Эҙләнеү эше «Минең шәжәрәм. Тамыры тәрән нәҫел ағасының олоно ныҡ була».

Баш3ортостан Республика8ы М9л97ез районы Муниципаль районы

Ерг9н ауылы урта д5й5м белем бире7 м9кт9бе муниципаль д5й5м белем

бире7 бюджет учреждение8ы

Э2л9не7 эше

«Мине4 ш9ж9р9м.

Тамыры т9р9н н96ел а1асыны4 олоно ны3 була».

                                                     Баш3ар2ы: 4б класы у3ыусы8ы

                                                                          Х5сн5тдинова Алина

                                                     Ет9ксе8е: баш3орт теле 89м

                                                                       929би9те у3ытыусы8ы                                                                    

                                                  Х9бибуллина В9сил9 Абдулла 3ы2ы

Ерг9н 2013

                                        Й5км9тке8е                                                                                       1. Инеш

2. Н96ел а1асы-ш9ж9р9не4 халы3ты4 тарихын са1ылдырыуы

    2.1 Ш9ж9р9-872ене4 19р9п теленд9ге а4латма8ы

    2.2 Ш9ж9р9-оло хазина

    2.3 *9р баш3орт3а ете быуынын беле7 мотла3 8аналыуы

    2.4 Ҡыпса3 ырыуынан Х5сн5тдиновтар 1аил98е ш9ж9р98ен   дауам ите7се Х5сн5тдинова Алина

    2.5 Ҡыпса3 ырыуыны4 билд9л9ре  

    2.6 М9л97ез районыны4 А1и2ел ярыны4 у4 я3                                                   ярында  урынлаш3ан А3назар ауылыны4 тарихы

    2.7 Х5сн5тдиновтар н96елене4 ун быуыны

    2.8 Мине4 1аил9м

3. Йом1а3лау

4. Ҡулланыл1ан 929би9т

5. Ҡушымта

1. Инеш           

       “Ү2ене4 тарихын белм9г9н кеше  я3шы кеше була алмай”,-тип 9йтк9н рус р9ссамы Васнецов. Мин р9ссамды4 87229рен тулы8ынса 3абул ит9м 89м 72емде4 алдымда шундай ма3сат 3уй2ым-72емде4 н96ел епт9ремде, ш9ж9ремде 72емде4 тамыр2арымды, тарихымды беле7 5с5н 5йр9нерг9 булдым; с5нки бе22е4 ата-бабаларыбы2-бе22е4 7тк9небе22е4 тарихи са1ылышы.                                                                                                         Тыу1ан ил, тыу1ан ер, тыу1ан ауыл, ту1ан тел, ту1андары4ды4-ата-бабалары4ды4 н96ел а1асы-ш9ж9р94де беле7-изге бурыс. Ырыу к5с5-тамыр к5с5. Тамыры т9р9н н96ел а1асыны4 тамыры ны3 була. Тамыры4ды беле7-хал3ы4ды4 тамырын беле7 ул; хал3ы4ды4 7тк9нен, х92ерге8ен, кил9с9ген беле7 булып тора.*ин 72е4, 8ине4 тамыры4, н96еле4 халы3ты т9шкил ит9. Тим9к, 89р беребе2 халы3ты, тарихты т9шкил ит9. ( халы3 тыу1ан еребе22е4 тер9ге. Шуны4 5с5н д9 ш9ж9р94де беле7 актуаль проблема (м58им м9сь9л9) булып тора. Ете быуын н96еле4де беле7-бурысы4 булыуын 89м шуны 89р у3ыусыны4 а4ына еткере7-т5п ма3сатым булып тора.

