Исследовательская работа "Моё родовое древо"

Гаршаг

Оролто

Дэлхэй дээрэ байдаг хүн бүхэн ямар нэгэ нютагта, ямар нэгэ бүлэдэ түрэдэг.  Бишье баһа ѳѳрын тоонто нютагтай, уг гарбалтай хүнби. Минии нютаг ямар бэ, угтамни хэн, ямар хүнүүд  байгааб? Иимэл асуудалнуудта харюу олохо һанаанһаа энэ ажални эхилээ.

Ажалай гол зорилго – түрэл нютагайнгаа,  уг гарбалайнгаа түүхэтэй тодорхойгоор танилсаха, үзэхэ.

Ажалай зорилгонууд:

1. Нютаг тухайгаа баримтануудыые суглуулха;
2. Гэр бүлынгѳѳ түүхын баримтануудые суглуулха, шэнжэлхэ;
3. Суглуулһан баримтануудаа согсолхо, тайлбарилха.

II. Гол хуби

Цырендоржиевтанай бүлын түүхэ

Бидэ уг гарбалаараа Яруунын аймагай Эгэтын-Адагайхид болонобди. Элинсэгүүдэймнай бууса Эгэтэ, Маарагта, Үдэ  гэһэн гурбан голой бэлшэртэ Дүхэриг Дободо түбхинэнхэй байдаг һэн гэжэ нагаса баабаймни хѳѳрэдэг юм. Энэ һайхан газарта олон зуун жэлэй туршада манай  угай зон ажаһуугаа.

Эндэл минии нагаса аба, Цырендоржиев Дамби Цыбикович түрэһэн намтартай. Нагаса  абымни эжы, Сэбэгэй Цырен-Дулма (нютагтаа Үхинэй Цырен-Дулма)  гансаараа абынгаа нэрэ нэрлүүлжэ, угаа дамжуулһан түүхэтэй. Сэбэгэй Цырен-Дулмын ори ганса Нанзат-Доржо ахай Эсэгэ ороноо хамгаалгын  Агууехэ дайнай үедэ Москва хотын түлѳѳ байлдаанда Улаан Сэрэгтэ татагдаһан юм. 1943 ондо Калининска можын Невельскэ аймагта баатарлигай үхэлѳѳр унаһан лэ даа. Тиихэдээ Нанзат-Доржо ахайнь оройдоол 19-тэй ябаа.

Манай  Цырендоржиевтанай  угай аха заха Бужаа гэжэ хүн байһан юм. Хори буряадай, хүбдүүд отогой, улаалзай хүхүүрэй зон болонобди.  Бужаагай Соршхон, Соршхоной Сэрэмпэл, Сэрэмпэлэй Сэбэг. Сэбэгэй хүбүүдэй нэгэн минии хүгшэн абын аба Цырен-Доржо болоно. Нэрыень нэрлүүлжэ ябаһан бидэ үринэрынь омогорхожо ябадагби.

Манай угай һонин хүнүүд тухай гэртэхимни  иигэжэ хѳѳрэдэг. Сэбэгэй Цырен-Дулмын нагаса талаар мэдээжэ ламанар байһан байдаг. Тиихэдээ Цырен-Дулмын эжы Долгор гэжэ нэрэтэй һэн. Долгорой аба Пүнсэг гэжэ хүн байһан юм. Пүнсэгэй ахай, Бужии абгань, баһал ехэ лама Эгэтын дасанай 4-дэхи шэрээтэ лама ябаһан   намтартай. Тэрэ үедэ Эгэтын дасан гээшэмнай 400-500 ламанар болон хубарагтай, суутай ехэ дасан, ном олоор барладаг байһан гэдэг.

Үшѳѳ манай уг соо Сэбэгэй Цырен-Дулмын абга, Сэрэн гэжэ гэбшын зиндаатай эмшэ-лама 20-дохи зуун жэлэй 20-30-аад онуудта  Эгэтын дасанда һуудаг һэн. 1930-аад онуудта хатуу хашалган хамалгын үедэ Эрхүүгэй можо руу Тулун хотын хажуугаар сүлэгдэжэ, тэндэһээ бусаагүй юм. Нагаса  абамни хѳѳрэхэдѳѳ, тэрэ үедэ ехэ эрдэмтэй, хурса ухаатай хүн ябаһан гэдэг.

Уг гарбал тухайгаа хѳѳрэхэ болоо һаа, нагаса аба эжы тухайгаа хѳѳрѳѳгүй байжа болохогүй. Минии нагаса аба Цырендоржиев Дамби Цыбикович, минии нагаса эжы  Цыдыпова Цырен-Дулма Очирнимаевна хоёр багшанар юм. Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ дүүргэһэнэй һүүлээр бүхэли наһаараа Яруунын аймагай Мужыхын дунда һургуулида хүдэлһэн юм.  Нагаса абамни – физикын багша, нагаса эжымни – буряад хэлэнэй болон уран зохёолой багша байһан.

        Минии нагаса эжы, Цырен-Дулма Очирнимаевна Цыдыповагай шабинар «Гэсэриада», «Угаа уһанда хаяагүй», «Декабристнар болон Сибирь», «Дангина», «Гэсэр» гэһэн аймагай, республикын, регион хоорондын, уласхоорондын хэмжээнүүдтэ   олон удаа диилэһэн байха. 1999 ондо нагаса эжымни «Буряад Республикын соёлой габьяата ажал ябуулагша» гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртэһэн юм.

Минии нагаса баабай, Дамби Цыбикович Цырендоржиев баһал ехэ гайхалтай хүн. Тэрэ һургуулида дүүрэн 40 жэл хүдэлѳѳ. Мүнѳѳ тэрэ наһанайнгаа амаралтада гарнахай, мантаяа ажаһуудаг. Бага наһанһаа нагаса баабаймни шатар наадаха ехэ дуратай. Минии дүрбэтэй байхада, намайешье һургаһан юм.

Цырендоржиевтанай бүлэ тухай хѳѳрэхэ болбол иимэ байна.  Юуниинь һонин бэ гэхэдэ, манай бүлын нэрэнүүд булта шахуу  уг соомнай дайралдана: Нанзат-Доржо, Сэбэг гэжэ минии нагасанар, Долгор минии нагаса абагай, би ѳѳрѳѳ Сэрэнби.

Уг гарбалаа мэдээд байхадаа, минии бүлын түүхэдэ ямар һонин хүнүүд байһан гээшэб гэжэ ойлгобоб. Нагаса аба эжы тухайгаа наһаараа ямар ажал хэдэг байгааб гэжэ мэдээб. Тиигээд досоомни ехэ омогорхол түрѳѳ. Бужии шэрээтэ, Цырен гэбшэ, Сэбэгэй Нанзат-Доржо Цырен-Дулма хоёр,  Цырен-Дулма нагаса эжымни…

Угалза гаргажа, уран болохо

Ном уншажа, ухаа орохо

гэһэн үгэ тон зүб байна. Саашадаа түрэл Ярууна нютагайнгаа, гэр бүлынгѳѳ түүхэ бүри гүнзэгыгѳѳр үзэхэ һанаан бай        на…

Хабсаралта