Эссе "Эдээр бэеэ шэмэглэнхаар, эрдэмээр бэеэ шэмэглэ"

Районный интернет-конкурс эссе по  книге Э-Х.Галшиева «Зерцало мудрости»

Эссе:

“Эрэ бэеэ эдээр шэмэглэнхаар,

эрдэмээр шэмэбэл дээрэ”

Буряадаймнай суута  хүнүүдэй нэгэн болохо, домогто ороһон Дооромбо зиндаатай лама Эрдэни-Хайбзан Галшиевай “Бэлигэй толи”  гэжэ зохеол маанадые зүб мүрөөр һургаха, хүмүүжүүлхэ зорилготой гэһэн ном гэжэ һананаб. Он жэлнүүдэй хэды үнгэрөөршье һаа, энэ һургаалай номой удха шанарынь хуушарнагүй, залуу үетэниие нангин сэхээр, эмхи журамтайгаар ябахые заажа үгэнэ. Дүрбэн мүртэй шүлэглэмэл энэ бадагайнь түрүүшын хоёр мүртэ хүн ажабайдалай элдэб ушарнуудта яажа бэеэ абажа ябахаб гэжэ заана, харин нүгөө хоёртонь тэрэнэй үйлэ хэрэгэйнь шалтагааниие гү, али хойшолонгые элирхэйлнэ. Зохеолой хоердугаар бүлэг соо һуралсалда хандаса тухай хэлэгдэнэ:

Хүн хэншье мүн гээшэ һаа,

Ухаан эрдэмдэ һуралса.

        Тэрэ хадаа эдтэй адли буянда дулдыдаха бэшэ,

        Өөрын хүсэндэ дулдыдаха.(208)

Эрдэм гээшэ юунһээшье үлүү, дээдын дээдэ юумэн гээшэ. “Эрэ бэеэ эдээр шэмэнгүй, эрдэмээр шэмэбэл дээрэ”, “Эрхые һуранхаар, бэрхые һура”, “Эрэ болохо зоригой, эрдэм шудалха хэшээлэй” гэхэ мэтэ үгэнүүд дээрэһээ бодоходо, буряад зон эртэ урда сагһаа хойшо эрдэм шудалхые оролдодог байгаа юм. Элдэб шэнэ эрдэм һуралсалнуудые шудалжа, мэдээсэлнүүдые оролдосотойгоор абажа ябахадаа, хүн бүхыгөө энэ наһандаа дабажа гарадаг гээшэ. Тиигэжэ бидэ түрэл һургуулияа дүүргэжэ, эрдэм бэлиг шудалжа, мэргэжэл оложо, мүн баhа ажабайдалай һургуули гаража, дүй дүршэл абаха шухала хэрэгтэй байдаг гэжэ мэдээжэ.  Ажалай үргэн харгы дабажа ябахадаа, бэеэ хүдэржэжэ, сэдьхэл зориг хатуужажа, ажал хүдэлмэридэ  амжалта туйлажа, урагшатай хүдэлжэ ябаха. Эрдэм бэлигтэй хүнүүд эхэ эсэгэеэ хүндэлжэ, түрэл хэлэеэ һайн шудалжа, мэдэжэ, хүгжөөжэ, наринаар сахижа,  түрэл нютагаа сурхуулжа, һэргээжэ ябаха ёһотойбди.

Үни сагай саана ажаһууһан сэсэн ухаатай Эрдэни Хайбзан Галшиевай гүнзэгы һургаалнууд саг жэлэй ошохо бүри һайн үрэһэеэ олон зоной ухаан бодолдо тарижа, хүн зоной сэдьхэлдэ һайхан туяа гэрэлээрээ шэнгэжэ, ажабайдалыень амгалан тэнюун, элдин   элбэг,  һайхан болгожол байхань болтогой!

  Тиигэжэ, ажалайнгаа түгэсхэлдэ өөрын зохеоһон шүлэгөө дурадхахам.

  Олон зондоо  хүндэтэй,

Онсо илдам абари зантай,

Шалсаана Буурал  Баабайн

Үргэн хормойдонь мүндэлһэн,

Урданай Хайбзан ламые

Уяран дохин магтанам.

Түгэс эрдэмээр мандаһан,

Түрэлхиин хурса бэлигтэй,

Түмэн жэлэй түүхэдэ ороһон,

Эрдэни-Хайбзан Галшиеваа

Түшэг болгон магтанам.

Хурса оюун һургаалыень

Эдэлэн ябаха буян  лэ.

Гүн ухааень шудалха

Гэгээрхэ манай заяан лэ!  

