Сүз төркемнәренең ясалышы

Баш килеш

Именительный падеж

Кем?-кто?

Нәрсә?-что?

-

Бакча -огород

Шәһәр-город

Бакчалар -огороды

Шәһәрләр-города

Иялек килеше

Притяжательный падеж

Кемнең?-кого?

Нәрсәнең?-чего?

-ның/-нең

Бакчаның-огорода

Шәһәрнең-города

Бакчаларның-огородов

Шәһәрләрнең-городов

Юнәлеш килеше

Направительный падеж

Кемгә?-кому?

Нәрсәгә?-чему?

Кая?-куда?

-га/-гә

-ка/-кә

Бакчага-в огород

Шәһәргә-в город

Паркка-в парк

Кибеткә-в магазин

Бакчаларга-в огороды

Шәһәрләргә-в города

Паркларга-в парки

Кибетләргә-в магазины

Төшем килеше

Винительный падеж

Кемне?-кого?

Нәрсәне?-что?

-ны/-не

Бакчаны-огород

Шәһәрне-город

Бакчаларны-огороды

Шәһәрләрне-города

Чыгыш килеше

Исходный падеж

Кемнән?-от кого?

Нәрсәдән?-от чего?

Кайдан?-откуда?

-нан/-нән

-дан/-дән

-тан/-тән

Урамнан-с улицы

Киемнән-с одежды

Бакчадан-с огорода

Шәһәрдән-из города

Парктан-из парка

Кибеттән-из магазина

Урамнардан-с улиц

Киемнәрдән-с одежд

Бакчалардан-с огородов

Шәһәрләрдән-из городов

Парклардан-из парков

Кибетләрдән-из магазинов

Урын-вакыт килеше

Местно-временный падеж

Кемдә?-у кого?

Нәрсәдә?-у чего?

Кайда?-где?

-да/-дә

-та/-тә

Урамда-на улице

Шәһәрдә-в городе

Паркта-в парке

Кибеттә-в магазине

Урамнарда-на улицах

Шәһәрләрдә-в городах

Паркларда-в парках

Кибетләрдә-в магазинах

I

-м/-ым/-ем

Сумкам-моя сумка

Бүлмәм-моя комната

Кулым-моя рука

Өстәлем-мой стол

Кита(п)бым-моя книга

Күлмә(к)гем-мое платье

(Ай)-аем-мой месяц

  (Җәй)-җәем-мое лето

-быз/-без

-ыбыз/-ебез

Сумкабыз-наша сумка

Бүлмәбез-наша комната

Кулыбыз-наша рука

Өстәлебез-наш стол

Кита(п)быбыз-наша книга

Күлмә(к)гебез-наше платье

(Ай)аебыз-наш меся

(Җәй)-җәебез-наше лето

II

-ң/-ың/-ең

Сумкаң-твоя сумка

Бүлмәң-твоя комната

Кулың-твоя рука

Өстәлең-твой стол

Кита(п)бың-твоя книга

Күлмә(к)гең-твое платье

(Ай)-аең-твой месяц

(Җәй)җәең-твое лето

-гыз/-гез

-ыгыз/-егез

Сумкагыз-ваша сумка

Бүлмәгез-ваша комната

Кулыгыз-ваша рука

Өстәлегез-ваш стол кита(п)быгыз-ваша книга

Күлмә(к)гегез-ваше платье

(Ай)-аегыз-ваш месяц

(Җәй)җәегез-ваше лето

III

-сы/-се

-ы/-е

Аның сумкасы-его(ее)сумка

Бүлмәсе-его(ее)комната

Кулы-его(ее) рука

Өстәле-его(ее)стол

Кита(п)бы-его(ее)книга

Күлмә(к)ге-ее платье

(Ай)ае-его(ее)месяц

(Җәй)җәе-его(ее)лето

-сы/-се

-ылары/

-еләре

-ы/-е

Сумкасы-их сумка

Бүлмәсе-их комната

Кулы-куллары-их рука(руки)

Өстәле-өстәлләре-их стол(ы)

Кита(п)бы-(-лары)-их книга(и)

Күлмә(к)ге-(-ләре)-их платье(я)

(ай)-ае-их месяц(а)

(Җәй)җәе-их лето

Зат

лицо

Берлек сан

Единственное число

Күплек сан

Множественное число

1.

2.

3.

