Хүн түрэлтэнэй тэмсэлтэ заяан

        Би түрэл буряад хэлэндээ ехэл дуратайб. Аймагай ба республикын буряад хэлэнэй мүрысөөнүүдтэ эдэбхитэйгээр хабаадаха гэжэ оролдодогби.

       Тиимэһээ бишыханшье сүлөө сагай гарабал, элдэб бодолнуудта абтан, алтан гуурһаяа туршан һуухаш. Али нэгэ һонин зохёол уншаһанайнгаа удаа ехэ бодолнуудта абтажа, нэгэ мэдэхэдээ зохёол соогоо орошоһон шэнги болон байхаш. Мүнөө таанарта, зүрхэ сэдьхэлыем хүдэлгэһэн, һонирхол татаһан зохёолоо дурадханаб.  Энээхэн зохёолоо зохёон һуухадаа, үнэхөөрөө, хүнэй наһан ямаршье богони гээшэб даа гэжэ һанахадаа, досоомни заригад гэн, уйтаншье,  уйдхартайшье болон байгаа һэн.

Хүн түрэлтэнэй тэмсэлтэ заяан

… Оршолонто дэлхэйн жама  ёhоор хүн бүхэндэ эдлэхэ наhан, хуби заяан байдаг гээшэл.

Хүнэй наhан! Ямаршье богони гээшэб? Хүн наhаараа мүнхэ бэшэшье hаа, hайн үгэнь мүнхэ, hайн hайхан хэрэг үйлэнь мүнхэ, hайн hанаань мүнхэ. Тиимэhээл хүнэй hанаан мүнхэ юумэндэ татагдана, хүн мүнхэ хэрэг бүтээхые оролдоно, энэ дэлхэйн зоной ажабайдалай бүхы амидаралай мүнхын удха олохоёо хүсэнэ, мүнхэ удха бэдэрнэ. Мүнхэ удха бэдэрhэн хүн, ажал хүдэлмэреэрээ алдаршаhан, hайхан заяагаараа толорhон арад зон, хүн түрэлтэн мүнхэ.

Хүн түрэлтэн газар дэлхэй дээрэ үдэжэн үнэржэхэ үеhөө эхилээд, тэмсэн хүгжэжэ ерэhэн түүхэтэй. Хүн түрэлтэнэй урда өөрынгөө арадай түлөө харюусалга, бүмбэрсэг дэлхэйн түлөө, хүндэ үгтэhэн мүнхын хэрэг - эдэ бүгэдэ хүнэй өөрынь бодото хуби заяан болоно гэжэ багшынгаа хэлэhэн үгэнүүдые hанан hанан бодолгото болон зохёолоо зохёон hуубаб. Ямар жэгтэй гээшэб?  Хүн түрэлтэн!...Хүнэй наhан!...Хуби заяан!..

Гэнтэ нэгэ ушар hанаандамни hанагдаба. Манай класста тоомгүй, hуури байра гэжэ үгы нэгэ хүбүүн бии юм. Тэрэмнай хүн бүхэниие гасаалха, ном үзэхэ дурагүй, хүнэй үгэ дуулахашье гэжэ байхагүй. Ямарханшье хүн боложо ябаха юм гэжэ сула hанахаш. Нэгэтэ түрэлхи хэлэнэйнгээ хэшээлдэ Шаралдай үбгэнэй хуби заяан тухай уншан хөөрэлдэбэбди. Тиигээд багшамнай маанартаа ехэл hонирхолтойгоор хүн түрэлтэн, хуби заяан тухай хөөрэжэ эхилбэ. Класс соомнай абяа шэмээгүй. Гансахан лэ халуун зүрхэнэймни сохилхо дуулдана хэбэртэй. Yнөөхи hуури байрагүй Бадмамнайшье ехэ бодолгото болон, амаа ангайнхай, хүдэлхөөшье болинхой багшаяа анхаралтайгаар шагнажа hууба. Бидэ булта hэмээхэн бэе бэеэ харалсан, абяагүй шагнан hуубабди.

Энэ хүлгөөтэ ехэ дэлхэй дээрэ хүн гээшэ ехэ дэлхэйн ажабайдалай гүнзэгы далай руу дабшан ябана. Хүн гээшэ нилээн ябажа, хүн болодог, жаргалаа олодог, хүн бүхэн наhан соогоо hайн юумэ хэхые оролдодог. Мүнхэ нэрэеэ энэ ехэ дэлхэйдэ үлөөхые оролдоно, гансал өөрөө өөрынгөө нэрэ абажа ябаад лэ наhаяа үнгэргэхэгүй, хүн зондоо, нютаг нугадаа туhатай ябаха. Мүнхэ нэрыетнай саашадаа үри хүүгэднай, аша зээнэртнай үеын үедэ абажа ябаха ха юм. Тиимэhээ үхибүүд, хүн нэрэеэ бузарлангүй, hэшхэлээ арюун сэбэрээр абажа ябахые оролдохо ёhотойт гээд багшамнай дүүргэбэ. Харин бидэ булта абяа шэмээгүй байhан зандаа байтарнай, гэнтэ Бадмамнай маанадайнгаа урда гаража, томоотой зангаар: «Нүхэд, хүн нэрэеэ бузарлангүй, арад зондоо хүндэтэй хүнүүд болоёл даа!-гэжэрхибэ. Бидэ булта юушье хэлэхэеэ мэдэхэеэ болин, сошон гайхан байтарнай, хонхын жэнгирээн дуулдажа, хэшээлнэйшье дүүрээ hэн.

Yнэхөөрөөшье, энээхэн богони наhан соогоо hайн hайхан үйлэ хэрэг  хэжэ, бурхантай буянтай ябахамнай болтогой!