ФГОС-ҡа ярашлы балалар баҡсаһында режим моментарында әҙәп-гигиена күнекмәләре аша балаларҙың социаль-коммуникатив өлкәһен үҫтереү.

                                                                         Иҫке Собханғол ауылының

                                                                         2-се һанла башланғыс мәктәп-

                                                                         балалар баҡсаһы  «Бәпембә»

                                                                         төркөмө  тәрбиәсеһе

                                                                      Сирбаева Ғәлиә Факил ҡыҙы  

ФГОС-ҡа ярашлы балалар баҡсаһында режим моментарында әҙәп-гигиена күнекмәләре аша балаларҙың социаль-коммуникатив өлкәһен үҫтереү.

2016 йыл

Актуаллеге.

   Балаларҙың әҙәп-гигиена күнекмәләре уның артабанғы тормошонда, сәләмәт булыуында  һәм йәмғиәт тормошонда төп ролде уйнай тип әйтергә мөмкин.  Баланың әҙәп-гигиена күнекмәләрен дөрөҫ үтәү уның һаулығына ғына түгел, ә башҡа балалар һәм ололар өсөндә бик мөһим булып тора. Көн тәртибендә балаларҙың гигиена ҡағиҙәләрен үтәү көндәлек ғәҙәткә инһен өсөн, шулай уҡ әҙәплелекте үҫтереү бәләкәй баланы тәрбиәләүҙә актуаль проблемаларҙың береһе булып тора. Әлбиттә, бәләкәйҙән үк таҙалыҡ, тәртип, йыйнаҡлыҡ ғәҙәткә инһен өсөн дөрөҫ итеп тәрбиә биреүгә ҡайтып ҡала. Әҙәп-гигиена күнекмәләрен өйрәнгән һайын бала ла үҙ-үҙен тоторға, йәмғиәт ҡағиҙәләренә өйрәнә һәм баланың төп социаль үҫеше  булып та тора. Күнекмәләр ғәҙәткә инһен өсөн уларҙы система рәүешендә көн һайын аңлатыу,күрһәтеү, ҡабатлау, иҫкә төшөрөү алымдарын көн тәртибендә ҡулланыу кәрәк.  

   Эш барышында балаларҙың инициативаһы һәм үҙаллылығы талап ителгән һәр бер ситуацияны ҡулланырға кәрәк. Бындай күренештәрҙе иғтибарһыҙ ҡалдырырға ярамай, баланы төрлөсә дәртләндерергә кәрәк. Бала тәүге тапҡыр яҡшы эш эшләгәндә, сағыу эмоциональ формала билдәләп үтелһә, икенсе тапҡыр маҡтау әҙерәк булырға тейеш, бала яҡшы эште маҡталыу өсөн генө эшләргә өйрәнмәһен һәм белһен – һәр бер кеше шулай эшләргә тейеш тә, был ғәҙәти күренеш. Әлбиттә, көн режимындағы әҙәп-гигиена күнекмәләрен тәрбиәләү бала мәктәпкә сыҡҡансы дауам итәсәк.

    Был тема минең өсөн ҡыҙыҡлы ла, кәрәкле лә, ә балалар өсөн әһәмиәтле һәм мөһим булып күренде. Мин етәкләгән төркөмдә 3-4 йәшлек балалар тәрбиәләнә. Кескәй балаларға үҙ-алла йыуыныуҙар, кейенеүҙәр ҡыҙыҡ та, мауыҡтырғыс бер шөғөл булып тора. Улар был шөғөлдән ҡәнәғәтлелек, ҡыуаныс ҡына алалар

 Дөйөм әйткәндә, проект балалаларҙың күңелдәренә хуш килер, уларға дәрт өҫтәр тип ышанам.