Ю-ам, си(п)б-әм  - мою, поливаю

Ю-асың,  си(п)б-әсең – моешь,  поливаешь

Ю-а, си(п)бә   – моет, поливает

Ю-мыйм, сип-мим  – не мою, не поливаю  

Ю-мыйсың, сип-мисең   – не моешь,  не поливаешь

Ю-мый, сип-ми  – не моет, не поливает

Ю-абыз, си(п)б-әбез  – моем,  поливаем

Ю-асыз,си(п)б-әсез – моете, поливаете  

Ю-алар, си(п)б-әләр   – моют,  поливают

Ю-мыйбыз, сип-мибез –

 не моем, не поливаем

Ю-мыйсыз, сип-мисез –

не моете, не поливаете

Ю-мыйлар, сип-миләр –

не моют, не поливают

Зат

лицо

Берлек сан

Единственное число

Күплек сан

Множественное число

1.

2.

3.

Ю-дым, сөрт-тем –  

Ю-дың, сөрт-тең –  

Ю-ды, сөрт-те –  

Ю-мадым, сөрт-мәдем –

Ю-мадың, сөрт-мәдең –  

Ю-мады, сөрт-мәде –  

 Ю-дык, сөрт-тек –

Ю-дыгыз, сөрт-тегез –  

Ю-дылар, сөрт-теләр –

Ю-мадык, сөрт-мәдек –  Ю-мадыгыз, сөрт-мәдегез -

Ю-мадылар, сөрт-мәделәр-  

Зат

лицо

Берлек сан

Единственное число

Күплек сан

Множественное число

1.

2.

3.

Кайт-канмын, кит-кәнмен-

Кайт-кансың, кит-кәнсең-

Кайт-кан, кит-кән-

Кайт-маган, кит-мәгән-

Кайт-магансың, кит-мәгәнсең-

Кайт-маган, кит-мәгән-

Кайт-канбыз, кит-кәнбез-

Кайт-кансыз, кит-кәнсез-

Кайт-каннар, кит-кәннәр-

Кайт-маганбыз, кит-мәгәнбез-

Кайт-магансыз, кит-мәгәнсез-

Кайт-маганнар, кит-мәгәннәр-

Зат

лицо

Берлек сан

Единственное число

Күплек сан

Множественное число

1.

2.

3.

Яз-ачакмын, кил-әчәкмен- напишу, приду

Яз-ачаксың, кил-әчәксең – напишешь, придешь

Яз-ачак, кил-әчәк –напишет, придет

Яз-маячакмын, кил-мәячәкмен - не напишем, не придем

Яз-маячаксың, кил-мәячәксең – не напишешь, не придешь

Яз-маячак, кил-мәячәк

–не напишет, не придет

Яз-ачакбыз,кил-әчәкбез – напишем, придем

Яз-ачаксыз, кил-әчәксез- напишете, придете

Яз-ачаклар, кил-әчәкләр- напишут, придут

Яз-маячакбыз, кил-мәячәкбез- не напишем, не придем

Яз-маячаксыз,кил-мәячәксез – не напишете, не придете

Яз-маячаклар, кил-мәячәкләр-не напишут, не придут

Зат

лицо

Берлек сан

Единственное число

Күплек сан

Множественное число

1.

2.

3.

 Яз-армын, кил-ермен-

Яз-арсың, кил-ерсең-

Яз-ар, кил-ер-

Яз-мамын, кил-мәмен-

Яз-массың, кил-мәссең-

Яз-мас, кил-мәс-

Яз-арбыз, кил-ербез-

Яз-арсыз, кил-ерсез-

Яз-арлар, кил-ерләр-

 Яз-мабыз, кил-мәбез-

Яз-массыз, кил-мәссез-

Яз-маслар, кил-мәсләр-

Исем

Сыйфат

Фигыль

Рәвеш

1.Исемнән исем ясагыч кушымчалар:

-чы/-че: нефть-че, компьютер-чы, сәясәт-че

1.Исемнән сыйфат ясагыч кушымчалар: 

