Для коллег

Туган тел дәресенең технологик картасы

Сыйныф:                                                                                                                                                                                        Үткәрү көне: _________________________

Тема:______________________________________________________________________________________________________________________________________________

         _______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Максат: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

                   _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

                   _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________.

Җиһазлау_дәреслек, карточкалар, кагыйдәләр җыентыгы, сүзлек,компьютер, проектор, экран.

Дәрес тибы    _________________

Укучыларның фәнни-эзләнү эшен ФДББС таләпләре нигезендә оештыру методикасы

Фәнни-эзләнү эшен  оештыру  баскычлары:

1.Әзерлек
2.Планлаштыру
3.Нәзари һәм гамәли эзләнү
4.Нәтиҗәләрне анализлау һәм гомумиләштерү
5.Хезмәтне яклау

Әзерлек баскычы:
1. Тема сайлау
2. Теманың актуальлеген билгеләү
3. Максат һәм бурычлар кую
4. План төзү

Тема сайлау кагыйдәләре:

1. Тема эчтәлекне ачарга тиеш, ләкин эчтәлектән тар яисә ким булырга тиеш түгел.
   2.     Сайланган темада фәнни яңалык булырга тиеш.
   3.    Тема кыска вакыт аралыгында эшләп чыга алырлык булырга тиеш.
   4.    Укучының ачышы иң беренче чиратта укучының үзенә кызык булырга тиеш.

Тема сайлаганда төгәлсезлекләр
1. ХХ йөзнең икенче яртысында балалар әдәбияты яңа заман рухында яңарту һәм үстерү юнәлешендә
2. Рабит Батулла – күпкырлы шәхес
3. 60-80 еллар  татар прозасында авыл темасы
4. 1960-80 нче еллар татар әдәбиятында яңарыш билгеләре
5. Ф.Садриевның “Таң җиле” романында идея-проблематика (11 яшьлек укучыга бирелгән тема)
6. Аяз Гыйләҗевның иҗатында яңалыклар
7. Ә.Еники – милли моңга бай образлар тудыру остасы
8. Н.Дәүли, Г.Әпсәләмов иҗатында Бөек Ватан сугышы темасының бирелеше

Теманың актульлеген билгеләү ул –  фәнни яктан мөһим ягын, аспектын табу, укучының бу темага кызыклы, яңа карашын табу.

Мәктәп укучысы өчен ул түбәндәге сорауларга җавап бирүне күздә тота:

1. Бу теманың фәндә өйрәнелгәнлеге турында сиңа нәрсәләр мәгълүм?
2. Кайсы галимнәрнең нинди хезмәтләрендә бу темага кагылышлы материал урын ала?
3. Бу тема фәндә  кайсы яктан ачылып бетмәгән, кайсы якка игътибар итәргә кирәк дип саныйсың?
4. Бу темага алынып, син яңа караш белдерергә әзерме?

Максат ул – көтелгән нәтиҗә алдыннан куела торган сорау. Ул теманың актуальлегеннән чыгып һәм аннан соң  куела.
Максат темага ярашлы төстә генә билгеләнә, әмма теманы сүзен сүзгә  кабатларга тиеш түгел.
Бурычлар – максатка бару адымнары, баскычлары.

Хезмәтнең өйрәнү объекты ул – нәрсә тикшерелә дигән сүз.
Өйрәнү предметы – шул өлешнең аерым яклары, сыйфатлары. Предмет темада чагылыш табарга тиеш, еш кына тема белән туры килә.

Хезмәтнең фәнни яңалыгы ул – бу хезмәттәге караш кайсы яктан яңа,  дигән сорауга җавап.
Хезмәтнең гамәли әһәмияте ул – кайда файдаланыла ала, дигән сорауга җавап.
Кагыйдә буларак,  укучы хезмәтенең гыйльми (гамәли) әһәмияте аерып каралмый.