                 Доржиева Александра, 11 “а”анги

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ

Хэжэнгын дунда һургуули,2018 он.

Районный интернет-конкурс эссе по  книге Э-Х.Галшиева «Зерцало мудрости»

Эссе:

“Эрэ бэеэ эдээр шэмэглэнхаар,

эрдэмээр шэмэбэл дээрэ”

Буряадаймнай суута  хүнүүдэй нэгэн болохо, домогто ороһон Дооромбо зиндаатай лама Эрдэни-Хайбзан Галшиевай “Бэлигэй толи”  гэжэ зохеол маанадые зүб мүрөөр һургаха, хүмүүжүүлхэ зорилготой гэһэн ном гэжэ һананаб. Он жэлнүүдэй хэды үнгэрөөршье һаа, энэ һургаалай номой удха шанарынь хуушарнагүй, залуу үетэниие нангин сэхээр, эмхи журамтайгаар ябахые заажа үгэнэ. Дүрбэн мүртэй шүлэглэмэл энэ бадагайнь түрүүшын хоёр мүртэ хүн ажабайдалай элдэб ушарнуудта яажа бэеэ абажа ябахаб гэжэ заана, харин нүгөө хоёртонь тэрэнэй үйлэ хэрэгэйнь шалтагааниие гү, али хойшолонгые элирхэйлнэ. Зохеолой хоердугаар бүлэг соо һуралсалда хандаса тухай хэлэгдэнэ:

Хүн хэншье мүн гээшэ һаа,

Ухаан эрдэмдэ һуралса.

        Тэрэ хадаа эдтэй адли буянда дулдыдаха бэшэ,

        Өөрын хүсэндэ дулдыдаха.(208)

Эрдэм гээшэ юунһээшье үлүү, дээдын дээдэ юумэн гээшэ. “Эрэ бэеэ эдээр шэмэнгүй, эрдэмээр шэмэбэл дээрэ”, “Эрхые һуранхаар, бэрхые һура”, “Эрэ болохо зоригой, эрдэм шудалха хэшээлэй” гэхэ мэтэ үгэнүүд дээрэһээ бодоходо, буряад зон эртэ урда сагһаа хойшо эрдэм шудалхые оролдодог байгаа юм. Элдэб шэнэ эрдэм һуралсалнуудые шудалжа, мэдээсэлнүүдые оролдосотойгоор абажа ябахадаа, хүн бүхыгөө энэ наһандаа дабажа гарадаг гээшэ. Тиигэжэ бидэ түрэл һургуулияа дүүргэжэ, эрдэм бэлиг шудалжа, мэргэжэл оложо, мүн баhа ажабайдалай һургуули гаража, дүй дүршэл абаха шухала хэрэгтэй байдаг гэжэ мэдээжэ.  Ажалай үргэн харгы дабажа ябахадаа, бэеэ хүдэржэжэ, сэдьхэл зориг хатуужажа, ажал хүдэлмэридэ  амжалта туйлажа, урагшатай хүдэлжэ ябаха. Эрдэм бэлигтэй хүнүүд эхэ эсэгэеэ хүндэлжэ, түрэл хэлэеэ һайн шудалжа, мэдэжэ, хүгжөөжэ, наринаар сахижа,  түрэл нютагаа сурхуулжа, һэргээжэ ябаха ёһотойбди.

Үни сагай саана ажаһууһан сэсэн ухаатай Эрдэни Хайбзан Галшиевай гүнзэгы һургаалнууд саг жэлэй ошохо бүри һайн үрэһэеэ олон зоной ухаан бодолдо тарижа, хүн зоной сэдьхэлдэ һайхан туяа гэрэлээрээ шэнгэжэ, ажабайдалыень амгалан тэнюун, элдин   элбэг,  һайхан болгожол байхань болтогой!

  Тиигэжэ, ажалайнгаа түгэсхэлдэ өөрын зохеоһон шүлэгөө дурадхахам.

  Олон зондоо  хүндэтэй,

Онсо илдам абари зантай,

Шалсаана Буурал  Баабайн

Үргэн хормойдонь мүндэлһэн,

Урданай Хайбзан ламые

Уяран дохин магтанам.

Түгэс эрдэмээр мандаһан,

Түрэлхиин хурса бэлигтэй,

Түмэн жэлэй түүхэдэ ороһон,

Эрдэни-Хайбзан Галшиеваа

Түшэг болгон магтанам.

Хурса оюун һургаалыень

Эдэлэн ябаха буян  лэ.

Гүн ухааень шудалха

Гэгээрхэ манай заяан лэ!  

                 Доржиева Александра, 11 “а”анги

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ

Хэжэнгын дунда һургуули,2018 он.