Минии Буряад

Багшын мэргэжэл

Багшын хүшэр, хүндэтэ ажалые

Балшар багахан наһанһаа эхилээд,

Олон тоото мэргэжэлнүүд сооһоо

Оложо зүрхөөрөө шэлээ һэм даа.

Жэнгирһэн хонхото һургуулиин жэлнүүдые,

Жэгтэйгээр мүнөө һанадаг хүм даа,

Багша боложо хододоо наададагаа,

Баһа артисткашье болохоео һанадагаа.

Багшал хүн хүүгэдэй зүрхэнэй

Баригдашагүй нэгэл тиимэ утаһые,

Хаанаһаа эхилээд, хайшаа эрмэлзэһые

Харажал обеоржо шадаа һаа жаргалтай.

Хүүгэн наһанайм хүндэтэ багшанар!

Хүнэй һаналые уншажа байһандал,

Хүмүүхэн минии эхин бодолнуудые

Хаража ойлгоһондотнай хододоо баясанаб.

Багшын ажал хүшэр даа, мэдэнэб

Багашуулай зүрхэнэй сохисо бүхэндэ

"Түлхюур" тааруулжа ядахаар болохо,

Түрүүшынгээ багшанарта дахяад хандахаш.

Хүн түрэлтэнэй туйлаһан юумые

Хүсэдыень хадуун, сэдьхэлдээ ойлгоод,

Эдир хүүгэдые хүмүүжүүлэн һургаха –

Энээнһээ ондоо жаргал байха гү?

1972 он.

Гостеприимен мой народ бурятский,

И гостю он знаком иль не знаком,

Повсюду, где горит огонь очажный,

Мы преподносим чашу с молоком!

(Д.Жалсараев)

*********

А у меня такие есть друзья,

 У них сердца всегда парят высоко.

У них сердца всегда звучат, как песня,

У них сердца всегда пылают ярко.

Как дальние негаснущие звезды

Они на всю Вселенную горят.

(Даши Дамбаев)

Табан хушуун малай   
Һү hаалиин шэмэ 
Тансаг тэжээлтэ сагаан эдеэн: 
Һү, сүсэгы, үрмэ, тоhон, 
Айраг, тараг, аарса, сагаа. 
Арад зоной эдеэн ундан 
Ангааха ухаанай үнэтэ эрдэни, 
Үбшэнэй бактериие дараха 
Элүүр энхын шэнжэтэй 
Ута наhалуулжа, удаан жаргуулха 
Охи hайн обдистой 
Тэжээбэриин үйлэсэй түүхэдэ 
Дээдүүлэйм үүсхэhэн соел 
Хүдэлмэришэ малшан бүсгүйшүүдэй 
Хүлhөө урадхаhан бүтээл, 
Сагаан эдеэн, сални, 
Саглашагүй нангин эрдэни.

 

Вкус молока пяти драгоценностей, 
В лучшей еде – белой пище. 
Молоко, сметана, пенка, масло, 
Кислый напиток, кефир, кумыс – 
Святая пища всего народа, 
Бесценное богатство. 
Для крепкого здоровья, 
Долголетия и счастья, 
Чудесный, волшебный, 
Бесценный труд женщин, 
Белая пища – святая драгоценность.

БУРЯАД ЖЭЛНYYД

Буряадай литэ (календарь) абажа  үзэе. Арбан  хоёр жэлэй литэ мүншье hонирхолтой:  хулгана,  үхэр,  бар,  туулай,  луу,  могой,  морин,  хонин,  бишэн, тахяа,  нохой, гахай.

Эдэ бүгэдэ баhал гайхалтай юм. Энэээн тушаа яhала олон домог (предание) зохёогдонхой.

Жэшээлхэдэ,  тэмээн жэл. Мүнөө саг булта  григорианска литэдэ орошонхой. Тэмээнэй жэл гээгдэжэ, жэлдэ ороогүй. Энээн тухай Аполлон Тороев иимэ онтохо зохёогоо.

Атан тэмээн нэгэтэ ама сагаан хулганатай арсалдаад, боосолдоо: уулын саанаhаа  хэмнай  улаан  наранай  мандахые  урда обёорхоб  гэлдэжэ, угаа ехээр боосолдобо: «Улаан  наранай  гарахые урид хараашамнай, уртажа жэлдэ орохол!».

Гэнэн  атан тэмээн гонойжо, согсойжо хэбтээд: « урдаhаа наран  гараха» - гэжэ  урагшаа  хараад хэлэбэ. Бүхэ дээрэнь гараад, баахан хулгана эрьеэшэнэ... Үүрэй сайхын урдахана үдхэн харанхы тунаба. Хулгана – хойшоо хараатай – гэнтэ хярын саанаhаа  сагаархы хараhаар, хашхараа табиба: «Үү, наран!» - гээд, нүхэн  руу үтэр түргэн орошолой.

          Иигэжэ  атан  тэмээн  арбан  хоёр жэлдэ багтаагүйшье hаа, арбан хоёр янзань атан тэмээндэ багтаа бэлэй:

 1. хулгана нюдэтэй                     7. морин зогдортой

2. үхэр гэдэhэтэй                       8. хонин нооhотой

3. бар табагтай                   9. бишэн бүхэтэй    

4.туулай хамартай               10. тахяа сомсогтой

5. луу бэетэй                                11.нохой дуутай

 6. могой hүүлтэй                12. гахай hоёотой