Цветок из Аноса

Онос –Бажынын чечеги.

     2015-2016 уредулу jылдын куук айында Кош-Агаштын орто уредулу школында уренчиктер ортодо проект иш аайынча маргаан отти. Алтынчы класстын уренчиги Акчинова Кристина «Онос-Бажынын чечеги» деп ижиле баштапкы jер алды. Кристинанын ижи Кадын ичинен ар-буткен берген jайалталу баштапкы киноактриса Элиана Самуйновна Дугина керегинде.                

      Эмдиги озуп jаткан jашоскуримге баштапкы киноактриса кем ол андый болгоны, онын jурумин билип алары jилбилу болор.

      Кичу тужында оны Jайкана деп адайтандар. Документ-бичигиндегизиле болзо, Элиана Самуйновна Дугина. Ол 1917 jылда кочкор айдын 23-чи кунинде Онос-Бажы jуртта чыккан. Онын чыккан билезинде 9 бала болгон. Адазы эрте божогон. Совет jан jурттарга теренжип кире берген. 20-чи jылдардын учкаары Туулу Алтайда улусты бичик-биликке уредери башталган.

       1929 jылдын куран айында Туулу Алтайга баш режиссер Г.Козинцевке ле Л.Траубергке баштаткан съемочный группа келбеген болзо, Jайкананын jуруминде кубулта болор деп кем де бодобос эди. Олор Ленинградта ФЭКС (фабрика экстренического кино) студия тозоп, «Одна» деген кинофильм согорго Алтай jерине келгендер. Jиит актриса Елена Александровна Кузьмина (ады, обокози бойынын) 20 jашту уредучинин ролин ойноп jат.Оны бичик-билик билбестерди бичикке уредерге ыраактагы Ойрот jурттарга ийген. Байлардын Совет jанга удура тын тартыжып турган ойлори. Олор jиит уредучини jоголторго ченешкилейт. Шак ла бу ойдо уредучини олумнен jербойынын алтай кызычагы аргадап jат. Съемочный группага эн ле jараш кызычак табар керек болгон. Jаан удабаган, андый кызычак табылган, оны экелгендер. Кийнинде РСФСР-дин албаты артизи Е.А.Кузьмина мынайда эске алынат: «Кара чачту, бороноттый чокту косту, эди-каны неден де аныланып турар, тиштерин корзон, кандый да jайалталу ус эткендий, кулумjилу, будумjилу ле ап-ару, кеjегези узуун кызычак. Киштин терезинен jарандырылган замшевый боругешту, алтын топчыларлу алтай кеп кийимду, кичинегеш колдоры чичкечек узун сабарларлу». Ол Jайкана болгон. «Бу ла кызычакты киного согорыс, артык кем де керек jок»-деп, режиссер Г.Козинцев тургуза ла айткан. Тилмешчизи jурукчы Г.И.Чорос-Гуркин болгон.

       Jайкананы  актрисага урензин деп, оны Москва jаар  Г.И.Гуркин ле А.В.Анохин уйдежип jадылар. Ишкучиле jаткандардын Кунчыгыштагы коммунистический университединде уренет. Бу ойлордо Jайкана режиссерлор Дубровскийдин «Тайны Кара-Тау» (Анар деген казах кыстын роли), А.Разумныйдын «26 бакинских комиссаров» (туркмен кыстын роли) деп фильмдерде ойнойт. Ол тушта jербойынын актерлоры jок болгон. Jайкана Совет jаннын активисттеринин ролин ойногон совет кинонын баштапкы актрисазы болгон. 1941 jылда А.В.Луначарскийдин адыла адалган ГИТИСти божодып, практиканы МХАТ-та откон. Ол мында К.Станиславскийле, В.Немирович-Данченколо, М.Тархановло, А.Тарасовала, М.Роммала, О.Андровскаяла танышкан.

       Ада-Торол учун Улу jуу башталарда, Кыргыз jаар кочуш. Ойлор куч те болгон  болзо, Фрунзеде баштапкы кыргыз драма театр ачылган. Мында Jайкана уч jыл иштеген. Онын кийнинде Jайкана  Москва jаар кочуп, В.Марецкаяла, В.Ливановло оско до jарлу актерлорло jаан эмес эпизодический рольдордо ойноорында турушкан.

       Элиана Самуйновна Дугина-ачык-jарык куун-санаалу, киленкей, кокырчы кижи болгон. Ол копти кычырып, политикала, литературала,кеендикле сонуркап, jорыктаарын сууген. Онын болушчылары обогони-кадровый военный ла уулы-дипломат. Э.Дугина совет кинематография тозолип турарда, социалистический jаны кеендиктин озумине jаан jомолтозин jетирген.