Проект маҡсаты:  ФГОС-ҡа ярашлы итеп режим моментарында әҙәп-гигиена күнекмәләре аша балаларҙың социаль-коммуникатив өлкәһен үҫтереү, әҙәп-гигиена күнекмәләренә өйрәтеү

Бурыстары:

- әҙәп-гигиена күнекмәләренең әһәмиәтен аңлатыу;

- балаларҙың аң-зиһенен үҫтереү;

- балаларҙың телмәрен, һүҙ байлыҡтарын үҫтереү;

- яңы төшөнсәләрҙе нығытыу;

- балаларҙа таҙалыҡты, үҙ-аллыҡты, хеҙмәткә һөйөү тәрбиәләү, ҡыҙыҡһыныу уятыу.

Алымдар: күрһәтеү, маҡтау, аңлатыу, индивидуаль эш, һөйләү, эш ҡушыу, күнегеүҙәр, иҫкәртеү, күҙәтеү.

Ҡатнашалар: тәрбиәсе - ҡурсаҡ Айгөл- төрбиәсе ярҙамсыһы - кескәйҙәр төркөмө балалары - уларҙың ата-әсәләре.

Проект дауамлығы: оҙаҡ ваҡытлы: сентябрь- февраль 2016 йыл

Проект принциптары:

-алға ҡуйылған эште эҙмә-эҙлекле башҡарыу;

-баланы шәхес итеп хөрмәтләү;

-йәш үҙенсәлектәрен иҫәптә тотоу;

- күрһәтеп эшләү;

-ата-әсәләр менән берлектә аралашыу.

Этаптары:

Әҙерлек этабы:

- тема һайлау;

- мәғлүмәт, материал туплау;

- артабанғы эшкә пландар төҙөү

Төп этап

- балалар менән эш;

- ата-әсәләр менән эш;

- балалар баҡсаһында эш

Йомғаҡлау

- ата-әсәләр йыйылышы

- «Мин ҙур үҫтем» фото-плакат

Проектҡа ҡушымта

- дәрес конспекттары

- ҡулланылған ижад

- ата-әсәләрҙең өйгә эше

Балалар менән эш.

Ата-әсәләр менән эш.

Балалар баҡсаһы кимәлендә эш

Инновация технологияның бер төрө уйын технологияһы буйынса доклад әҙерләп сығыш яһау

Приказға ярашлы төркөмөндә   йыуыныуҙы, йоҡонан тороуҙы күрһәттеү.

Төркөмдәрҙә үткәрелгән режим моментарын ҡарау.

Ҡулланылған әҙәбиәт:

1. ОТ РОЖДЕНИЯ ДО ШКОЛЫ. Примерная основная образовательная программа дошкольного образования (пилотный вариант) / Под ред. Н.Е. Вераксы, Т.С. Комаровой, М.А. Васильевой. – 3-е изд., испр. и доп. – М.: МОЗАИКА-СИНТЕЗ, 2015. – 368 с.

2. Азнабаева Ф.Г., Фаизова М.И., Агзамова З.А. Академия детства: Региональная программа, формируемая участниками образовательных отношений дошкольного образования Республики Башкортостан. – Уфа: Издательство ИРО РБ, 2016. – 88 с.  

3. Аҙнабаева Ф.Ғ, Йылҡыбаева Г.Р., Нарынбаева А.З., 3.б. Гөлбостан: Балалар баҡсаһында телмәр үҫтереү өсөн методик ҡулланма. - Өфө: Китап, 2010. – 416 бит.

4. Аҙнабаева Ф.Ғ., Шафиҡова Г.Р., Йыһангирова Г.М. Мин – шәхес. Мәктәпкәсә йәштәге Баланы социаль яҡтан үҫтереүсе программа-методик ҡулланма. Өфө: Китап, 2011.-132 бит.

5.Аҙнабаева Ф.Ғ., Хеҙмәт – тормош сығанағы. Өфө: Китап, 2010. – 128 бит.

Һыҡайым, һыуҡайым,

Йыу минең биткәйем.

Маҡсат: Балаларҙы әҫәрҙе эмоциональ ҡабул итергә өйрәтеү, иҫтә ҡалдырыу теләге уятыу һәм хәтерен үҫтереү, Ш, С өндәренең әйтелешен нығытыу, таҙа, бөхтә йөрөү теләге уятыу

Һүҙлек эше: таҫтамал, теш таҙартҡыс, һыуғояр, үтә күренмәле.

