Стихи собственного сочинения

            ШҮЛЭГҮҮДНИ –

                                ДАЛИНУУДНИ

Автор : Бадмаева Алина, 11 класс 

Руководитель: Монголова Галина Степановна,

 учитель бурятского языка и литературы

БАРГАЖАНАЙ АЙМАГ

УЛАН НЮТАГ

2018 ОН

Шүлэгүүдни- далинуудни.

Уянга түрэhэн зарим сагта

Уран шүлэгэй охиндо обтон,

Угалза мэтэ үзэгүүдые

Ураар гаргана хургануудни.

Сээжэдэм түрэhэн үгэнүүдни,

Саарhанда гараhан мүрнүүдни.

 Сэдьхэлэйм хүлгөөhэн  шүлэгүүдни-

Сэбэр hайхан  далинуудни.

Баяртай сагтаа бэшэhэн мүрнүүдээ

Баглаа болгон суглуужа,

Багахан шүлэгэй маяг оруулжа,

Бэшэжэ hуухадаа жаргалтайб!

Ухаан, сэдьхэл, hанааем

Урмашуулан байдаг шүлэгүүдни,

Уужам тала дайдаараа

 Ниидүүлэн байдаг далинуудни.

Инаг дуран тухай.

 Инаг дуран гээшэ

Ирагуу hайхан хүгжэмдэл,

Хүн бүхэнэй зүрхэ сэдьхэлдэ

Хүхюу аялгаараа зэдэлнэл.

 Инаг дуранай хүсэн шанга,

Инаг дуранай элшэ халуун,

Инаг дуранай ябадал түргэн,

Инаг дуранай эрьесэ хурдан…

 Өөрөөшье мэдэнгүй

Обтон байхаш хүсэндэнь,

Одоо нэгэ мэдэхэдээ,

Ороод байхаш эрьюулгэдэнь.

 Урин налгай сэдьхэлдэш

Урматай мэдэрэл ерэхэ.

Ухаан бодолыш эзэлэн,

Улаан шуhыш бусалгаха.

 Дуранай годлидо харбуулан hагад,

Далитай боложо ниидэхэш, магад,

Дайда талаараа сэнгэн ябажа,

Дуран тухайгаа дуулахаш.

 Иимэл даа, Инаг дуран!

Ирагуу hайхан хүгжэмынь

Хэтын хэтэдэ зэдэлэн,

Хүнэй сэдьхэл хүлгүүлнэ!

Үбэл.

 Үбэлэй айлшалан ерэхэдэ

Үндэр хадануудни угтана

Үхибүүд ехээр баярлажа

Үдэртөө санаар наадана.

 Шуурган, hалхин, бордоhон

Шэмэрүүн хүйтэн үбэлдөө

Шэхэ хамарыем дааруулна,

Шэмхээд хасарыем абана.

 Сэлмэг hайхан дайдадам

Сайжа хаданууд эхилнэ,

Сэнхирхэн ногоон хасуури

Сахилзан наранда шаруулна.

 Байгал үргэн далаймнай

Баяжан саhаар дүүрэнхэй,

Баргажан гол мүрэмнай

Бата мүльhөөр хушагданхай.

Эжы.

Эжы, эжымни, эжыхэмни…

Энхэрэн hанаха гансамни.

Энээхэн гурбан үгэ соо

Элдин дэлхэй багтана.

Арбан долоон жэлэй тэндэ

Алтан дэлхэйдэ намай түрөө

Альган дээрээ бүүмэйлжэ

Арюухан басаган болгоо.

Үдэр hүнигүй hанааяа зобожо,

Үргэжэ сурбадаа тэжээнэ

Үнэн сэхэ үгэнүүдээ захижа,

Үргэн харгыда гаргана.

Хаагуур  яагуур ябахадаа

Хайрата эжыдээ бусахадаа,

Халуун дураяа мэдүүлэн,

Хасарынь үндэхэб, эрхэлүүлэн.

Эжы, эжымни, эжыхэмни…

Эгээ hайхан сэдьхэлтэй,

Эгээ сэсэн бодолтой,

Эгээ хурса ухаатай,

Эгээ дүтын нүхэрни…

Энээхэн гурбан үзэг

Эльгэ зүрхыем эзэлнэ

Энэ тэнюун дэлхэй дээрэ

Энэ үгэ мүнхэлнэ!

Яаригтамни.

Буряад уужам орондом

Бархан Уулын хормойдо

Баргажан голой альган дээрэ -

Баранда мэдээжэ Яаригтам.

Түрэhэн гараhан тоонтодоо

Толгойгоо табин мүргэжэ ябахаб,

Талынгаа булагта ошожо,

Тахижа, үбдэглэн байхаб.

Холын холо газараар ябажа

Хэншье болоод бусахадам,

Халюун түрэл тоонтом угтажа

Халуун альгаяа дэлгээхэл.

Дэлгэр баян сэдьхэлтэй,

Дэлхэйдэ суурхаhан арадтай

Долоон Нарhата газартай

Дорюун омог Яаригтам.

12 жэл.

Хүгшэн Үбгэн мүрысөө табяа:

«Хэн арбан хоёр жэлэй

Хэтын Литэ соо орохоб?»

Бүхы амитад шууялдаа

«Бидэ,бидэ» -  гэлдээ.

Хүгшэн Үбгэн тиихэдэнь

Хандан бултанда хэлэбэ:

«Тиигээ hаа, эхилэе!»

Түрүүн - хурдан, шуран, бага…

Тэрэ хэн бэ? Зүб!  - Хулгана.

Үхэр hүрэгhөө илгаран

Үсэд нэтэрүүгээр оодорбо.

Үрдижэ хоёрдохёор ерэбэ.

Бар хорголжо, сагаа алдажа,

Гурбадахаяр ерэжэ hуугаа.

Туулай - скок-скок - дүрбэ абаа.

Ниидэжэ ерэhэн шубуун

Танигдаагүй байгаа түрүүн.

«Та хэн бэ?»- гэжэ hураа

«Би - Лууб» - гэжэ харюусаа.

Могой эрьелдэн, нугаран

Мүлхижэ ерээ – зургаан.

Морин ехээр баясан,

Мордожо ерэбэ хатаран,

Мэндэhэн ябадалдань - долоон.

Наймадахи – хонин
Юhэдэхи – бишэн.

Тахяа хурдаар ерээд

Арбадахи hуури абаа.

Нохой тогтожо хусана,

«Арбан нэгэдэхиб» - гэжэ дуугарна.

Гахай: «Хоёр үдэр hүүлдэ гарааб,

Тиигээд арбан хоёрдохиие абааб!» - гэнэ.

Иигэжэ энэ Литэ соо

Иимэ гоё  амитад

Ирайс ороод байдаг даа!

Сагаалган

Сарюун Буряад орондом

Сагаан hара морилбо,

Сугтаа ябаhан нүхэдтэм

Соёл заншалаа харуулба.

Элдин хонгор дайдынгаа

Эдир залуу хүбүүдтээ

Эхин түрүү хөөрөөгөөр

Эртэмтэй ухаа заана:

«Наhанайнгаа залуу байхада

Номоо заабол үзэгты.

Нэрэ түрээ дэмжээжэ,

Номгоор ябахые хүсэгты».