Ынырыллан барбыта Саха уола...

«Саха омук бүгүҥҥү соруктара уонна сарсыҥҥы са5ахтара»

Советскай Союз Геройа Николай Саввич Степанов 95 сааһыгар аналлаах

«Саха Саарыннара» региональнай конференция

( Уолаттар бѳлѳ5үнэн хоһоон аа5ыыларын сценарийа)

Толордулар: Бүлүү улууһун 1 Күүлэт

 орто оскуолатын   10 кылааһын уолаттара

Салайааччылар: саха тылын, литературатын учуутала

 Иванова Альбина Семеновна уонна

английскай тыл учуутала Семенова Алена Владимировна.

Бүлүү к., 2017с.

«Ыҥырыллан барбыта саха уола…»

        Быйыл Советскай Союз Геройа Николай Саввич Степанов тѳрѳѳбүтэ 95 сылын туолар. Биһиги улууспутугар Герой аатын үйэтитиигэ араас тэрээһиннэр ыытыллаллар. Ол курдук, «Саха омук бүгүҥҥү соруктара уонна сарсыҥҥы са5ахтара» региональнай научнай-пркатическай конференция5а уолаттар аа5ыыларыгар 10 кылаас уолаттара бѳлѳ5үнэн аа5ыыларын темата - «Ыҥырыллан барбыта саха уола…» .

Хорсун быһыы ханнык ба5арар кэмҥэ оҥоһуллуон сѳп. А5а дойду Улуу сэриитигэр саха чулуу уолаттара Кыайыы туһугар тыыннарын да толук уурарга бэлэмнэр этэ. Кинилэр тѳрѳѳбүт дойдуларын кырыыстаах сэрииттэн босхолуурга уоттаах кыргыһыыга киирэллэрэ.

Биһиги улууспут үс Геройуттан биирдэстэрэ Николай Саввич Степанов оҥорбут хорсун быһыыта эдэр ыччакка үтүѳ холобур буолар.

Эйэлээх кэмҥэ үгүс ыччат  Хотугу Кавказка ытык иэстэрин толоро сылдьан хорсун быһыыны оҥорбута. Биһиги нэһилиэкпититтэн Семенов Айуол Викторович Дагестан Республикатыгар «Тайфун» диэн анал этэрээккэ бастыҥ снайпер быһыытынан сулууспалыы сылдьан оҥорбут хорсун быһыытыгар анаан уонна кини сырдык аатын үйэтитэргэ бу теманы таллыбыт.

Хоһоон аа5ыытын сценарийа «Ыҥырыллан барбыта саха уола…» диэн ырыа тылларын сүнньүнэн Айуол Семенов сулууспалыы сылдьан суруйбут хоһооннорун уонна олохтоох автордар Егор Семенович Васильев, Иннокентий Филиппович Васильев киниэхэ анаабыт хоһооннорун строкалара киирдилэр.

Айуол Семенов хоһоонноругар тѳрѳѳбүт дойдуга таптал, ахтыл5ан күүһэ ойууланар. Ийэтигэр, таптыыр кыыһыгар истиҥ иэйиитэ кыргыһыы уотугар киирэригэр тирэх буоларын, күүс, эрэл эбэрин хоһуйар.

От ыйын 23 күнүгэр 2015 сыллаахха Дагестан Республикатыгар уочараттаах бойобуой соруда5ы толоро сылдьан, Гимры диэн бѳһүѳлэк аттыгар этэрээтин быыһаары  ѳстѳѳх буулдьатыттан хорсуннук охтубута. Кини хорсун быһыытын уонна бойобуой эбээһинэһин үрдүк таһымнаахтык толорбутун бэлиэтээн  саамай үрдүк чиэс Кыһыл беретин тѳрѳппүттэригэр тиксэрбиттэрэ. 2016 сыл кулун тутар ыйга Россия Президенэ В.В.Путин Ыйаа5ынан «Орден Мужества» на5арааданы тѳрѳппүттэригэр Анна Васильевн5а уонна Виктор Ильичкэ туттарбыттара.

Биир дойдулаахпыт Айуол Семенов аатын үйэтитэн, Бүлүү куоратыгар саҥа уулусса тутуллар, Сулууспалаабыт чааһыгар мемориальнай дуоска арыллыбыта. Кини хорсун быһыыта эппиэтинэстээх, дьулуурдаах, дойдуга бэриниилээх, бэйэ5э үрдүк ирдэбиллээх буоларга ыччаты сирдиир.

Сүрэхпитигэр ѳрүү биһигинниин Айуолбут сырдык мѳрсүѳнэ…

Хоһоону аа5ыы күрэ5э ыытылар күнэ – тохсунньу 20 күнэ,2017с.

