Исем

Слайд 1

Татарстан Республикасы Алабуга муни ципаль районы «Танайка урта гомуми белем мәктәбе» гомуми белем муниципаль бюдж ет учреждениесе Эшне үтәде: 11 нче сыйныф укучысы Малова Анна Укытучы: беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Сосновских С. Г. Исем

Слайд 2

ИСЕМ Предметны яки затны белдереп , кем? нәрсә ? сорауларына җавап бирүче сүзләр исем дип атала. Исемнәрне ялгызлык, уртаклык исемнәргә бүлеп йөртәләр. Ялгызлык исемнәр - төрдәш предметларның һәм затларның берсенә генә бирелә (Казан, Марат, Айсылу), баш хәрефтән языла. Уртаклык исемнәр - төрдәш булган предметларның барысы өчен дә уртак атамалар (бакча, кеше, шәһәр).

Слайд 3

исемн әрнең килеш белән төрләнеше Килешләр Сораулары Калын Нечкә Баш килеш Иялек килеше Юнәлеш килеше Төшем килеше Чыгыш килеше Урын-вакыт килеше Кем?Нәрсә? Кемнең?Нәрсәнең? Кемгә?Нәрсәгә? Кая? Кемне? Нәрсәне? Кемнән? Кайдан? Нәрсәдән? Кемдә?Нәрсәдә? Кайда? Кайчан? - -ның -га,-ка -ны -дан -тан -нан -да,-та - -нең -гә,-кә -не -дән -тән -нән -дә,-тә

Слайд 4

исемнәрнең берлек,күплек саны Исемнәр берлек һәм күплек санда килә. Берлек санның аерым кушымчалары юк. Күплек саны борын авазына беткән исемнәргә -нар, -нәр, башка авазларга беткән исемнәргә -лар, -ләр кушымчалары ялганып ясала. Таңнар, авыллар, чирәмнәр, мәктәпләр, китаплар, урамнар, таулар, шәһәрләр, төннәр, поездлар, кичләр, ашлар, күлләр.

Слайд 5

исемнәрнең җөмләдә кулланылышы Баш килештәге исем җөмләдә ия, хәбәр, тәмамлык,аергыч булып килергә мөмкин. Әни эшкә бик иртә китә. Казан-Татарстанның башкаласы. Мин әнине яратам.

Слайд 6

Иялек килешендәге исем- аергыч, төшем килешендәге исем- тәмамлык, юнәләш, чыгыш,урын-вакыт килешендә килеп, кая?кайда?кайдан ? сорауларына җавап бирүче исемнәр җөмләдә хәл булып килә. Безнең бакчада төрле чәчәкләр үсә. Әтинең эше бик авыр. Классның тәрәзәсе зур. Бүлмәдә телевизор юк. Дәфтәрләрне - өстәлгә, китапларны шкафка куй. Безнең өебез агачтан салынган. Әнидән сорамагыз, әтидән сорагыз.

Слайд 7

Исемнәрнең тартым белән төрләнеше Затлар 1 зат Минем(мой) Безнең(наш) 2 зат Синең(твой) Сезнең(ваш) 3 зат Аның(его,ее) Аларның(их) Берлектә -м,-ым,-ем Апам,кулым,күзем -ың,-ең,-ң Апаң,кулың,күзең -сы,-се,-ы,-е Апасы,әнисе,кулы,күзе Күплектә -ыбыз,-ебез, Апабыз,кулыбыз, күзебез -ыгыз,-егез Апагыз,кулыгыз, күзегез -лары,-ләре Апалары,әниләре,куллары,күзләре

Слайд 8

исемнәрнең ясалыш төрләре Ясалышы ягыннан исемнәр тамыр,ясалма,кушма,тезмә, кыскартылма , парлы булалар. Тамыр исем тамырдан гына тора: кояш,ипи, елга, боз, чәчәк, әни, китап, юл, җил, һава. Ясылма исем ясагыч кушымча ялганып ясала: эшче,авылдаш,каенлык,тарак,бүлмә. Кушма исем берничә тамырдан тора: гөлҗимеш, ташбака, ал ъ япкыч, аккош, озынборын, өчпочмак, урынбасар, Алабуга.

Слайд 9

Тезмә исем берничә тамырлы була: сабан туе, нарат җиләге, җир җиләге, чүп үләне, усак гөмбәсе, имән чикләвеге, су сыеры. Парлы исемнәр сызыкча аша язылалар. Парлы исемнәр берничә тамырлы була. Ике кисәк бер җыйма мәгънәне белдерә: бала-чага , ата-ана, хатын-кыз, аш-су, савыт-саба. Кыскартылма исемнәр берничә төрле юл белән ясала: -тезмә исемнең баш хәрефләреннәң: БМО-Б ерләшкән Милләтләр Оешмасы; -сүзләрнең беренче иҗекләреннән: татфак, биофак, физмат, юрфак, филфак, матанализ; -беренче сүзнең баштагы иҗеге һәм тулы бер сүздән: үзөйрәткеч, драматүгәрәк.

Слайд 10

Исем ясагыч кушымчалар Исемнәрнең төрләре 1.Кешеләрне, һөнәрне белдерүче исемнәр. 2.Корал,урын, билгене Белдерүче исемнәр Кучымчалар -чы,-че -даш,-дәш, -таш,-тәш -кыч,-кеч,-гыч,-геч,-к, -вык,-век,-кы,-ке,-гы, -ге,-гак,-гәк,-как,-кәк, -ак,-әк,-вык,-век,-ык, -ек,-лык,-лек. Мисаллар Эшче,балыкчы, Авылдаш, сыйныфташ, фикердәш, көрәштәш Баскыч,кискеч, чалгы,түмгәк, ишкәк, тарак, көрәк, таллык, яшеллек, куык, чикләвек