Алабуга шәһәренең 5нче урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбе. Фәнни-гамәли конференция Тема: «Кешеләр белән невербаль аралашуның әһәмияте». Эшне башкарды:

Алабуга шәһәренең 5нче урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбе.

Фәнни-гамәли конференция

Тема:

«Кешеләр белән невербаль аралашуның әһәмияте».

                                                               Эшне башкарды:

                                                               10 А сыйныфы укучысы

                                                               Максимова Екатерина

                                                               Җитәкчесе:

                                                               Хәйруллина Саһира Иршат кызы.

Алабуга 2010 ел.

Эшнең структурасы.

1. Кереш.

     1.1. Гәүдә хәрәкәте теле турында гомуми күзаллау.

     1.2. Теманың актуальлеге.

     1.3. Проблемалар.

     1.4. Чыганаклар.

     1.5. Җәмәгать урыннарында аралашу осталыгы.

2. Информация бирүче ишарәләр.

     2.1. Уч төбе көче.

     2.2. Уч төбе. Намус.

     2.3. Ачык уч төбе һәм ялган.

     2.4. Кул кысышу.

     2.5. Кул һәм кул чуклары ишарәсе. Уч төбен ышку.

     2.6. Бармакларны йозаклау, ягъни бер-берсенә беркетү.

     2.7. Аякларны кушыру.

     2.8. Бәя бирү.

     2.9. «Кул яңакта»ишарәсе.

     2.10. Саклану  ишарәсе.

3. Кыскача физиогномика турында.

4. Йомгак.

5. Кулланган әдәбият.

6. Кушымта.

Кереш.

Гәүдә хәрәкәте теле турында гомуми күзаллау.

ХХ гасыр ахырында невербалика өлкәсендә галим-социологның яңа тибы барлыкка килде. Кошларның үз-үзен тотышларын ортнитолог ничек күзәтеп ләззәтләнсә, невербалик та кешеләр белән аралашканда невербаль билге һәм сигналларны күзәтеп рәхәтлек таба. Официаль очрашуда булсын, телевидение, эштә, пляжда булсын, кеше булган бөтен җирдә ул башкаларны күзәтә. Кешеләр белән үзара мөнәсәбәтне яхшырту өчен, иптәшләреңнең үз-үзен тотышын күзәтү кирәк. Миллион еллык кеше эволюциясе чорында аралашуның невербаль юнәлешләрен өйрәтү бары тик 60 еллар башында гына кызыксына башлау һич мөмкин булман хәл кебек тоелса да, Юлий Фастның 1970 елда чыккан китабыннан соң гына киң җәмәгатьчелек невербаль аралашу турында хәбәрдар булды. Аралашуның невербаль аспектлары турында галим-бихевиористларның 1970 елга кадәрге тикшеренүләрен йомгаклау буларак барлыкка килгән бу китап турында әле  хәзер дә күп кешеләр белми, хәзерге көндә әһәмияте зур булса да, гәүдә хәрәкәте теле турында бернәрсә белмиләр.

Невербаль коммуникация (аралашуның) башында телсез кино актеры Чарли Чаплин һәм башка актерлар тора. Жестларны куллану һәм төрле тән хәрәкәтләре ясау буенча яхшы һәм начар актерлар булган. Тавыш фильмнары барлыкка килгәч, невербаль аспектларга игътибар кими.

Телсез кино актерлары сәхнәдән төшеп кала һәм вербаль сәләтле актерларга өстенлек бирелә.

1872 елда Чарльз Дарвинның «Кешеләр һәм хайваннарның эмоциясе» дигән китабы ХХ гасыр башында тәэсире буенча бодилэнгвидж проблемаларын техник яктан тикшерүдә   бик көчле булып чыга. «Тән хәрәкәте теле» өлкәсендә хәзерге заман тикшеренүләренә стимул бирә һәм Дарвинның күп кенә идеяләре һәм күзәтүләре бүгенге көндә бөтен дөнья тикшеренүчеләре тарафыннан кабул ителде. Галимнәр тарафыннан 1000 артык билге һәм сигналлар табылды һәм теркәлде инде.