Типик грамматик конструкциялар: һыу үтә күренмәле. Ул таҙа. Һыу бысраҡты йыуып төшөрә.

Йыһызландырыу: һыу, схема, таҫтамал, һабын һ.б. йыуыныу кәрәк яраҡтары.

Дәрес барышы:

Төркөмгә Һыуғояр инә.

-Һаумыһығыҙ, балалар! Әйҙә, танышайыҡ. Минең исемем Һыуғояр. Мин таҙа балаларҙы бик яратам. Балалар, әйҙәгеҙ, һәр ваҡыт иҫтә тота торған һүҙҙәрҙе ҡабатлайыҡ.

Һәр ваҡыт йыуынығыҙ,

Иртән һәм дә кискелек.

Ә бысраҡ йөрөгәнгә,

Оят, хурлыҡ һәм ғәрлек.

- Балалар, Һыуғоярҙың ниндәй яҡын дуҫтары бар?

- Һабын, тараҡ, теш пастаһы, таҫтамал. (Күрһәтә.)

- Ә йыуыныр өсөн тәүҙә нимә кәрәк?

- Һыу.

Уйын «Һыу ниндәй була ала?»

- Һыу тураһында нимә беләбеҙ? Ул ниндәй икән? Һыу аша тастың төбө күренәме?

- Эйе, күренә.

- Шулай булғас, һыу ниндәй?

- Һыу үтә күренмәле.

- Бармаҡтарығыҙҙы һыуға тығығыҙ әле. Бармаҡтар ниндәй була?

- Бармаҡтар еүеш булды.

- Һыуҙы һыуытҡысҡа ҡуйһаҡ, ниндәй була?

- Һыу һыуыҡ була, ә һыу туңһа, боҙға әйләнә.

- Балалар, һеҙ дөрөҫ йыуына беләһегеҙме?

- Эйе.

- Һыуғоярға күрһәтегеҙ әле.

Йыуыныу алгоритмы

Кранды асбыҙ. Ҡулды һыулайбыҙ. Һабын алабыҙ. Ҡулды һабынлап йыуабыҙ. Бите йыуабыҙ. Саябыҙ. Таҫтамал менән һөртәбеҙ

- Ә һыу тураһында матур һүҙҙәр әйткән баланы Һыуғояр бик ярата.

Крандан ҡойолғанда һыу ҙа күңеллерәк аға. Әйҙә, ҡабатлайыҡ әле был матур һүҙҙәрҙе:

Һыуҡайым, һыуҡайым,

Йыу минең биткәйем.

Күҙҙәрем ялтыраһын,

Сикәләр балҡыһын,

Көлөп торһон тештәрем,

Йыуманылар тимәһен.

- Ишеттегеҙме, һыуҙың ниндәй йыр йырлағанын?

- С-с-с, с-с-с.

- Ә кранды көслөрәк асһаң?

- Ш-ш-ш.

- Афарин балалар! Һыу менән һәр ваҡыт дуҫ булығыҙ һәм Һыуғояр һеҙҙе һәр саҡ яратыр.

Һыуғояр балалар менән хушлаша.

Ҡунаҡ саҡырайыҡ.

Маҡсат: Өлкәндәр менән берлектә ҡыҫҡа хикийә төҙөргә өйрәтеү, айырым һүҙҙәрҙе, предметтарҙы дөрөҫ әйтергә өйрәтеүҙе дауам итеү, предметтарҙың файҙаһы, ҡулланылышы тураһында күҙҙаллауҙарын формалаштырыу, ҡылымдарҙы һөйләмдә ҡуллана белергә өйрәтеүҙе дауам итеү, С, Д өндәренең дөрөҫ әйтелешен нығытыу, ихтирамлы булырға өйрәтеү

Һүҙлек эше: байрамса, сынаяҡ, үтекләйбеҙ, ашъяулыҡ, һауыт-һаба.

Типик грамматик конструкциялар: Һауыт-һаба таҙалыҡ ярата. Уларҙы таҙа тотор кәрәк.