       Ҡуйыл1ан ма3сатыма иреше7 юлдары (задачи):                                                                       а. «ш9ж9р9» 872ене4 лексик м919н98ен асы3лау, 929би9т мен9н танышыу;                                             б.72емде4 3ыпса3 ырыуынан булыуымды асы3лау;                                                            в. ата-бабаларымды4 тамыр2арын 5йр9не7, ту1андарым мен9н аралашыу;                         г.72емде4 1аил9мде4 ш9ж9р98ен т5257.                                                                                                                    

       Э2л9не7 эшемде4 объекты булып ун быуын ата-бабаларымды4 тамыр епт9рен, 1аил9 архивын 5йр9не7 тор2о.

       Э2л9не7емде4 методы (ысулы):                                                                          а. ту1андарымды4 н96ел епт9рен э2л97;                                                                                б. йыйыл1ан материалдар2ы йом1а3лау 89м системалаштырыу.

2. Н96ел а1асы-ш9ж9р9не4 халы3ты4 тарихын са1ылдырыуы

        Ма3сат: Ете быуын н96еле4де беле7-бурысы4 булыуын 89м шуны 89р у3ыусыны4 а4ына еткере7.

                     Ырыу а1асым 8ин, 9й ш9ж9р9м                                                                                                         

                     *ин 76к9нд9 донъя й9ш9р9.

                     К7кр9к киреп олон тарбайт3анда,

                     К7кте тер9п ер29 8ин тор1анда

                     Й9ш9рг9 л9 9ле й9ш9рг9!

                                                                  Ҡ92им Аралбай

                Ш9ж9р9-19р9п теленд9 а1ас тиг9н 872.Борон заманда бе22е4 олатай2ар ырыу-39бил9не, н96ел-н9с9пте, ата-бабалар2ы4 исемд9рен а1ас р97ешенд9 тарма3ландырып я2а бар1ан. «Ни49 а1ас форма8ында бирг9нд9р?» тиг9н 8орау тыуа. А1ас борн1о баш3орттар2а 8ауа, ер 89м ер а6тын берл9штере7се там1а бул1ан. Шул у3 ва3ытта ул халы3ты4 тормошон да са1ылдыр1ан. Тамыры-7тк9нде, олоно-б5г5нг5н5, бота3тары кил9с9кте а4лат3ан. А1асты4 олоно ны3 бул1ан 8айын ул о2а1ыра3 й9ш9й, бота3тары к5сл5р9к була. Шу1а ш9ж9р9не а1ас мен9н са1ыштыр1ан. Ш9ж9р9-оло хазина. Ул быуындан-быуын1а и4 392ерле 3омарт3ы булара3 к7ск9н. Тарихын, 7тк9нен белм9г9н халы3-кил9с9к8е2.Был х93и39тте ата-бабаларыбы2 я3шы белг9н 89м ш9ж9р9 я21ан.С5нки 89р баш3орт3а ете быуынын беле7 мотла3 8анал1ан.                                          

                Мин Ҡыпса3 ырыуынан Х5сн5тдиновтар н96елен дауам ите7семен. Ҡошобо2-б5рк5т. Там1абы2-ике у3 89м 3уш 8ы2ы3.Ораныбы2-То3саба. А1асыбы2-3арама. Милл9тебе2-баш3орт. Баш3ортостан Республика8ыны4 М9л97ез районы А3назар ауылында тыу1анмын. (леге ва3ытта Ерг9н урта м9кт9бенд9 4б класында тик бишле билд9л9рен9 ген9 у3ыйым.