Альберт Мейерабиан билгеләвенчә, вербаль чаралар ярдәменд (сүзләр) 7 %, тавыш тоны, авазлар интонациясе кебек тавыш чаралары аша 38 % һәм невербаль чаралар аша 55 % информацияне тапшыру барлыкка килә. Профессор Бердвиссл шундый ук тикшеренүләр үткәргән һәм билгеләгән: кеше көнгә уртача сүзләр белән генә 10-11минут сөйли, уртача һәр җөмлә 2,5 секундтан артык яңгырый. Мейерабиан кебек үк, ул сүзләр белән аралашуның әңгәмәдә 35 % тәшкил итүен, калган информациянең невербаль чаралар ярдәмендә тапшырылуын исбат итә.

Күп тикшеренүчеләрнең уртак фикеренчә, вербаль (сүз) канал информация кабул итүдә кулланыла. Невербаль канал үзара шәхес-ара мөнәсәбәтләрне ачыклау өчен кирәк, кайбер өчракта хәтта, сүз сөйләп тормыйча, невербаль аралашуда җитә икән. Мәсәлән, бер хатын-кыз берәр ир-атка үтергеч караш ташлый икән, хәтта авызын да ачмый, аңа үзенең мөнәсәбәтен ап-ачык белдерә ала.

Кешенең мәдәни культурасы нинди булуга карамастан, сүзләр һәм алар белән бергә төрле хәрәкәтләр ясауны алдан белеп була. Д. Бердсвилл тавыш буенча сөйләшү моментында теге яки бу кеше нинди хәрәкәт ясаячакны белеп булуны әйтә һәм, киресенчә, кеше хәрәкәтен һәм жестын күзәтеп, сөйләү моментында нинди тавыш белән сөйләшәчәген әйтеп була, ди.

Хайваннар кебек, кешеләр дә биология законнарына буйсыналар. Кеше-хайван бик сирәк кенә үзенең басып торуыннан, жест-хәрәкәтләреннән тавыш хәбәр итә торган информациягә каршы килүен сизә¹.

 1.Пиз Алан, Пиз Барбара – «Язык телодвижений. Как читать мысли окружающих по их жестам», Москва, 2008г. – стр.302.

Теманың актуальлеге.

Невербаль  жест яки хәрәкәтләр турында белү бик кызыклы һәм файдалы, дип уйлыйм мин. Сез миңа ышанмыйсызмы? Мин йодрык белән дә аңлата алам дисезме? Кычкыра да алам дип әйтәсезме?

Хәзер без  яшәгән заман бик тиз үзгәреп тора. Техник прогресс, нанотехнология һәм башка яңалыклар барда бу нигә кирәк дисезме? Борынгы заман калдыгы тән хәрәкәте ишарәләре һәм эшлекле сөйләшү? Сәер һәм кызык түгелме? Мондый фикер кайсы акыллы башта туды икән, дип уйламыйсызмы?

Күп чыганакларны укып, шундый  фикергә килдем. Әгәр син үзең моңа әзер булсаң, югары мәдәнияткә ия кешегә тән хәрәкәте телен белү файдалы һәм мавыктыргыч була ала. Инглиз, рус телендә генә түгел, татарча да күңелгә үтеп керерлек, укучыны җәлеп итәрлек, фәнни телдә язып  була. Шунлыктан бу тема актуаль.

Невербаль  сигнал  яки  билге, хәрәкәтләр күп төрле. Аларны игътибарлы кеше «укый» белсә, әңгәмә  вакытында  агрессив  яки алдакчы, ачык, ак күңелле кеше белән үзен ничек тотарга бик тиз төшенә. Мондый тән хәрәкәте  теленә (язык жестов телодвижений) физиогномика, күз карашы теле, уч төбенең торышы, кул, аякларны кушыру,  кул «яңакта ишарәсе», бармакларны  беркетү  һәм башка хәрәкәтләр керә.

Проблемалар.

