Сочинение "Аба эжын хэлэн гамтайл"

Ивалгын дунда hургуули

Буряад хэлэнэй үдэртэ зорюулагдаhан найруулга

Темэ:«Аба эжын хэлэн гамтайл»

Дүүргэгшэ:

Ивалгын дунда hургуулиин

«8-хи» классай hурагша

Санжиева Сойжина

Багша: Норбованжилова С.Ц.

Буряад хэлэ ба литературын багша

Ивалга, 2019 он

Тγрэл хэлэн, тγрэhэн дайда хоероо,

Тγби дээгγγр хаанашье яба, мартахагγйб…

«Тγрэл нютаг» - яаhан hайхан γгэ гээшэб ганса намда бэшэ, харин ямаршье хγндэ –хара, шара, баян, ядуу, ямаршье хγндэ – илгаагγй. Тγрэhэн дайда, тоонто нютаг гээшэ дэлхэй дээрэ юунhээшье γнэтэй байдаг юм. Хγн бγхэнэй тγрэhэн нютаг, ямаршье нютагта ороходоо, эгээ hайхан, эгээ сэнтэй, онсо байгаалитай. Энэ онсо байгаалиин γнэтэй сэнтэйень магтадаг ха юм.

«Намhаа мγнɵɵ хаанахи? Ямар нютагай басаганбши?» – гэжэ асуугаа hаань, би харюусахаб:

«СэнхирХелгын эрьедэ,

«Бадма сэсэг» субаргын хажууда,

Сэлгеэ Сэлэнгын зэлэ татаhан буланда,

Бии юмдаа, баян нютаг.

Энэл даа мини тоонто нютагни – Ноехон,

Эгээл γнэтэй γлгы нютагни».

Мγнɵɵ жэл минии аба ажалаа hэлгэбэ. Тиигээд бидэ бγлɵɵрɵɵ Ивалга нютаг зɵɵжэ ерээбди. Энэ ехэ гое, сээжэдэмни дулаахан нютаг гэжэ hананаб. Уужамхан Ивалга бидэниие hайнаар угтаба.

Тиигээд амаралтын γдэрболоходо, би гэртээ яаранаб.  Намайе ехэл шангаар мини тγрэл тоонто нютагни, мини γлгы нютагни татана. Ноехон нютагтаа ошоод ерэхэдээ, хγсэ шадал ороод ерэдэгби. Агааршье hайхан, уhанииньшье амтатай гэжэ hананаб. Ноехон нютаг тухайгаа намда хɵɵрэхэ дуррам хγрэнэ.

Ноехон нютагыемни тойроод олон хада ууланууд харагдадаг. Манай нютагаархид тэдэнээ хододоо тахижа байдаг. Олтирог шэнгэхэн, тγхэл шарайтай Ноехоной газар Сγхэ мγрэнhɵɵ Хелго хγрэтэр оршодог. Минии тγрэл нютаг хадаа тойроод байhан байгаали, манай арад зон алтанхан таряагаа халюуран ургуулдаг. Адууhа малаараа талаяаб γрхɵɵдэг. Ноехондомнай айраг γйлдэбэрилдэг цех нээгдэнхэй. Үшɵɵ тиихэдэ, арадай музей, нэгэ багахан дуган бии юм.

Минии Ноехон баянхан тγγхэтэй, баатар арадтай. Тэрэ баатар арадай нэгэн мини баабай мγн. Би ɵɵрынгɵɵ баабайгаараа ехэл омогорходогби. Минии баабай γнэтэ ажаллагша, хγдэлмэришэн байhан юм. Тγрγγ малшан, ганса республикэ соогоо бэшэ, харин холо саагуур мэдээжэ хγн байhан. Верховно Соведэй СССР-эй депутат, 9-хи дуудалгын байhандаа, тγрэл нютагтаа эмнэлгын газар, хγγгэдэй сэсэрлиг, соелой байшан бариhан юм. Тиимэhээ би баабайгаараа ехэл омогорхожо, hанажа ябадагби. Минии тоонто нютаг хадаа энэ минии бγлэ, минии тγрэлхид, мини нγхэд мγн.

Бγмбэрсэг дэлхэй дээрэ хγн тγрэхэдɵɵ, хγн бγхэн хадаа γлзы буянтай, γлгы нютагтай ха юм даа. Ноехон нютагни намда юунhээшье сэнтэй, γнэтэй. Хаанашье ябаа hаа, γлгы нютагаа зγрхэ сэдьхэлдээдγтэ абажа, ямаршье сагта уужам, баян болгохоео оролдожол ябахаб!

Ѳɵрынгɵɵтγрэhэн нютаг тухайгаа иимэ шγлэг досоомни тγрγγлнэ:

Энэл даа минии тоонто нютагни,

Харьялан урдаhан Хелгоео зубшажа,

Хатар, дуугаараа холуур суурхаhан,

Хабтагай Ноехонойм арад зонуудни,

Хамтаараа эбтэйхэн жарган hууглэ даа…