                19 быуатты4 башына тиклем М9л97ез районында 72 аллы 1ына А3назар ауылы булма1ан. Тик 1816 йыл1ы 7 ревизия А1и2ел йыл1а8ыны4 у4 я3 ярында А3назар исемле ауыл  барлы1ын к7р89тк9н,13 йорт3а 77 кеше й9ш9г9н. Был ауыл1а Үргеташ ауыл кешел9ре ниге2 8ал1аны билд9ле.Уны4 икенсе исеме л9 бар-Байегет.Мине4 олатайым А3назар Үт91олов к7ренекле а6аба (ерле)баш3орто бул1ан.Ул С9нкем-Ҡыпса3 волосынан 1754 йылда Твердышев 89м Мясничков заводсыларына рудалы ер29р2е 8атыу2а 3атнаш3ан тип т9 9йт9л9р. (леге ва3ытта 2009 йыл1ы и69п буйынса 207 кеше и69пл9н9. *арыш ауыл советына 3арай, ауылда баш3орттар й9ш9й. Бе22е4 А3назар ауылы А1и2ел йыл1а8ы буйында,Урал тау2ары 3уйынында урынлаш3ан. Ауылымда тик у41ан кешел9р ген9 й9ш9й. Шулар2ы4 к7бе8е А3назаровтар 1аил98е.

                «Тамыры т9р9н н96ел а1асыны4 олоно ны3 була»,-ти29р.Мин д9 72емде4 н96ел а1асыны4 10 быуынын бел9м.Ш9ж9р9мде ми49 олатайым Х5сн5тдинов (мир !оссам улы 89м 5л9с9йем Х5сн5тдинова Минзира Мине19ли 3ы2ы яр2ам иттел9р.%л9с9йем 17мере буйы у3ытыусы булып эшл9г9н,б9л9к9й балалар у3ыт3ан. Бе22е4 фамилия 5-се быуын олатайымды4 исемен9н килеп сы33ан. Ту1андарыбы22ы4 1аил9л9ре ишле.                                                                                                                        

                Х92ер мин 89р быуын ата-бабаларымды4 тарихын 85йл9п 7т9м.

                 Ү2емде4 1аил9м-Х5сн5тдиновтар н96еле тура8ында булыр артабан1ы 872ем. Мине4 атайым- Азамат (мир улы, 9с9йем-Р9зил9 Ф9нз9ви 3ы2ы. Мин, Х5сн5тдинова Алина, 2002 йылда тыу1анмын, 3устым Айназ 2004 йылда тыу1ан. Т5пс5г5б52, и4 б9л9к9й 3устым Искәндәр 2011 йылда тыу2ы. Атайым авто89л9к9тт9 89л9к булып 3уй2ы. Ул бе22е4 5с5н 89р са3 тере! Уны4 ши1ыр2ары 89м 969р29ре 89р ва3ыт бе22е4 й5р9кт9! Ул бе22е4 5с5н 2ур й5р9кле ша1ир! Мин 8е2г9 уны4 ми49 арнап я21ан ши1ырын у3ып ишеттер9м.

                Ҡыуанысым бар-Ҡы2ым,Ҡы2ыма я2ам йырым.

               Ҡы2ым т9п9й ба6ты инде,

                      Ул инде атлай бел9.

            «Кил яныма,»- тип са3ыр8ам,

                        Ян1а й7гереп кил9.

              «Атай!»-тип 9йт9 белм989 л9,

                         У2е ымла1ан була.

              «*ай, мине4 3ы2ым,»-ти894,

                         Ҡоса3лап ал1ан була.

               Эй, ду6тарым, бел89ге2се,

                         Илайым да, шатланам.

               Йырлайым бишек йыр2арын,

                         Осар 3оштай талпынам.

               Шул б9хетте б7л9к итк9н,

                         Мине4 85йг9н й9рем бар.

                Ил8ам биреп йырлатыусы,

                         Б9хет 3ошом-3ы2ым бар!

                Эй, 3ы2ым, 3ы2ы3айым,

                         *ин мине4 матур3айым!

                Б9хет 8и49 тел9йем,

                          Б9л9к9с бала3айым!

       Атайымды4 ши1ыр2арына йыр2ар 2а я2ыл1ан.Шулар2ы4 бере8е “Са3ыр мине”тип атала.Мин 8е2г9 ошо йыр2ы йырлап ишеттер9м.

                           Са3ыр мине

                 Са3ыр мине 85й57 урманына,

                 *ы2ылып 3ына та4дар ат3анда.

