Дириг амытаннардан алыр кара эмнер

Темазы:Азырал болгаш черлик дириг амытаннардан алыр кара эмнер.

Сорулгазы:

-Дириг амытаннардан алыр кара  эмнерни канчаар ажыглаарын билиндирер;

-Черлик болгаш азырал дириг амытаннарнын ылгалын, оларнын ажык-дузазын ооредир;

-Черлик болгаш азырал дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидер;

Тываларнын улусчу эмнээшкини бурунгу уелерде тывылгаш, хогжуп келген. Бистин ада-огбелеривис долгандыр турар бойдусту хайгаарап база шинчилеп тургаш, дириг-амытаннарнын мага бодунун эм болур шынарларын эскерип, оларны янзы –буру аарыгларны эмнээринге ажыглап келгеннер.

Черлик дириг амытаннар.

Бору. Оду ыжыктар эмнээринге эки. Одээнин хулу ыжыктар сендирер шынарлыг.

Киш. Одун бостаа ишти ышканда, диш аарааш шазы ыжып куйлап эгелээнде болгаш оске-даа ыжыктарга карак иштин оттун эзилдирии-биле чуур.

Черлик хаван. Одун сугга эзилдирип алгаш оон-биле боостаа аарыгларын болгаш чустернин ыжык черлерин эмнээр. Изиг чин-биле ыжык эмнээр, ортенге шарып каарга дурген экириир.

Адыг. Эъди мага-боттан шык-соок ундурер, кадагага эки. Чаа мага-боттан соок ундурер, балыгларнын иринниг картын адырар. Оду янзы-буру аарыгларга эки карак, баар, ыжык, дегдириишкин, оюлганнар, чаа торуттунген согур уругларнын карактарын эмнээринге эки.

Тооргу. Тооргу хини хан четпестээнде, халыында, моораар аарыгда, бичии уругларнын тыртар болгаш сирилээр аарыгларынга, мага-ботка куш киирер, чурек ажылын экижидеринге эки. Хораннанганда, буурек, баар аарыгларынга эки.

Сыын, мыйгак. Сыын мыйызынын ханын кижини куш киирер болгаш кадык экижидер чуул кылдыр ажыглап турар. Ону дараазында аарыгларга хереглээр: хан четпестээнде, арып-доруп баксыраанда, баш дескинер апарганда, окпе аарыгларынга, чус аарыынга, угаан-бодалды быжыктырар шынарлыг.

Тарбаган. Эъди-окпе аарынга эки. Баары – сынган сооктерге эки.

Азырал дириг-амытаннар.

Аът. Эъди кышкы уеде эм шынарлыг. Аъттын куску одээн ижин курттарын тоолгадырынга база куску доктаадырынга ажыглаар.

Буга. Эъдин чемге ажыглаар. Дуюгларын ылбырадыр хайындыргаш чус аарыгларынга, а чилиин хан эргилдези экижидеринге хереглээр.Буга кежинден оске-даа аарыгларга эмнерни кылыр уйгу читкенде, дидиреп аараанда, анимия оон-даа оске.

Ыт. Эъдин, чаан чонгулээн кижилер эмнээринге ажыглаар. Бир эвес балыг чернин кырындан ытка чылгадып турар болза дурген экириир.

Туннели: Амгы уеде аптекаларда хойу-биле эмнерни садып турар, ынчалза –даа ол эмнер бир аарыгны эмнеп турза-даа, оске талзынга багай эмнер база бар.

Уе сайзырап турза-даа улусчу эмнээшкинни чон ажыглап, оон-биле эмненип турар.

Дыннаанынар дээш четтирдим.

МБОУ Адыр-Кежигская СОШ

                                              Научный руководитель: Бараан Ч.Б

Ученица 3 «б» класса Кол Уран-кыс с

Адыр-Кежиг 2016 г