-лы/-ле: ямь-ле, тоз-лы

-ла/-лә: уй-ла, эш-лә

-ча/-чә: татар-ча, иптәшләр-чә

-лык/-лек: каен-лык, җиләк-лек

-сыз/-сез: май-сыз, сөт-сез

-лан/-лән: горур-лан, үҗәт-лән

-дай/-дәй,-тай/-тәй: кош-тай, мин-дәй

-даш/-дәш: сабак-таш,фикер-дәш

-гы/-ге (-кы/-ке): кыш-кы, кич-ке, яз-гы

-лаш/-ләш: дус-лаш, сер-ләш

-лай/-ләй: -буш-лай, тере-ләй

-лы/-ле: әлмәт-ле, америка-лы

-лык/-лек: атналык,сәгать- лек

-а/-ә: аш-а, яш-ә

-лап/-ләп: чиләк-ләп, ел-лап

2.Фигыльдән исем ясагыч кушымчалар: -к,-ык/-ек, -ак/-әк, -гак/-гәк: көрә-к, тара-к, илә-к,ур-ак,када-к

-чан/-чән: сүз-чән, тырышу-чан

-ы/-е: ким-е, ныг-ы

-лата/-ләтә: ике-ләтә, акча-лата

-гыч/-геч,-кыч/кеч: ач-кыч,бел-геч

-даш/-дәш: аваз-даш, тиң-дәш

-ар/-әр,-р: аг-ар, нечкә-р

-тын/-тен: яшер-тен, астыр-тын

-гы/-ге: себер-ке, пыч-кы

2. Фигыльдән сыйфат ясагыч кушымчалар: 

-ык/-ек: ач-ык,йөгер-ек

-ай/-әй: күб-әй, тар-ай

-ын/-ен: кыш-ын,

кич-ен

-ма/-мә: күргәз-мә,туңдыр-ма

-ыч/-еч:кызган-ыч,аян-ыч

-ыл/-ел: тере-л,бәр-ел, юг-ал

иртә-кич, көн-төн,

тау-тау, ара-тирә

-ым/-ем,-м: йот-ым, тел-ем

3.Алынма сыйфатлар: 

-ик:фонетик, -ив: актив,

 -ль,-аль, -ональ:

муниципаль, социаль

-гар/-гәр: суг-ар,соң-гар

озын-озак, кышын-җәен, кызу-кызу

-ыш/-еш,-ш: уң-ыш,төзел-еш,кара-ш

язгы-көзге, эреле-ваклы, йортсыз-җирсез

-ык/-ек: бер-ек, кич-ек

үрле-кырлы, арлы-бирле, ирекле-ирексез

-ыч/-еч,-ч: сөен-еч,ышан-ыч

артык-портык, кыек-мыек, иләс-миләс, иске-москы

кагу-сугу, яну-көю, киенү-ясану

аннан-моннан, алай-болай, анда-санда

-гын/-ген: ян-гын, оч-кын

аклы-каралы, зәңгәрле-яшелле, кызыллы-яшелле

буйсыну, күзаллау, атказану, үзсүзлеләнү

күзгә-күз,колактан-колакка, үзеннән-үзе

-ынты/-енте: йог-ынты, кис-енте

беркатлы, күпкырлы, эчкерсез; кара күзле, ак сакаллы, озын буйлы; башваткыч, коточкыч, искиткеч, хәлиткеч

авыз итү, ачу итү,бүләк итү; гомер итү, тәэсир итү,гөлт итү

һәрчак, һәрвакыт, кайвакыт, шулчак, һәрвакытта, үзара,

шул чактан

-вык/-век: шарла-вык, гөрлә-век

алмачуар, тимеркүк; халыкара, милләтара

юк булу, дучар булу, гашыйк булу, һәлак булу, исән булу

берүзе, беркөн, беравык, бермәлне, берьюлы

-выч/-веч: калка-выч, яна-выч

туар, барыр,сулмас, исәр, янар, кайнар,

дога кылу, тәрбия кылу, тәүбә кылу

һичөзлексез,һичсүзсез

-ымта/-емтә: куш-ымта,өз-емтә

туган, җебегән, булмаган

ду килү, гөр килү, мәш килү

йөзтүбән, башаркан, яңабаштан

-дык/-дек: табыл-дык, кал-дык

авыру, уяу, җитү, ярсу, калку, бөркү, тынчу, кызу

баш тарту, күңел кайту, ачу килү, ис китү, аяк чалу

чамадан тыш, бу юлы, яшь көйгә

-са/-сә:култык-са, җиң-сә

Алтын__, көмеш___, таш____, агач___

барып җитү, укып чыгу, эшли башлау, басып тору

гомергә, мәңгегә, яңадан, эчтән

-галак/-гәләк,-ганак/-гәнәк: шу-галак, сыр-ганак

кайтып керде, чыгып китте, йөзеп йөри, кайтып килә

башта, биредә, арыда, еракта,үтә, үлеп,өзелеп