                 М5х9бб9те4 й9шел а3ланына,

                 К5м5шт9й йондо22ар яу1анда.

                 Са3ыр мине, са3ыр 8а1ын1анда,

                 *ары 8а1ышлы к52 ет89 л9.

                 Ҡыш бураны бейек тау2ар 5й5п,

                 Юлыбы22ы 3аплап кит89 л9.

                 Са3ыр, ирк9м, са3ыр юлдар урап,

                 Мин килермен ошо а3лан1а.

                 Бер а33ошо булып, килер я22ы4,

                 М5х9бб9тте то1ро 8а3лар1а.

                 Булайы3, ду6тар, 89р са3 гел берг9,

                 Я41ы2лы3 я2мышты4 дошманы.

                 Йылмай8ын 9ле донъя гел бе2г9,

                 Тарал8ын 8а1ыштар томаны.

                 *а1ыштар 7т8ен яра 3алдырмай,

                 Бар булмыш хо2ай2ы4 я21аны.

                 Сылбыр2ай 8у2ыл1ан 17мер2е4,

                 Б9хетле бул8ын тим 3ал1аны.

3.Йом1а3лау

        Т9би19тт9 , донъяла бер н9и9 л9 м94гелек була алмай. Шул у3 ва3ытта бер н9м9 л9 э28е2 ю1алмай.Тарих та шулай у3. Бе2 29 72ебе22е4 тарихты онотма63а, к74елд9 89р са3 8а3лар1а тейешбе2. Быуындар араһындағы бәйләнеште, туғанлыҡ хистәрен нығытыуҙы, нәҫел тармаҡтарын барлауҙы, һәр ырыуҙаштың, аралаштың, нәҫелдәштең үҙ шәжәрәһе алдында яуаплылыҡ тойғоһон көсәйтеү, тарихи хәтерен тергеҙеү, арҙаҡлы шәхестәр2е барлап сы1ыу-2ур эш ик9нен а4ланым.

      Э2л9не729р29н шуны белдем: тамырым т9р9н 89м ны3. Тамыр2арым А3назар Үт91олов3а барып тоташ3ан.

       Ш9ж9р9не 5йр9нг9нд9н 8у4, и4 5лк9н олатайымды4 я3ынса 1550 йылдар2а тыу1анын белдем.Уны4 тыуыуына 450 йыл сама8ы бул8а,ми49 бары 11й9ш кен9.Шулай итеп, бе22е4 Х5сн5тдиновтар н96елене4 ш9ж9р98е тарма3лана бара 1ына, Алла1а ш5к5р! Мин 72емде4 н96елем мен9н 1орурланам! 

      У2е4де4 тамыры4ды беле7-хал3ы4 тамырын, Тыу1ан иле4де4 тамырын беле7 ик9нен9 72емде4 ш9ж9р9мде т525г9нд9 ны3лы ышандым. *9р бер у3ыусы1а ла 7229рене4 тамыр а1асын, ш9ж9р98ен беле7 мотла3 к9р9к.Ш9ж9р94де бел894, ил тарихын да белер8е4!

4.Ҡулланыл1ан 929би9т

      1.«Аманат» журналдары

      2.«Баш3ортостан 3ы2ы» журналдары                                                                                                          

      3. Тамырҙарыңды беләһеңме? Шәжәрә байрамдарын үткәреү буйынса 3уллама [Текст] - Өфө: Белая река, 2006. – 64 б.

       4.Х5сн5тдинов А.(. “Был тормошта бе2 барыбы2 2а ша1ир,

                                            Я2а беле7 ген9 к9р9ктер…”

       5.Шәкүр, Р. Быуаттар аманаты. Э2ләнеүҙәр, тикшеренеүҙәр [Текст] /Р. Шәкүр - Өфө: Китап, 2002. – 480 б.                                                                                                  

       6.Янғужин, Р.З. Баш3орт 3абиләләре тарихынан [Текст] /Р.З. Янғужин - Өфө: Китап, 1995. – 96 б.

