Сочинение «Дондок Аюшеевич Улзытуевай наһанай ба зохёохы зам»

Муниципального образования «Заиграевский район» РБ

с. Нарын - Ацагат

Заиграевский район

МБОУ «Ацагатская средняя общеобразовательная школа – интернат

имени А. Доржиева»

Сангалова Жебзэн Бальжиновна

11 класс

«Дондок Аюшеевич Улзытуевай наһанай ба зохёохы зам»

                                                           Рассказ

        Дондок Аюшеевич Улзытуевай наһанай ба зохёохы зам.

       Бидэ, залуу γе, Буряад орон нютагайнгаа суутай,  бэлигтэй уран зохёолшодые, тэдэнэй бэшэһэн зохёолнуудые мэдэхэ,  уншаха ёһотойбди. Юундэб гэхэдэ, тэдэ зохёолнуудаа бидэндэ зорюулна ха юм.

         Буряад поэзидэ бэлигтэй поэдγγдэй оюун бэлиг, аза талаан, ухаан бодол, сэбэр сэдьхэл, зориг хγсэл, удха тγгэлдэр уран поэзидэнь нэбтэрэн орожо, манда уншагшадта, арад зондо дамжуулагдана.  Энэ поэдγγдэй арад зондоо γлээһэн сэнтэй баялиг болоно. Поэзиин алтан жасада мγнхэ һиилγγрээр нэрэеэ бэшγγлһэн, арад зонойнгоо дунда аялга һайхан дуугаараа, гγнзэгы фолософско бодолоороо, уянгата шγлэгγγдээрээ алдаршаһан нэршэһэн Дондок Аюшеевич Улзытуевые нэрлэмээр.

    Бэшγγрэй аймагай Шэбэртэ нютагай хγбγγн Дондог Аюшеевич Улзытуев гээшэ буряад арадайнгаа аман γгын баялигые балшар багаһаа тархи толгойдоо тогтоожо, уран зохёолшодой γндэр дээдэ замые эгсэ тγргэн дабажа, уран  бэлигэйнгээ дээдэ хэмжээндэ залуу наһандаа ороһон хγн гээшэ.

     Уран зохёолшон бγхэн,  зохёолоо бэшэхэдээ, өөрын онсо маягтайгаар,  өөрын һанал бодолтойгоор  дамжуулжа шададаг гэхэдэ алдуу болохогγй.  

Дондок Аюшеевич Улзытуев хγнэй доторой нангин бодолые, зγрхэ сэдьхэлэй байдалые, тэрэнэй нюуса далда шанарые, тиихэдэ байгаалида, ажабайдалда боложо байдаг хубилалтануудые гγнзэгыгөөр, наринаар, уянгата уран һайхан γгөөр зураглажа шададаг.                

Бγхы шγлэгγγдынь бодото байдалһаа һууритай байдаг тула хγн бγхэн уншаһанаа нюдөөрөө хаража байһан шэнгеэр этигэдэг, һонирходог гээшэ.    Поэдэй «В те далекие годы…» гэһэн  уянгата   шγлэгыень уншан, гайхан һуутараа, һанаандам иимэ ушар оробо.  Нэгэтэ зунай нарата һайхан γдэр эжыгээ дахан малаа адуулхаяа гаралсабаб. Үглөөнэй һэрюухан агаараар һайхан шубуудай хонгёохон абяан зэдэлнэ, тала дайдаар γнгэ бγриин сэсэгγγд соогуур тунгалаг далитайхан таршаанууд амар мэндэеэ хγргэһэн мэтэ урагша хойшоо һγрэлдэнэ. Тиихэдэ найма юһэтэйхэн басагахан хγхюутэй таршаануудые эрьюулан гγйн,  ургажа байһан һайхан сэсэгγγдые миин лэ таһалан хаяжа байтарни,  эжымни хэлэбэ: « Сэсэгγγдые   таһалаад бγ хая!» Эдэнэй ами наһан богонихон ха юм. Ургамал таһалжа болохогγй! Харыш, ямар гоё  һайханууд гээшэб! Үглөөнэй  наранай элшэдэ баярлан, һэрюухэн һалхинай һэбшээндэ урган байна ха юм-гэжэ эжынгээ хэлэһэн γгэнγγдые һанаандаа оруулан, шэмээгγйхэн анхаралтайгаар сэсэгγγдээ харан зогсон байтараа, гайхан, тонгойн хонхохон сэсэгые шэхэндээ няан шагнаархабаб. Сэл хγхэ хонхо сэсэг  һалхинай һэбшээндэ иишэ тиишэ найган,  ханхинаһан шэнги болобо. Эжы! Эжы!  Хонхо сэсэг ханхинаал!- гэн эжыдээ баярлан һγхирбэб.  Эжымни намайгаа таалан, басагамни һанажа аба. Тойроод байһан бγхы амитай юумэнγγдые гамнаха, хайрлаха, ойлгохо  хэрэгтэй ха юм даа.  Эдэмнай маанадһаа дулдыдана гээшэ-гэжэ  эжынайм  хэлэһэн γгэнγγд һанаандам мγнөөшье ороно. Һγγлдэнь хэдэн жэлэй γнгэрһэн хойно эжыдэеэ малаа адуулһан газараар  ябахадам,  хонхохон сэсэгγγдэй нэгэшье ханхинахые дуулдаагγйл.    

      Минии һанахада, γхибγγн бγхэнэй  бага наһанайнь ой ухаанда талын хонхо сэсэгэй абяан сууряадан γлэдэг лэ бэзэ даа. Тиимэһээ зγрхэ сэдьхэлдээ γхибγγн мэтэ  Дондок Улзытуев  шγлэгγγд соогоо хγнэй оршон тойронхи байгаалитаяа хγйһөөрөө холбоотойе харуулан, ехэ тааруугаар, хөөрэжэ байһан аялгаар зохёогдоһон хадаа уншагшадай зγрхэ сэдьхэлые дайрана, ехэ бэлэхэнээр хадуугдан абтана.

     Үнэхөөрөөшье, Дондок Аюшеевич Улзытуев байгаалиин γршөөһэн ялас гэмэ талаан бэлигтэй, саанаһаа заяагдаһан, зэлэ татаһан өөрын гуурһатай уран шγлэгшын бγтээлнγγд, минии сэдьхэл зγрхэ хγдэлгөө, саашадаа улам зохёолнуудыень уншажа ажаглахаб гэжэ найданаб.

      Яагаашье һаа Дондок Улзытуевай нэрэ мγнхэ. Зохёолнуудынь мγнхэ замаа олоо, арад зонойнгоо ухаан бодол, зγрхэ сэдьхэл соо уурхайлан һуурияа оложо, һайн һайханай γриһэ тарина.