сочинение «Санлынь өрк- бүлд болһнд бәәнә»

                       Заявка на участие в конкурсе сочинений

                                 «Спасибо тебе, солдат!»

1. Название работы в соответствии с условиями конкурса

                      «Санлынь өрк- бүлд болһнд бәәнә»

2. ФИ автора работы: Басаева Елена Григорьевна
3. Возраст: 10.11.200 г.
4. Домашний адрес: РК Яшалтинский район, с. Бага- Тугтун, ул. Новая, 3, 89615465503
5. МБОУ «Бага-Тугтунская СОШ», РК, Яшалтинский р-н, ул. Пионерская, 20, baga_tugtun@mail.ru
6. Руководитель:  Мутренова Ирина Сергеевна, учитель калмыцкого языка, 89275959275
7. Дата заполнения заявки: 28 апреля 2017 года

МБОУ «Бага- Тугтунская средняя общеобразовательная школа»

                                     Яшалтинский район

                                  Республика Калмыкия

РЕСПУБЛИКАНСКИЙ КОНКУРС «СЛАВА ТЕБЕ, СОЛДАТ!»

СОЧИНЕНИЕ НА ТЕМУ

«Санлынь өрк- бүлд болһнд бәәнә»

ВЫПОЛНИЛА БАСАЕВА ЕЛЕНА ГРИГОРЬЕВНА

РУКОВОДИТЕЛЬ: МУТРЕНОВА И.С.

С. Бага- Тугтун

2017 г

                                                                            Седкләс ууҗсн хол цагиг

Сергәнц ода генткн саннав

Төвкнлт меддго баһ насиг

Тодлад, өмнән үзҗ ханнав.

Дорҗин Басӊ

«Эк, аак …»  - түрүнәс түрүн, эӊкр үг. Экнр дала гисн зовлӊ эдлнә, юмнас дутна, үрнәннь төлә әмән өгнә.

Шин өрк-бүлд күргн күүкн хойр нег-негән тевчнә, соӊсна, нег-негндән нөкд болна. Күргнь гертән цевр бәәдлиг дурлдг билә, энүнә һоснь, хувцнь йир цевр болдг билә, ямаранчн теӊгрин бәәдл  болвзго.  Энүнә авальнь бас йир цеврч билә – урч, һартан эвтә, юм уйдг, өлгдг билә. Гертк бәәдлнь йир сән, цевр болдг билә.

Тельҗин эк-эцк эртәр өӊгрв, энүг ахнь өскв. Эдн 1935 җилд «15 лет ВЛКСМ» гидг колхозд орв: тавн үкрмүдәсн һурвнь колхозд өгәд, гертән үлдәсн хойр үкрән хойр бүлд хуваһад, үсинь ууһад, хот кеһәд бәәдг билә.

Йова-йовхд эн бүлд дөрвн көвүн һарч: Очр – 1927 җилд, Инҗ – 1919 җилд, Эрдни – 1922 җилд, Бадма – 1928 җилд. Тельҗ көвүдтән сән гидг гер тосххар седнә. Энүнә седклин дурнь – эн шин ик герт ачнр – зеенрән хәләҗ, көвүдтәһән менд-амулӊ бәәх. Зуг энүнә седкл күцгдсн уга. Юӊгад гихлә хойрдгч көвүнь Инҗ әмнәсн хагцна. Түүмр болсн цагт энүг мөрнә тергәр дарсн бәәҗ. Терүнә хөөн ик гидг зовлӊ эдләд, гемтәд, 1935 җилд Баһ-Дөрвдә больницд Дельгә Тельҗ өӊгрв. Авалян геечксн Булһн Сариевна бийән бәрәд, үлдсн һурвн көвүдән өсксмн. Эдндән сурһмҗ өгәд, күүндәд, селвг өгәд сәәхн, ухата, хәрүцлтә, цаһан седклтә көвүдиг өскәсмн. Ууһн көвүн Очр герин көдлмшән эврән даасн болсмн. Энүгән хәләһәд Эрднь сулар суусн уга. Тавдгч классин хөөн эн колхозд көдлсмн. 1939 җилд комсомолд орад, сул цагтан колхозн баһчудла хамдан театральн багд режиссер болв, наадд тәвдг күн болсмн. Эдн «Җаӊһр» гидг наад тәвсмн. Хальмг Таӊһчин келн-әмтнә артистк Манҗура. Булһн келдг билә: «Шарнут гидг селәнд иим артитстриг урдас күләдг билә».

Төрскн Харсгч Алдр дән эклхлә ууһн көвүнь Очр болн зе көвүн Эрнцн эврә дурарн дәәнд йовла. Экин зүркн даӊгин седклин зовлӊ эдлдх билә. Эрднь бас дәәнд орлцхар седв. Эн бийән противотанков болн противохимическ харслт белдсмн. Авиаэскадрилья «Комсомолец Калмыкии» тосхлһнд мөӊг цуглулна, района газетд собкар болҗ көдлнә. Энүнә бичсн статьясд һол төрнь – зөрмгәр дәәллһн, Төрскән харслһн, кергтә болхла – әмән өглһн.

Экнь Эрднин цуцрлт уга зүркнь меднә. Нег асхн цуг колхозн баһчуд гертнь ирәд, Эрдниг дәәнд үдшәсмн. Көвүн экдән: «Хортыг цокад, хәрү гертән ирнәв» гисмн. Зуг экин зуркн мууһинь сансн билә.

Эрднь эврә дурар цегт мордв. Энүг зун арвдгч тойгта Хальмг мөрн цергин дивизин тоод орулв. Эн дивизин зөргтә дәәчнр Теӊ һолын көвәд кесг дәәлдәнд орлцв. Цааранднь Эрднь танк уга келһнә әӊгин командир болв. 1942 җилд Пухляковский күүтрин өөр бәәдг Теӊ һолын һатллһиг харсх даалһвр энүнә әӊгд өггдв. Түрүн дәәллдәнд эдн һучн шаху танк уга кеҗ чадв.

Күнд шав авсн Дельгә Эрднь эврә цергчнрт хәәкрв: «Мини бу автн. Фашистнриг алцхатн. Манахс хооран цухрдмн биш!»

Экин зүркиг меклҗ болшго. Эн үктлән келдг билә: «Мини көвүн әмд, би цогцнь оршасн угав».

Миниһәр болхла, экин зүркн мадниг харсна, му йовдлас хадһлна. Мана баатрмуд Делгә Эрднь, Косин Володь болв нань чигн мана зүркнд, чееҗд оньдин бәәхм.

                                Хурц зөрмг кемнә,

Хурдн мөрнә омгта.

Үннәс хооран цухрдго,

Үкх әмән әрвлдго-

Иим залу билә,

Итклин икд йовла.

Калян Санҗ

Баатр болһнд эк бәәнә, эднә күүкдт күргсн ач күүнә хавтхд багтҗ чадшго. Келн – әмтн болһнд, өрк-бүлд болһнд баатрмудин нерд, эднә экнрин нерд оньдин үлдх.