Йыһазландырыу: схема-һүрәт, һауыт-һаба, ашъяулыҡ, өҫтәл һәм ике ҡурсаҡ: ҡыҙ һәм малай.

Дәрес барышы:

- Балалар, беҙҙең Сәриә исемле ҡурсағыбыҙ борсола. Уға ҡунаҡҡа Салауат исемле дуҫы килергә тейеш. Сәриә өҫтәлде нисек әҙерләргә, һауыт-һабаны ултыртырға белмәй, ярҙам итәбеҙме?

- Эйе.

Тәрбиәсе ҡулына ашъулыҡ ала.

- Тәүҙә өҫтәлгә нимә түшәйбеҙ?

- Ашъулыҡ.

-Ул ниндәй?

- Таҙа, үтекләнгән, матур.

- Өҫтәлде ашъулыҡ менән яптыҡ.

- Өҫтәлдә нимә ултыртыр кәрәк.

(Тәрбиәсе ковралинға карточкалар ҡуя)

Булған, ти, Сәриә тигән ҡыҙыҡай. Ул ҡунаҡ саҡырған. Өҫтәлгә ашъяулыҡ түшәгән. Сынаяҡтар ҡуйған. Ҡалаҡ һалған. Шәкәр һауыты ҡуйған. Сәйнүк ултыртҡан. Икмәк тәрилкәһе ҡуйған.

- Сәй эсергә кәрәк-яраҡты нисек атайбыҙ?

- Сәй кәрәк-яртаҡтары, һауыт-һаба.

- Эйе, һауыт-һаба.

Өҫтәлгә аш-һыу кәрәк-яраҡтарын ултырталар.

- Бына Салауатты ҡаршылай, өҫтәл артына ултырта, сәй эсерә.

- Балалар, Салауатҡа беҙ әҙерләгән өҫтәл оҡшанымы икән?

- Эйе.

- Ҡунаҡты һыйлағас, өҫтәлде матур итеп йыйштырып ҡуябыҙ.

- Һауыт-һаба бысраҡты яратмай.

- Әкиәттән өҙөк иҫегеҙгә төшөрәм:

Бына сәйнүк йүгерә,

Шатор-шотор һелкенә.

Артынан сынаяҡтар,

Оҙон-оҙон аяҡтар.

Урам буйлап сабалар,

Төкөшөп тә алалар.

Дзын-ля-ля, дзын-ля-ля,

Стакандарға төкөшөп

Яталар, ти, өйөлөп.

- Был әкиәт бысраҡ һауыт-һаба тураһында. Уларҙы йыумағас, өйҙән сығып ҡасҡандар.

- Беҙҙең һауыт-һабаларыбыҙ ҡасып китмәҫме?

- Юҡ.

Балалар Сәриә һәм Салауатҡа һауыт-һабаларын нисек таҙа тоторға өйрәтәләр.

Сюжетлы-ролле уыйын: «Ҡунаҡ һыйлайыҡ»

Һауыт-һаба

Маҡсат: Балаларҙы һауыт-һаба менән таныштыруыҙы дауам итеү уларҙы айыра белеү дөйөмләштереү һүҙҙәренең мәғәнәһен аңлатыу, таҙалыҡ, бөхтәлек тәрбиәләү

Һүҙлек эше: һауыт-һаба, сәйнүк. балғалаҡ.

Типик грамматик конструкциялар: ҙур ҡалаҡ менән аш ашайҙар. Бәләкәй ҡалаҡ менән сәй эскәндә ҡулланыла

Йыһазландырыу: аш һәм сәй өсөн ҡулланылған һауыт-һабалар, ҡурсаҡ, ҡағыҙҙан эшләгән сынаяҡтар.

Дәрес барышы:

Ҡумта тотоп Ләйсән инә.

- Мин магазиндан һауыт-һаба һатып алдым, тик уларҙы ҡасан, нисек ҡулланырға икәнен белмәйем.

