Офицер, учуутал, краевед Константин Егорович Захаров

А.Е. Кралин аатынан Абаºа агротехническай орто оскуолата.

Офицер, учуутал, краевед Константин Егорович Захаров

Суруйда: Aбaºa агротехническай орто

оскуолатын 7 кылаа»ын ¼¹рэнээччитэ

Артемьева Сардаана.

Абаºа 2009 сыл

¶лэм ис хо»ооно

      Киириитэ.

1. Константин Егорович Захаров оºо caaha.
2. Константин Егорович Аºа дойду Улуу сэриитигэр.
3. Костантин Егорович ытыктанар учуутал.
4. Константин Егорович биллэр краевед.

      Т¼м¼к.

      Ту»аныллыбыт литература.

Абаºа   нэ»илиэгэ  бэйэтин   историятынан,  ¼»¼йээннэринэн,  дьонунан-сэргэтинэн улууска эрэ буолбакка республикаºа тиийэ аатырар. ¶т¼¹-мааны дьоно, кинилэр ¼лэлэрэ-хамнастара, олохторо-дьа»ахтара, ыраас сырдык ыралара, кэрэ-бэлиэ суоллара-иистэрэ умнуллуо суохтаах. Оннук биир ¼т¼¹  ки»инэн     Константин  Егорович Захаров буолар.

Бойобуой офицер, ¼т¼¹лээх учуутал, биллэр-к¹ст¹р краевед Абаºа нэ»илиэгин дьонугар ¼т¼¹ ¹йд¹б¼л¼ хаалларбыт ки»и буолар.

Константин Егорович Захаров 1918 сыл муус устар 23 к¼н¼гэр, уруккута Саха уобала»ын Боотурускай улуу»ун 2-с Скараульскай нэ»илиэгэр, били½½итэ Амма улуу»ун Aбaºa нэ»илиэгэр т¹р¹¹б¼тэ. ¶рд¼к ¼¹рэхтээх, партия чилиэнэ.

Константин Егорович Кы»ыл армия кэккэтигэр 1941 сыллаахха ы½ырыллан дойду илин ¹рт¼гэр Японскай милитаристары утары халы½ хахха, к¹м¼скэл буолан турар араас чаастаргд сулууспалаабыта. Константин Егорович Кы»ыл Сулус орденынан наºараадаламмыта.

Константин Егорович Якутскайдааºы педагогическай институт историческай отделениятын б¼тэрэн баран, Абаºа оскуолатыгар учууталынан, ¼¹рэх чаа»ын сэбиэдиссэйинэн, директорынан ¼лэлээбитэ, дьон-сэргэ ытыктабылын, убаастабылын ылбыта.

Константин Егорович Захаров улуу»ун историятын суруйууга, Cahыл Сы»ыыны ¼йэтитиигэ, Абаºа оскуолатыгар историческай музейы а»ан ¼лэлэтиигэ сыратын-сылбатын биэрбит, билиитин-к¹р¼¼т¼н уурбут ки»и.

¶¹лээннээхтэрэ ахталларынан Константин Егорович ыраас санаалаах, чи½ билиилээх, элэккэй майгылаах, кытаанах ирдэбиллээх, ¼рд¼к эппиэтинэстээх, ырааºы ¹т¹ к¹р¹р ки»и этэ.

Константин Егорович Захаров oºo caaha.

Константин Егорович 1918 сыллаахха муус устар 23 к¼н¼гэр Амма оройуонун Абаºа нэ»илиэгэр дьада½ы ыалга ¼h¼c оºонон т¹р¹¹б¼тэ.

Улахан убайа Николай Егорович Захаров Саха сиригэр биир бастакы комсомолец-коммунист, чекист ¼р¼½ баандалары утары охсу»ууларга, элбэх кыргы»ыыларга кыттыбыта. Пепелясв  баандатын  утары  буолбут  Билиистээх  сэриитигэр  кыргы»ыыга  кини  тыына быстыбыта. Бу 1923 сыллаахха муус устар ый 2 к¼н¼гэр баара-суоºа 21 caacтaaºap этэ.