Ыытыллар сирэ : Бүлүү улууһун Бүлүү куората.

Хоһоону аа5аллар : Бүлүү улууһун 1 Күүлэт орто оскуолатын 10 кылааһын уолаттара.

Аа5ыыны бэлэмнээтилэр:

- Иванова Альбина Семеновна,кылаас салайааччыта, саха тылын, литературатын учуутала

- Семенова Алена Владимировна,  Айуол Семенов эдьийэ, английскай тыл учуутала .

Тэрээһинэ – Презентация, уолаттарга байыаннай форма.

Ыҥырыллан барбыта саха уола

Алаһа дьиэтиттэн тэйбитэ.

Кинини атаара хаалбыта сайыҥҥы кустук,

Күһүҥҥү тыал, кыһыҥҥы чысхаан тымныылар..

Далбаатыы хаалбыта алааһа

Күѳх солко хатыҥнаах чараҥа.

Эрэнэ, кэтэһэ хаалтара

Аар тойон а5ата , Иэйиэхсит ийэтэ.

Тѳрѳѳбүт буоругар ахтыл5ан

Хоһоон тылыгар кутуллара:

«Дойдум сылаас тыынынан

Эбэм кытылыгар олорон,

Мин уоскутуна сатыыбын-

Өрүһүм долгуйар ыраахха диэри…

Сиспийэммин этэбин

Сүрэхтэн тахсар тыллары –

Ханна да барыам суо5а

Өбүгэм дойдутуттан»

Ол эрэн инникигэ эрэл,

Тулхадыйбат күүстээх санаа

Баһыйара хоһоонноругар:

«Онтон билигин кэскилим туһугар

Бэйэбин харыстаныам.

Барыта баар буолуо бу сиргэ,

Бу күн анныгар!»

Ыраах Дагестан сиригэр

Таас хайалар очуостара

Тапталлаах ийэтин санатан,

Хоһооҥҥ тиһиллэллэр:

« Ийэм баар буолан,

Уһун сирин кѳрдѳ5үм,

Кѳрүлүү сүүрдэ5им,

Сайыһан сиэтистэ5им.

Ийэм аһа минньигэһин,

Дьиэм иһэ сырдыгын,

Таҥнар таҥаһым сылааһын,

Таптыыр санаата ырааһын!»

Дойдубут тыына бэлэхтиир

Биһиэхэ кэрэ кэмнэри.

Кини үтүѳ үгэстэрин

Салгыахпыт диэн эрэннэрэбит.

Дойду ииингэр ытык иэс

Тѳлѳбүрэ - үрдүк анал.

Эдэр саас ыраас таптала

Эрэли эбэр, санааны күүһүрдэр.

Арай суруйара кини олоххо

Үрдүк аналын туһунан,

Килибик, сэмэй тапталын,

Ыраас иэйиитин кистэлин:

«Кыыс хатыҥ лабаалара

Санаталлар күндү киһибин.

Мин таптыыр до5орбун,

Оло5ум аргыһын этэбин.

…Онтон ыла сыһыаммытын

Харыстыа5а айыл5а -

Күѳх хонуулара, сыһыылара,

Күѳх суугун аар тай5ата.»

Тѳрѳѳбүт ийэ сирин харыстаан,

Тапталын булбут ытык сирин харыстаан,

Айгыр-силик айыл5атын харыстаан,

Өбүгэтин дойдутун харыстаан,

Хабыр хапсыһыыга киирэрэ,

Саа, буулдьа уотуттан толлубакка.

Ол уоттаах кыргыһыы кэмигэр

Кини до5отторун сүтэрбитэ,

Санаан ылбыта Сахатын сирин,

Ийэтин, а5атын, чугас дьоннорун…

Сир Ийэ сиксиктэрин

Силлиһиннэрэр ситиминэн

Ча5ыл5ан охсор түргэнинэн

Чачатар сурах тар5аммыта…

Онно, ыраах Дагестаҥҥа

Таас хайалар таманнарыгар

Саха буойун ыччатын

Тэбэр сүрэ5э тохтообута…

Ким буруйугар о5унна

Эдэркээн сааһыгар саха уола?

Орто дойду оло5ун билбэккэ

Ийэлээх а5атыттан букатын барда5а…

Эйэлээх олоххо хорсун быһыы

Сыаналанар үрдүктүк.

Кини сырдык аатын сүгэр билигин

Куораппытыгар саҥа уулусса.

Биһиги биллэрэбит аан дойдуга

Саха сирэ сэриини ба5арбат!

Биһиги ба5арабыт орто дойдуга

Уһун үйэлээх дьоллоох оло5у!