаршалгын, зоригтой, зүрхэтэй байһанһаань Илалта туйлагдаа. Тэдэнэй дунда Илалта шэрээлсэհэн манай Шэбэртэ нютагай ветеран, суута Сибириин 321 дивизиин сэрэгшэн Цыренжапов Бато Цыренжапович болоно.

Цыренжапов Бато Цыренжапович 1921 оной январиин  нэгэндэ Бэшүүрэй аймагай Дабаата  нютагта олон үхибүүдтэй  гэр булэдэ түрэhэн байна. Түрэл нютагайнгаа эхин hургуули дүүргээд, hүүлдэнь  Шэбэртын hургуулида 7 класс дүүргэhэн  юм. Татауровын механигуудай училищидэ һураад, трактористаар «Крупская» колхоздо Бэшүүрэй аймагай Дабаата  нютагта хүдэлжэ эхилээ.

1943 ондо өөрын дураар  17 наhатайдаа фронтодо  мордоhон юм. Эрхүү тойрогой Мальта нютагта байрлаhан сэрэгэй буудалгын хорооной миномётно ротодо  hуража байтарынь, фронт ошохо захиралта ерэбэ. 1944 оной июль һарада Гурбадахи Прибалтикын фронт 321 Чудово-Дновскойн дивизи эльгээгдээ. Һүүлдэнь энэ дивизи «Сибириин суута 321-дэхи дивизи» гэжэ нэрлэгдэհэн юм. Энэ дивизиин Алдарта геройнуудай нэгэн манай нютагай хүн  Бато Цыренжапович  гэжэ мэдэхэдээ, би ехээр омогорхоհон байнаб.

Дайнай үедэ Бато Цыренжапович ехэ баатаршалга гаргажа, фащистнуудые бута сохилсоһон байна. Алексей Егоров гэжэ ород хүбүүнтэй нүхэсөө. 1944 оной августын 3-да ехэ шанга байлдаан болоhон юм. Ваньки, Мартош, Удрис гэжэ нютагуудые сүлөөлөөд, Педедзе гэжэ ехэ мүрэнэй эрьеэр фашистнуудаар тулалдаха гэжэ совет сэрэгшэд түсэб табиhан байна. Псковско-Островско операцида Тиин манай сэрэгшэд, тэдэнэй дунда Цыденов Б.Б., ехэ баатаршалга гаргажа фащистнуудые бута сохижо, Днепр мYрэнhээ саашань намнаhан юм. Бато Цыренжапович амин бэеэ хайрлангүй, шархатаад байһан Алексей нүхэрөө бэе дээрээ гаргаһан байна. Иимэл эрдэм бэлигтэй, хатуу зоригтой, урагшаа эрмэлзэлтэй, сэбэр сэхэ һанаатай хүнүүдэй хуби заяанай харгы ондоо байхань аргагүй байгаа...  Хоёр арадуудай эб найрамдал хэтын хэтэдэ мүнхэ байхал! Олон сэрэгшэд шархатаhан, алуулhан байна. шархатажа , госпитальда аргалуулаа.

Элинсэг абамни дайнай хүшэр хүндые бэе дээрээ үзэһэн байна. мүнөөдэрэй дайнай ветерануудта алдар соло!!! 1945 оной майн 9-иие тэмдэглэжэ баярлаһан Бато Цыренжаповичай саашанхи бүхы ажабайдалынь Илалта гэхээр. Хүлгүйб гээд, хүнэй гарай болошоогүй. Түгсүүл шэнгихэн хоёр модо углаад лэ: «Урагшаа!» - гээд, арад зонтой алхасаа нэгэдэн ябаһан. «Запорожец» машинаяашье өөрөө шадамар бэрхээр жолоодохо. «Шанга голтой хүн һэн», - гэжэ нютагайхидынь хэлсэдэг. Дайнһаа бусаад, Улаан-Yдын багшанарай училищиин студент болоо. 1952 ондо энэ һургуулияа эрхим һайнаар дүүргэжэ, багшын диплом абаа. Шэбэртынгээ дунда һургуулида  багшынгаа ажалай намтар эхилһэн түүхэтэй. Тиигээд лэ 1952 онһоо 1964 он болотор физкультурын багшаар, 1964 онһоо наһанайнгаа амаралтада гаратараа 1982 он болотор Шэбэртын интернадай хүтэлбэрилэгшээр эдэбхитэйгээр хүдэлжэ, «Эрдэм гэгээрэлэй отличник» гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө, олон тоото грамотануудаар шагнагдаа.  Багшын ажалда  Бато Цыренжапович   хамсыгаа шуун оролсожо, хүлеэгдээгүй ехэ амжалтануудые туйлаа.