Фәнни-эзләнү эше үз эченә   түбәндәгеләрне         туплый:

1.Титул бите
2.Эчтәлек
3.Бүлекләр
4. Йомгак
5.Кулланылган әдәбият исемлеге
6. Кушымта (әгәр булса)
7.Укытучының рецензиясе

Титул бите
1. Мәктәпнең ТУЛЫ исеме
2.ТЕМА
3. Башкаручы
4. Фәнни җитәкче (кайсы предмет укытучысы, фәнни дәрәҗәсе)
5. Шәһәр, башкару вакыты (елы)
6. Титул битенә һәм эчтәлек битенә номер куелмый

Укытучының рецензиясендә түбәндәге сорауларга җавап булырга тиеш: 

1.Тема эчтәлеккә туры киләме?
2.Укучы теманың актуальлеген нигезли алганмы?
3. Максат-бурычлар дөрес куелганмы?
4.Нәтиҗә өлешендә куелган максатка җавап табыламы?
5.Хезмәтнең гамәли әһәмияте бармы?
6. Оформление таләпләргә туры китерелеп башкарылганмы?

                                   Эчтәлек

Кереш........................................................................3
Беренче бүлек. Исеме.............................................5
Икенче бүлек. Исеме...............................................13
Йомгак ......................................................................20
Кулланылган әдәбият            исемлеге.........................23

                                                       Сабирова Л.Д.
        Саба районы,

                                                                          Шәмәрдән урта мәктәбенең                                                 10 сыйныф укучысы
                                                  Укытучы:Л.М.Якупова

ХХ ЙӨЗ АХЫРЫ ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЕНДӘ
            М.МӘҺДИЕВ ИҖАТЫНА КАРАШ  

Текст… [1:57]. Текст…

Әдәбият исемлеге

1. .

Кереш

Теманың актуальлеге.
Хезмәтнең максаты  -
Максатка ирешү барышында  түбәндәге бурычлар куела:
1.
2.
3.

Өйрәнү объекты - ,  предметы –

Хезмәтнең фәнни (гамәли) әһәмияте  -

Хезмәтнең структурасы кереш, ике бүлек, йомгак, кулланылган әдәбият исемлегеннән гыйбарәт. Беренче бүлек «…..» исемләнә. Анда …. турында сүз бара. Икенче «…» дип исемләнгән бүлектә ….. хакында сүз алып барыла.

Беренче бүлек
                                Исеме

        Беренче бүлектә нәзари (теоретик) материал урнаштырыла ала.
        Һәр бүлек ахырында кыска гына нәтиҗә өлеше булырга тиеш.

                                                          Йомгак

1.
2.
3.

                                              Кулланылган әдәбият исемлеге

                                                      Төп чыганак: 
1.
2.
                                              Фәнни-теоретик әдәбият:
3.
....
15.

Хезмәтне яклау
1. Хезмәтнең темасы, актуальлеге атала, максат-бурычлары, өйрәнү объекты, предметы әйтелә.
2. Беренче “” исемле бүлектә нәрсә турында сүз бара, нинди нәтиҗәгә киленде?
3. Икенче  “” исемле бүлектә нәрсә турында сүз бара, нинди нәтиҗәгә киленде?
4. Гомуми нәтиҗә.

Укучыларның акыл эшчәнлеге мөстәкыйльлеген формалаштыруда проект технологиясе

        Эшне башкардылар:

Камалтдинова Фәридә Гүмәр кызы,

                                                                 Мөкминова Әлфия Дамир кызы,

 I квалификацион категорияле татар теле   һәм әдәбияты укытучылары

Укучыларның акыл эшчәнлеге мөстәкыйльлеген формалаштыруда проект технологиясе

Без билгеле бер дәрәҗәдә яңача фикерләүгә игътибар бирелгән, фән-техника өлкәсендә, хезмәттә әледән-әле яңа ачышлар ясала торган заманда яшибез. Үзгәрешләр уку-укыту процессын да урап узмый.

Уку-укыту процессында яңа технологияләр куллану – замана таләбе. Белем бирү өлкәсендә югары сыйфатка ирешү, өйрәнгән теманы җиңел юл белән үзләштерергә ярдәм итү, укучыларның иҗади сәләтен үстерүгә булышу  максатыннан,  мәгълүмати-компьютер, коммуникатив, иҗади үсеш, уен, проблемалы укыту, сәламәтлекне саклауга юнәлтелгән технологияләрне, системалы-эшлекле якын килү алымнарын кулланабыз.   