- Ләйсән һеҙҙән ярҙам һорай. Әйҙәгеҙ, уға аш һәм сәй һауыт-һабаларын күрһәтеп айырып бирәйек. Нимәләр алып килдең, Ләйсән? Был ниндәй һауыт? (Өҫтәл өҫтөнә аш һәм сәй һауыт-һабалары теҙелә)

- Ә был тәрилкә, унан аш ашайҙар.

- Был ниндәй ике ҡалаҡ һатып алған Ләйсән, береһе ҙур, ә икенсеһе бәләкәй?

- Ҙур ҡалаҡ менән аш ашай6ар.

- Ә был бәләкәй ҡалаҡ, уны сәй эскәндә ҡулланалар.

- Бәләкәй ҡалаҡты беҙ нисек әйтәбеҙ?

- Эйе, балғалаҡ. (Балалар ҡабатлайҙар.)

- Сәйнүк нимә өсөн кәрәк?

- Был сәй кәрәк-яраҡтарын бер һүҙ менән нисек әйтәбеҙ?

(Һауыт-һаба.) 

Ләйсән. рәхмәт һеҙгә, балалар, мин хәҙер аңланым.

Ял минуты. Дидактик уын: «Кем дөрөҫ ала?»

Ике бала сығып, сәй һәм аш һауыт-һабаларын һайлап, бүлеп сығалар. Балалар хата бармы-юҡмы икәнен иғтибар менән күҙәтәләр.

- Балалар, мин һеҙгә ике сынаяҡ күрһәтәм (ҡатырғанан эшләнгән сынаяҡтар)

- Сынаяҡтар ниндәй төҫтә?

- Дөрөҫ, балалар!

Уйын «Киҫәктәрҙән төҙө».

- Афарин, балалар. Ләйсәндең һауыт-һабалары һеҙгә оҡшанымы?

Әңгәмә : «Таҙа булһын ҡулдарыбыҙ».

Маҡсат: балалар6ы әҙәп-гигиена күнекмәләренә  – ҡул йыуырға өйрәтеү, таҙалыҡты тәрбиәләү.

Материалдар: һүрәттәр, ҡурсаҡ

Әңгәмә барышы:

- Балалар, ҡарағыҙ әле, бөгөн беҙгә ҡурсаҡ Айгөл ҡунаҡҡа килгән. Ләкин ул шул тиклем бойоҡ, илағыһы килә ниңәлер. Әйҙәгеҙ әле һорайыҡ, ниңә ул шулай бойоҡ икән.

-Айгөл һиңә нимә булды? Айгөлдөң ҡулдарын, битен йыуырға онотҡан шуға ла күңелһеҙ икән. Әйҙәгеҙ, балалар, беҙ уға үҙебеҙҙең нисек йыуынғанды күрһәтәйек һәм бер ыңғай Айгөлдө лә йыуынырға өйрәтербеҙ һәм йыуындырырбыҙ һеҙ шуға ризаһығыҙмы.

Нимәнән башлайбыҙ йыуыныуҙы.

Еңдәрҙе төрәбеҙ, кранды асабыҙ ҡулды һыулап алғас һабын менән ҡулдарҙы күпертеп йыуабыҙ һәм саябыҙ. (Һүрәттәр ҡарау) Балалар күрһәтә.

Кем йыуына таҙа итеп,

Кемдәр һыуҙан ҡурҡмайҙар.

Беҙҙең ҡулдар, беҙҙең ҡулдар – ҡулдарҙы күрһәтеү

Беҙҙең ҡулдар ҡурҡмайҙар.

Кемдәр таҙалыҡты ярата

Ҡолаҡтарҙы таҙарта. – ҡолаҡтарҙы тотҡолау

Беҙҙең ҡулдар, беҙҙең ҡулдар – ҡулдарҙы күрһәтеү

Беҙҙең ҡулдар таҙарта

Беҙҙең ҡулдар уңғандар

Йыуынырға ярата – йыуыныу хәрәкәтен күрһәтеү

Улар йыуа муйынды – муйынды һыпырыу

Бына шулай йыуалар. 