               Баш3ортостан Республика8ы М9л97ез районы Муниципаль районы

Ерг9н ауылы урта д5й5м белем бире7 м9кт9бе муниципаль д5й5м белем

бире7 бюджет учреждение8ы

       «Мине4 ш9ж9р9м.Тамыры т9р9н н96ел а1асыны4 олоно ны3 була» тема8ына арнал1ан э2л9не7 эшен9 тезистар.

Баш3арыусы8ы: Х5сн5тдинова Алина Азамат 3ы2ы

Ерг9н урта м9кт9бене4 4б классы у3ыусы8ы

                      Ет9ксе8е: Х9бибуллина В9сил9 Абдулла 3ы2ы

             Ерг9н урта м9кт9бене4 баш3орт теле 89м 929би9те у3ытыусы8ы

      “Ү2ене4 тарихын белм9г9н кеше я3шы кеше була алмай”,-тип 9йтк9н рус р9ссамы Васнецов. Мин р9ссамды4 87229рен тулы8ынса 3абул ит9м 89м 72емде4 алдымда шундай ма3сат 3уй2ым-72емде4 н96ел епт9ремде, ш9ж9ремде 72емде4 тамыр2арымды, тарихымды беле7 5с5н 5йр9нерг9 булдым; с5нки бе22е4 ата-бабаларыбы2-бе22е4 7тк9небе22е4 тарихи са1ылышы. Ете быуын н96еле4де беле7-бурысы4 булыуын 89м шуны 89р у3ыусыны4 а4ына еткере7.                                                                                                                            Ҡуйыл1ан ма3сатыма иреше7 юлдары:                                                                                             а. «ш9ж9р9» 872ене4 лексик м919н98ен асы3лау, 929би9т мен9н танышыу;                     б.72емде4 3ыпса3 ырыуынан булыуымды асы3лау;                                                               в. ата-бабаларымды4 тамыр2арын 5йр9не7, ту1андарым мен9н аралашыу;                         г.72емде4 1аил9мде4 ш9ж9р98ен т5257.                                                                                                                      

       Э2л9не7 эшемде4 объекты булып ун быуын ата-бабаларымды4 тамыр епт9рен, 1аил9 архивын 5йр9не7 тор2о.                                                              

      Э2л9не7емде4 методы (ысулы) булып:                                                                                                     а. ту1андарымды4 н96ел епт9рен э2л97;                                                                                                                     б. йыйыл1ан материалдар2ы йом1а3лау 89м системалаштырыу тор2о.      

      Н96ел а1асы-ш9ж9р9не4 халы3ты4 тарихынын са1ылдырыуын ата-бабаларымды4 тамырын 5йр9нг9нд9 асы3ланым. Тамыр2арым а6аба баш3орто А3назар Үт91олов3а барып тоташыуын белдем. Н96елемде йырсылар, ша1ир2ар, у3ытыусылар би297ен асы3ланым.                                                                                                                                                  4.Ҡулланыл1ан 929би9т

1.«Аманат» журналдары                                                                                            2.«Баш3ортостан 3ы2ы» журналдары                                                                                                      3. Тамырҙарыңды беләһеңме? Шәжәрә байрамдарын үткәреү буйынса 3уллама [Текст] - Өфө: Белая река, 2006. – 64 б.                                                                                            4.Х5сн5тдинов А.(. “Был тормошта бе2 барыбы2 2а ша1ир,

                                            Я2а беле7 ген9 к9р9ктер…                                                                      5.Шәкүр, Р. Быуаттар аманаты. Э2ләнеүҙәр, тикшеренеүҙәр [Текст] /Р. Шәкүр - Өфө: Китап, 2002. – 480 б.                                                                                                        6.Янғужин, Р.З. Баш3орт 3абиләләре тарихынан [Текст] /Р.З. Янғужин - Өфө: Китап, 1995. – 96 б.