Чекист уоллааºынан, сэбиэскэй была»ы ¹й¼¼ллэр диэн ¹»¹¹н аºатын Егор Гермогеновы»ы уонна иккис убайын Иннокентий Егорови»ы уру½ бандьыыттар 1922 сыллаахха кы»ын сойуолаан, ытан ¹л¹р¹лл¹р.  Онтон сылтаан  1923 сыллаахха ийэлэрэ ыалдьан ¹л¹р, 5 саастаах Костя онон тулаайах хаалар. Аºатын аймахтарынан Лыбаºа олорор Ыскадьыах Уо»ук уонна Бачалла диэн ыалларынан сылдьан oºo caaha эрэйдээхтик ааспьгг. Кини дьиэ тас улэтигэр, сайынын окко, кы»ынын c¼¹h¼ уулатааччы, мас-муус киллэрээчи буолан к¹м¹л¹»¹р. 1930 сыл к¼»¼н аймаºа Абаºа сэбиэтин председателэ Захаров Василий Дмитриевич 12 саастаах Костя уерэммэккэ сылдьарын туган киллэрэн интернакка биэрэн, Костя ¼¹рэнэр дьолго тикснбит. 1937 сыллаахха Абаºа 7 кылаастаах оскуолатын б¼тэрэр.

1937 сыллаахтан 1940 сыллаахха диэри Республикатааºы политпросвещение оскуолатын ¼¹рэнэн б¼тэрэр уонна дойдутугар тахсан Амматааºы    ¼¹рэх салалтатыгар ¼лэтин саºалыыр . Сылтан эрэ ордук буолтун кэннэ Aºa дойду сэриитэ саºаланар. Инньэ гынан 1941 сыл балаºан ыйыгар Кы»ыл Армия кэккэтигэр ы½ырыллар. Забайкальскай фронт 36-с армиятын 205-с танковай биригээдэтин састаабыгар минометчиктар взводтарын командирынан aнанан Японияны утары сэриигэ кыттар.

1946 сыллаахха старший лейтенант званиелаах ,бойобуой уордьаннах дойдутугар этэннэ эргиллэн кэлбитэ.

1946 сыллаахха дойдутугар, Абаºа сиригэр кэлээт 7 кылаастаах оскуолаºа ¼лэлээбитинэн барбыта - физкультураны уонна конституцияны ¼¹рэтэр учууталынан. 1947-49сс. Дьокуускайдааºы учительскай институту, онтон 1953-54 сылларга педогогическай институт сити»иилээхтик б¼тэртиир, ¼рд¼к ¼¹рэхтээх историк учуутал идэтин ылар 1949 сылтан     ¼¹рэммит бириэмэтиттэн ураты,   1989 сылга диэри араас та»ымнаах ¼лэлэргэ сылдьан пенсияºа тахсыбыта. Кини ¼лэтэ - физрук, военрук, историк уонна географ, кылаас     салайааччыта, завуч уонна у»ун кэмнэргэ оскуола директора.

Империалистическай Японияны утары сэриигэ.

Константин Егорович Захаров 1941 с. балаºан ыйын 3 к¼н¼гэр Кы»ыл армия кэккэтигэр ы½ырыллыбыт. Ол кэм½э 1941 с. балаºан ыйын 15 к¼н¼ттэн ахсынньы ый эргэтигэр диэри Иркутскай куоракка 525 н¼¹мэрдээх автотранспортнай полкаºа младшай комадир-шофер ¼¹рэºэр ¼¹рэммит. 1942 сыллаахха Сретенскэй байыанай училищены ¼¹рэнэн б¼тэрэн взвод командира буолбута. 1945 сыл атырдьах, балаºан ыйдарыгар Япония Квантунскай армиятын утары кырыктаах кыргы»ыыларга Забайкальскай фронт 36-с армиятыгар 205-ис танковай биригээдэтин мотострелковый батальонугар минометнай взвод командирынан кыттыбыта. Хайлар сэриитигэр кини сылдьар чаа»ыттан 50-тан тахса ки»и ¹лб¼тэ. Атырдьах ыйын 11 к¼н¼гэр к¼н иккис а½аарыгар Хайлар б¹º¹рг¹т¼н¼¼лээх оройуонунан кини биригээдэтэ салгыы айа½½а туруммуга. Хайлар ¹p¼h¼ тимир-бетоннай муостанан но½¼¹ етт¼гэр туораабыта.

Атырдьах ыйын 12-е сарсыардата ¼¼н¼¼т¼гэр кини ротатын колонна иннигэр урут ыыппыттар. Кинилэр иннилэригэр 2 танка уонна автоматчиктар баран испиттэр. Манна барытыгар отучча дьоппуон кыргыллыбыта. Кинилэртэн биэс ки»и баа»ырбыта. Муостаны атын чаас кэлиэр диэри харабыллаабыттара. Чаастара туун 1ч. саºана кэлбитэ. Ол т¼¼н сэриилэ»э-сэриилэ»э айаннаан сарсыарда атырдьах ыйын 13 к¼н¼гэр, к¼н ойуута Мэндухэ диэн тимир суол станциятыгар киирбиттэр. Константин Егорович дьоппуоннар т¹»¹ ыраах

сиргэ туралларын хараºынан холоон бь»аарбыт. Онтон таблицанан ыйдаран миномет прицелын мина стабилизаторыгар хас да дополнительнай заряд угулларын бы»ааран баран хамаандалаан барбыт.

