Җәйге ял

Җәйге ялда

Рәхәт тә соң җәй көннәре! Өстеңдә — җиңел кием, аягыңда да кышын өстерәгән киез итек я булмаса авыр табанлы ботинкалар түгел. Кояш белән бергә торып, мәктәпкә йөгерәсең дә юк. Ятасың иркәләнеп йомшак юрган астында. Җәен әле аның йокысы да тизрәк туя. Югыйсә кыш буе хыялланасың: эх, җәй генә җитсен, туйганчы бер йоклар идем, дисең. Инде укулар бетеп, күпмедер вакыт узуга ук, көнеңне, сәгатеңне йокыга гына әрәм итәсең килми башлый. Күңел гел каядыр җилкенеп, ашкынып тора. Юрган астындагы иркәлек тә бераздан туйдыра. Кешедән алда су буена төшеп, балык каптырасың килә, җиләккә иң мул чагында, чиләк-чиләк тутырып булганда йөрергә тырышасың. Менә бүген барам да башка кирәкми, дигән булсаң да, яңадан ике, өч, биш тә урманга йөгерәсең.

Капка артына гына терәтеп куйган велосипедым бар. Җәяүләргә иренгән чакта аны иярлим. Урман-кырларга әтинең мотоциклында да җилдерәбез.

Җиләк җыярга, балык тотарга әтием дә оста минем. Җитезлектә миннән дә, әнидән дә калышмый. Кәефле көнендә безнең теләккә каршы килми: гөмбәсенә дә бара, дару үләннәре җыеша. Кай елларны елга аръягына болынлыкка шомыртка, гөлҗимешкә, бөрлегәнгә дә бергәләп чыккалыйбыз.

Бу җәй аеруча күңелле узды. Көне дә уртача кызулыкта булып, яңгыры да вакытында яуды. Кыяр-помидорны җыеп кына өлгер инде!

Әтием, язга чыкканда, бер колын сатып алган иде, мин күбрәк аның тирәсендә кайнаштым. Болынга алып төшеп, иркенлектә йөрттем, көн саен сусыл печән белән сыйладым.

Ул кипкән печәннең хуш исе! Бер күтәрәмен колыным алдына салам да калганына үзем сузылып ятам. Печән арасыннан  табылган эре җир җиләкләрен капкалап, үлән уртлаган булып, рәхәтләнеп ял итәм.

Безнең колын бик нәзберек булып чыкты. Бик сайланып кына ашый, ризыкны әрәм-шәрәм итеп бетерә. Ачуланмыйм. Әнкәсе дә янында түгел, күңелен рәнҗетәсе килми. Аннан калган печәнне сарыклар барыбер ялт иттерәләр.

Сарыклар дигәннән, көтү чираты әйләнде дә килде быел, әйләнде дә килде. Көтү көтә-көтә, кояшта янып беттем, тәнем җир төсеннән аерылмый башлады. Шул каралык эченнән зәп-зәңгәр күзләрем генә чит бер нәрсә шикелле елтырап карый. Көзгедәге сурәтемне үзем танымый торам.

Каз бәбкәләре, чебешләр күзгә күренеп үсте. Елы ел шул аның. Аларга да яшеллек җитәрлек. Болын коеларыннан агып чыккан сулар да кипмәде. Чемченеп йөриләр, йөриләр дә су эчеп алалар, аннан өеп куйган бүрәнәләр ышыгына барып яталар. Кояш эссесен бер дә яратмыйлар инде! Күз-колак булмасаң, өйгә элдерергә дә күп сорамыйлар.

Аларның үзләрен генә калдырып буламы соң! Карга-тилгәне дә бик азды. Урамдагы тупыл башы тулы — карга оясы! Ишегалдында йөргән чебешләрне дә күтәреп алып киткәләделәр. Тилгәннән битәр карга куркыныч хәзер.

Җәй рәхәт. Көнең җанга тынгылык биргән эшләрдә уза. Тамактан аш үтә. Сыерларның да сөтләре тәмлеләнде. Җиләк, чәчәк тәме килә. Сөтнең тәме, билләһи, сыерның телендә!

Әйе, рәхәт. Кич җитсә, иптәшләрең белән капка төбендә сөйләшеп утырасың, клубка чыккалыйсың, кунак кызлары, малайлары белән дуслашасың, адреслар алышасың, мәңге бозылышмаска сүзләр бирешәсең.

Шимбә, ял көннәрендә уеннар да булгалый. Җәйге эшнең кызу чагына җиткәч, алар онытыла. Иртәнгә кадәр авыл урамнары буйлап йөреп булмый. Печән чапкан, чүп утарга йөргән гәүдә дә арый, ял сорый башлый.

Җәй ахырларына, кояшның эссесе сүрелгәч, көннәр дә кыскара башлагач, күңелләр моңсуланып китә. Агачлардагы алмалар, әллә кайлардан ялтырап, безнең дә өзеләсе чаклар җитте, диләр кебек. Карала төшкән яфраклар коелыр көннәрен көтә шикелле. Алардан инде бераз тузан исе килә. Арт бакчаның кайбер урыннарында, кап-кара булып, туфрак чыга. Редис, иртә утыртылган суган, кыяр җыелып алынган җирләр бу.

Җил кырдан өлгергән ашлык исен китерә. Кайдадыр инде арышны ура башлаганнар, дип уйлап куясың. Игеннәрнең мул булуына сөенәсең. Әти иккән игеннәр бит, дисең.

Әтиең дә өйгә шат йөз белән кайта. Табын артына бераз эрерәк, үзеннән канәгать кыяфәттә килеп утыра. Безнең эшләребез белән кызыксына, мактау сүзләре дә әйтеп   куйгалый.

Әти шат булгач, әнигә дә рәхәт. Ул өстәл белән мич арасында йөгереп кенә йөри. Салатыннан, каймагыннан, кыстыбыеннан җитешегез әле, дигән була. Үзеңне үз өеңдә кунак кебек, затлы кунак кебек тоясың.

Җәй рәхәт. Җәең авылда узса, аеруча рәхәт. Ныгып, тазарып, үзең дә яшелчә кебек өлгереп, мәктәпкә киләсең.

Авыл балаларының күбесе каникулда беркая да китми. Китсә дә, тизрәк кайтып җитә. Колыныма ул-бу булмаганмы, каз-үрдәкләрне саклаучы бармы, сыер-фәлән, кирәкмәгән ризык ашап, ялгыш чирләп китмәсен, дип, гел борчылып тора бит ул.

Мин үзем бөтен каникулларны да авылда уздырам. Шәһәр һавасын үскәч тә суларга өлгерербез әле, дим.