Художественное слово (Нәфис сүз)

Загадки. Табышмаклар

Загадка - это краткое описание предмета или явления, заключающее в себе замысловатую задачу в виде явного или скрытого вопроса.

Загадки являются одним из малых жанров фольклора. Они развивают нашу сообразительность.

Происхождение загадок относится к глубокой древности. Учёные предполагают, что их происхождение связано с условной, тайной речью, к которой человек прибегал, не желая давать настоящие названия животным, предметам и явлениям. Охотник, боясь неудачи, окружал своё занятие тайной. Не говорил, куда он идёт. Человек стал употреблять "подставные” слова.

Халык авыз иҗаты жанрларының берсе - табышмаклар. Алар баланың зиһенен баетуда, акыл сәләтен үстерүдә, уйлау-фикерләвен тирәнәйтүдә зур әһәмияткә ия.

Табышмаклар өлкәсендә зур хезмәт куйган галим Нәкый Исәнбәтнең китаплары аеруча игътибарга лаек. Аның "Татар халык табышмаклары" (Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1970) энциклопедик хезмәте әле дә галимнәр, укытучылар, тәрбиячеләр өчен өстәл китабы булып тора. 

Утта яна,

Суда батмый. (Агач)

Нәрсә төнне яктырта,

Нәрсә яна − яндырмый? (Кояш, ай)

Ормый, сукмый,үзе кешене елата. (Суган)

Аяксыз-кулсыз, мең кат кигән. (Кәбестә)

Түгәрәк − ай түгел,

Сары − май түгел,

Койрыгы бар − тычкан түгел. (Шалкан)

Гәүдәсе бар − җаны юк, Үзе эшләпә кигән − башы юк. (Гөмбә)


             

Скороговорки.

Тел төзәткеч тизәйткечләр һәм тел көрмәкләндергечләр

Скороговорка - жанр устного народного творчества. Это специально подобранная фраза с трудновыговариваемым подбором звуков, которую нужно произнести быстро, не запинаясь. Скороговорки учат говорить, правильно произносить слова. Раньше этот жанр так и назывался "чистоговорки". Авторы скороговорок стремились к тому, чтобы ребенок учился правильно произносить звуки, слова с удовольствием, поэтому изображенные в них картины жизни часто вызывают смех, улыбку.

Тел төзәткеч тизәйткечләр — юмористик әсәрләр. Әмма юмор күп очракта әсәрнең эчтәлегенә түгел, ә аларның әйтелешендә чагыла, ягъни аларны дөрес әйтә алмый аптырау көлке тудыра. Балаларның телен ачтыру, авазларны дөрес әйтергә өйрәтү өчен файдаланыла.

(Кат-кат әйтергә)

Мин әйтә алам,

Кем әйтә ала,

Әхмәт, син әйтеп кара. (э, а)

Үгезегез үзегезнеке,

Мөгезе үгезегезнеке. (з)

Карга, кара, кара, карга!

Каррык, каррык, каркылдама! (к,р)

Тау башындагы таллыкта

Тукраннар тукылдый. (т)

Чыпчык, чыпчык, чык, чыпчык,

Чык-чык, кошчык, очып чык! (ч, к)

Таулар биек таллардан

Тал бөресе балланган. (л)

Җәйнең ямьле көннәрендә

Җиләк җыя Җәмилә.(җ)