Укучыларның дөньяны танып белү мөмкинлекләрен, акыл эшчәнлеге мөстәкыйльлеген үстерүдә проектлар методы зур урын алып тора. Проектлар методы балаларны фән  белән кызыксынуның яңа юнәлешенә – информацион-коммуникатив технология  куллануга тарта.

Проект эше – ул ниндидер идея, фикер өстендә, җентекле планлаштырылып, эзлекле эшләү һәм эш азагында күзгә күренерлек нәтиҗә чыгару, билгеле бер тема буенча информацияне бер схемада күрсәтү.

Бу метод белән оештырылган педагогик процесска түбәндәге сыйфатлар хас: 1. Укучылар эшчәнлеге тормыш тәҗрибәсенә, җәмгыять яшәешенә бәйле проблемаларны хәл итүгә буйсына.

2. Проектлар мүҗбүри рәвештә уңай нәтиҗәләр бирә, ягъни кешегә, җәмгыятькә файда китерә, тискәре нәтиҗәле проектлар эшләнми.

3. Проект темасын билгеләүдә укучының теләге, кызыксыну өлкәсе исәпкә алына. 4. Проект эшләү этаплары һәм нәтиҗә бирү формалары укучылар тарафыннан үзара киңәшләшеп билгеләнә.

5. Проектлау күмәк рәвештә төркемнәрдә алып барыла.

6. Проектлау барышында төркемнәр һәм һәр укучы үз эшчәнлегенә нәтиҗә ясый. 7. Катлаулы мәсьәләләр буенча фикер алышу оештырыла.

8. Проектлау процессы билгеле бер тәртипкә буйсына, ул укучылар тарафыннан төзелә.

 Проект эшен башкарганда укучылар өстәмә чыганаклар эзләргә, табылган мәгълүматларны кулланырга өйрәнәләр, аралашу күнекмәләрен үстерәләр, фәнни-тикшеренү күнекмәләрен камилләштерәләр, төркемнәрдә эшләргә өйрәнәләр, аларда җаваплылык хисе, үз-үзенә ышаныч формалаша.

Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә кулланыла торган проектлар

Татар теле һәм әдәбиятын өйрәнгәндә, түбәндәге төрдәге проектларны кулланып була:

• тикшеренү (хезмәтнең актуальлеген нигезләү, тикшеренүнең максаты әйтү, бурычлар кую, аларны чишү юлларын күрсәтү);

• иҗади (кичә яки бәйрәм үткәрү өчен сценарий төзү, мәкалә язу һ.б.);

• гамәли юнәлешле (һәр укучының, төркемнең бөтен эшчәнлеген яхшы нәтиҗәләргә ирешү максатыннан чыгып планлаштыру);

• мәгълүмати (темага караган мәгълүматларны җыю, аларны катнашучыларга тәкъдим итү, фикер алышу, йомгаклау);

• предметара (берничә предметка нигезләнү).

Проект методы укытучы һәм укучыларның яхшы әзерлеген, сыйныфның һәм иҗади төркемнәрнең үзара килешеп эшләүләрен таләп итә. Проект турында сөйләшүдә катнашып, укытучы да тигез хокуклы фикердәшкә, ярдәмчегә әйләнә. Проектны гамәлгә ашыру барышында укучылар әйләнә-тирәдәгеләр белән уртак тел табып эшләргә, фикерләрен дәлилләргә өйрәнә.

Проект эшчәнлегенең бурычлары:

- укучыларда интеллектуаль һәм гомумхезмәт белемнәрен булдыру, аларның хезмәт нәтиҗәләрен күз алдына китереп эшләрлек күнегүләр белән тәэмин итү;

- иҗади фикерләү, мөстәкыйльлек һәм башлап эш итү сәләтен үстерү.

Укучыларны проект эшчәнлегенә өйрәтү

Проектның темасын укучылар мөстәкыйль рәвештә яки укытучы кушуы буенча сайлыйлар. Проектларны аерым яки иҗади төркемнәрдә эшләргә мөмкин.