Йыуалар тағы бите – битте һыпырыу

Бына шулай йыуалар.

Беҙ үҫкән балалар – сәпәкәй итеү

Таҙалыҡты ярата.

Бына ҡара һин мине, - бер-береһенә ҡарайҙар

Бына ҡара һин мине.

Балалар тәрбиәсе менән ҡул йыуыу бүлмәһенә инеп ҡулдарын йыуалар.

Тәрбиәсе балаларға ярҙам итә.

Әңгәмә: «Ҡуянҡай нисек йыуына?»

Маҡсат: балаларҙы үҙ-үҙҙәрен хеҙмәтләндерергә, йыуынғанда ҡуллныла торған предметтарҙы атарға өйрәтеү, таҙалыҡҡа, матурлыҡҡа ынтылыш тәрбиәләү.

Һүҙлек эше: һабын, һыу, таҫтамал.

Йыһазландырыу: ҡуян, һабын, шәхси таҫтамалдар.

Дәрес барышы:

Балалар урамдан сисенеп инә, ҡуян да улар менән уйнаған.

- Балалар, беҙ хәҙер йыуынырға барабыҙ, уның өсөн нимә эшләр кәрәк? Камила, йә әйт әле. (Еңдәрҙе төрәбеҙ).

- Эйе, балалар еңдәрҙе һыҙғанабыҙ. (Еңдәрен һыҙғаналар, бер-береһенә ярҙамлашалар)

- Бының ни өсөн шулай эшләйбеҙ?

- Дөрөҫ, балалар, еңдәр еүешләнһә, һалҡын була, ауырырға мөмкин. Афарин, йыуынырға әҙербеҙ, бер-берегеҙгә ярҙамлаштығыҙ, ә хәҙер йыуыныу  бүлмәһенә барайыҡ.

- Балалар, һыуҙы нисек кенә асырға кәрәк? (әкрен генә)

- Эйе, сөнки һыуҙы шәп итеп асһаң тирә-йүнгә сәсрәй, еүешләнә.  

- Ә хәҙер йыуынып алабыҙ, ҡарағыҙ әле, беҙҙең ҡуян нисек йыуына?

- Тәпәйҙәрен ныҡ итеп күбекләнгәнсе һабынлай, унан һыу менән йыуа. Йыуынып бөткәс үҙенең таҫтамалына һөртә.

(Ҡуянды йыуындарғанда тәрбиәсе шиғыр уҡый)

Ҡуянда урамда булған,

Ул бысранып ингән,

Битен йыуған, танауын йыуған,

Тәпәйҙәрен дә йыуған,

Тик ҡолағын онотҡан.

Бына, беҙҙең Ҡуянҡай ниндәй матур булды, ҡолаҡтарын да йыуҙы. Ул хәҙер балаларҙың йыуынғанын ҡарап ултырып тора.

- Балалар, беҙ ҡулдарҙы нимә менән йыуабыҙ. (Һабын.)

- Афарин, бик дөрөҫ. Һабын менән йыуабыҙ. Ә хәҙер йыуынабыҙ. (Тәрбиәсе ярҙамлаша, шиғыр уҡый)

Һалҡын һыу, тәмле һыу,

Минең биттәремде йыу,

Минең күҙҙәремде йыу,

Биттәремде алһыуланын,

Күҙҙәрем ялҡынланһын,

Ҡулдарым таҙа булһын.

- Хәҙер йыуынғас нимә эшләйбеҙ? (Һөртөнәбеҙ)

- Ә нимә менән һөртәнәбеҙ?

- Таҫтамал менән һөртөнәбеҙ.

- Афарин, һәр кем үҙ таҫтамалына һөртөнә.

- Шунан һуң нимә эшләйбеҙ? (Урындарына элеп ҡуябыҙ.)

- Дөрөҫ, балалар, ниндәй матур булдығыҙ. Ә хәҙер төркөмгә инеп уйнап алайыҡ, беҙҙең ҡулдар таҙа, матур бармаҡтар менән уйнап алайыҡ әле. (Бармаҡ уйыны)