Онон атырдьах ыйын 17 к¼н¼ттэн саºалаан 18-19 к¼ннэригэр Цицикар куоракка диэри      Квантунскай армия элбэх сэриилэрэ ханнык да утарсыыта суох бэриммиттэрэ,

Кинилэр биригээдэлэрэ Маньчжурияºа Япония сэриилэрэ толору бэринэн б¼пп¼ттэрин кэннэ уонна ¼кс¼лэрэ Советскай Союзка ¼лэºэ атаарыллыбыттарын кэннэ, балаºан ыйын б¼т¼¼тэ, бэйэтин айанынан Чита уобала»а 74-е разъездка кы»ы½½ы казарматыгар т¹нн¼б¼тэ.

1945 с. балаºан ыйыгар Константин Егорови»ы партия чилиэнигэр ылбыттара.Ол кэннэ империалистическай Японияны утары сэриигэ бойобуой сорудахтары туйгуннук толорбугун илин Кы»ыл Сулус орденын уонна Верховнай кылаабынзй командующай Махтал суругун  туттарбыттара.Кинилэр бу сэриигэ Китай уонна Koрея норуоггарын дьоппуон империалистарын батталларыттан босхолоон бэйэлэрин ытык интернациольнай иэстэрин чиэстээхтик толорбутгара. Или½½и граница б¹º¹рг¼¼р¼н уонна 2-с аан дойду сэриитэ бутэриллэрин сити»иигэ улахан кылааты киллэрбиттэрэ.

Константин Егорович Захаров улуу»ун историятын суруйууга, Са»ыл Сы»ыыны ¼йэтитиигэ, A6aºa оскуолатыгар историческай музейы анаан ¼лэлэтиигэ сыратын-сылбатын биэрбит, билиитин-к¹р¼¼г¼н уурбут ки»и. Историк да, т¹р¹¹б¼т т¼¹лбэтин патриотун да бы»ыытынан   кини   ааспыт   кэми   туох  баарынан   к¹рд¹р¹рг¹,  олох   хаамыытын,  олох уустуктарын, дьон-сэргэ олоºун-дьа»аºын, кинилэр дьылºаларын туох баарынан кэпсииргэ дьулу»ара, кы»аллара. Кини  айылºаºа оºолору илдьэ сылдьан сир-дойду, кэрэ айылºа ту»унан умсугутуулаахтык кэпсиирэ. Т¹р¹¹бут нэ»илиэгэр ханна, туох буолан ааспытын, кимнээх хайдах олорбутгарын барытын си»илии билэрэ.

Константин Егорович Аºа дойду Улуу сэриитин кыттыылааºа. Хайлар куорат и»ин кыргы»ыыга кини хамаандалыыр взвода суостаах илиинэн халсы»ыыга киирэн ¹ст¹¹хх¹ ¼г¼с с¼т¼г¼ та»ааран, б¹º¹рг¹т¼н¼¼лээх пууну былдьаабыта. Ити и»ин Константин Егорович Кы»ыл Сулус орденынан наºараадаламмыта.

Ыччаты армейскай сулууспаºа сити»иилээхтик бэлэмнэспит военруктартан биир басты½нара этэ.

Республика норуотун уерэºириитин систематыгар ¼¼нэр к¹л¼¹нэни иитиигэ у»ун  сылларга сыралаах уонна айымньылаах ¼лэтин и»ин Бочуоттаах ааты ылбыт учууталлартан биирдэрэ Константин Егорович аата ¼рд¼к ытыктабылынан ааттанар. Константин Егорович сырдык  аата Трудовая  слава Якутии      кинигэºэ киллэриллэн сылдьар.  Маны тэ½э Педагогическай энциклопедия кинигэºэ киллэриллэн, кини биографията, айымньылаах ¼лэтэ боччумнаахтык  сырдатыллар.  Олоºун   устатын  тухары  анардас  ту»атган  атыны аºалбатах, ¼т¼¹ттэн атыны санаабатах, ¼т¼¹кэннээх ки»и, бэйэтин дойдутун дьи½нээх патриота Константин Егорович Захаров буолар.

Ту»аныллыбыт литература:

1. Борисова Е.И., Захарова К.К. «Би»иги аºабыт». Дьокуускай, 2005с.
2. Караканов П.И. «Алгыстаах Амма Абаºата». Дьокуускай, 2002 с.
3. Захаров К.Е.архивын  матырыйааллара.