Проект буенча эшләү эзлекле алып барыла.

1. Әзерлек этабы:

а) тема сайлау;

ә) күләмен билгеләү;

б) укытучы белән бергә эш планы төзү;

2. Проектны төзү этабы:

а) план буенча эш башкару;

ә) чыганаклар белән эшләү, күргәзмә материаллар туплау.

3. Проектны тормышка ашыру этабы (эшне төгәлләү һәм тикшерү).

4. Йомгаклау этабы (проектны яклау, башкаларны хезмәт нәтиҗәләре белән таныштыру).

Безнең гимназиядә атнаның билгеле бер көннәрендә фәнне авыр үзләштерүче укучылар белән аерым һәм сәләтле балалар белән аерым эшләү юнәлешләре алып барыла. Сәләтле балалар белән эшләгәндә проект технологиясенең тикшеренү (хезмәтнең актуальлеген нигезләү, тикшеренүнең максаты әйтү, бурычлар кую, аларны чишү юлларын күрсәтү); иҗади (кичә яки бәйрәм үткәрү өчен сценарий төзү, мәкалә язу һ.б.) төрләрен кулланабыз. Төрле фәнни-гамәли конференцияләргә әзерлек эшләре алып барабыз. Әзерлек этабында  тема сайлыйбыз, эшнең күләмен билгелибез һәм план төзибез. Проектны төзү этабында укучыларны өч төркемгә бүләбез һәм план буенча эшне башлыйбыз. Һәрбер төркемнең үз җитәкчесе бар. Җитәкчеләргә исә тагын да көчлерәк, сәләтлерәк балалар алынды. Алар үз төркемнәре белән идарә итәләр, белемнәрен бәялиләр, кирәк вакытта ярдәм кулы сузалар. Болай эшләгәндә, балаларның сәләтләре күбрәк ачыла, үзләрен иркен тоталар, шәхес итеп сизәләр, үзләрендә күбрәк гомумкешелек сыйфатларын тәрбиялиләр. Һәр өч төркемгә сәләтләрен, шәхси үзенчәлекләрен исәпкә алып биремнәр бирелде.

Беренче төркем китапханәдән материал туплый. Икенче төркем интернет  чыганаклары белән эшли. Өченче төркем күргәзмә материаллар туплый. Проектны тормышка ашыру этабында җыелган материалларны бергә туплап, эшне төгәллибез һәм тикшерәбез.  Йомгаклау этабында проект эшен яклап, мәктәп күләмендә чыгыш ясыйлар, башкаларны хезмәт нәтиҗәләре белән таныштыралар.  Проект уңышлы дип табылса, шәһәркүләм һәм республикакүләм фәнни-гамәли конференцияләрдә катнашабыз.

Шундыйлардан  “Чал тарихлы Бөгелмә”(2013 ел), “Т.Миңнуллин иҗатында М.Җәлил образы” (2014 ел), “Т.Миңнуллин публицистикасында авыл темасы” (2015 ел) эшләрен мисалга китерергә була. Беренче ике эш, республика күләмендә катнашып, Җиңүче дипломына ия булды.  Ә 10 сыйныф укучысы Шәрипов Айдар, Казан шәһәренең 12 нче гимназиясендә үткәрелгән Т.Миңнуллин иҗатына багышланган II республикакүләм фәнни-гамәли конференциядә катнашып, III дәрәҗәдәге дипломга лаек булды.

Проект эшенең  темасын сайлаганда бүгенге көн өчен актуаль булган темаларны алырга тырышабыз.

Төрле сыйныф укучылары белән буклетлар ясыйбыз. Шундый буклетларны Муса Җәлилнең 110 еллыгы уңаеннан 3 сыйныф укучылары белән эшләдек. Хәзерге көндә 5-7нче сыйныфлар катнашында бөек шагыйребез Г.Тукайның 130 еллыгына буклетлар төзү белән шөгыльләнәбез.

Проектларның фәнни яктан әһәмияте: проектта күтәрелгән темаларга кызыксыну уяту.

Проектларның практик әһәмияте һәм яңалыгы: укучыларга һәм укытучыларга, кулланма өчен материал була алуында.