ХХI гасырда  бөтен нәрсә үзгәреп тора һәм яшәеш кызу темпта бара. Əкрен, элеккечә яшәп булмый. Космоста күпме үзгәрешләр, нанотехнология өлкәсендә яңарышлар һ.б. Төрле фәнни оешмаларда, зур сәүдә үзәкләрендә, предприятияләрдә төрле дәрәҗәдәге, төрле аңдагы кешеләр эшли. Алар эшкә тиз төшенә белергә тиешләр, җитәкчеләре кушканны күз карашыннан, кул хәрәкәтеннән, ягъни невербаль жестлар аша да аңларга мәҗбүр.

Ə невербаль аралашу чаралары бүгенге көндә дә игътибар үзәгендә түгел. Бу хәзерге заманда иң мөһим проблема дип уйлыйм.

Үземнең фәнни эшемдә мин шушы проблемага фәнни һәм практик яктан якын килдем. Тикшеренүләр үткәрдем. Бик күп чыганакларны укыдым.

Чыганаклар.

Мин төрле чыганаклардан файдаландым. Лəкин иң кызыксынып укыган китабым. Аллан həм  Барбара Пизларның “Гəүдə хəрəкəте теле” китабы булды. Бу китапта кешелəрнең үзара аралашулары вакытында невербаль ишарəлəрне куллануның файдасы həм әhәләмияте, ишарәне ялгыш аңлаудан саклану алымнары өйрәтелә, алдакчы hәм хәйләкәр кешеләрне бер караудан танып алу серләрен белән таныштыра. Бу китап 37 телгә тәрҗемә ителгән hәм яшьләр яктыртылган темалар белән кызыксынган. Мин фәнни эшемне татар телендә башкардым. Шулай итеп Аллан Пизның китабы 38нче телгә тәрҗемә ителде, hәм татарча да бик кызыклы hәм мавыктыргач булып чыкты. 

Җәмәгать урыннарында аралашу осталыгы.

Сезгә гади генә әйткәндә, бик күңелсез булса, эчегез пошса, утырып арысагыз, аякка басып саубуллашканчы, вакытыгызны ничек булса да үткәрергә туры килсә, тыныч гына тирә-якка карагыз һәм күзәтегез. Әңгәмәдәшегез турында күзаллау өчен гадиләштерелгән классификацияне белсәгез, шул җитә, дип уйлыйм. Әгәр каршыгыздан узып баручы яки сезнең белән янәшәдәге кеше кузгалып китсә, игътибар итегез әле. Ул ничек йөри? Аякларын көчкә сөйрәмәсә, адымы – сыгылмалы  булса, табигый   һәм  ышанычлы  атласа, аяк  табаннары белән як-якка карап басса, сезнең алдыгызда үз-үзенә ышанычы көчле булган шәхес. Мондый кеше белән күзгә-күз очрашып, мөнәсәбәтләрне  җайлау кулай. Әгәр аяклары нәзберек, оча сөякләре тар икән (бу соңгысы, бик мөһим түгел) – сезнең каршыгызда ориентациясендә күчеш булган бәндә. Гадәттә, мондый кешеләр белән бик тиз идарә итеп була, шуңа күрә   андыйлар белән катырак булырга кирәк, ә инде сүз көрәштерергә  туры  килсә – халык алдында, чөнки әңгәмәдәшегезнең  сезгә булган    реакциясен  алдан  белеп булмый. Кешенең үз-үзен тотышының күп сәбәпләре күзаллаулар, аңда ачыкланып җитмәгән хисләр өлкәсенә барып тоташа. Искитмәле, сәләтле оппонент, бөтен чаралар белән сездән өстен чыгарга омтылучы кеше, баксаң, я куркак, я эчке дөньясы ярлы, я мәктәп яшендә еш кына кыйналган була. Мондыйлар белән гади  телдә, авылча сөйләшү дә комачауламый. Читенсенеп тормагыз, кайчакта солдатча да сөйләшегез. Эффект искитмәле булачак, сез кирәкле урында, кирәкле моментта гына сөйләшкәндә сөйләмегезгә сиздермичә генә керпе энәсе кебек кадау сүз кыстырыгыз.

Шулай итеп, сезгә каршы фикерле кеше белән аралашканда, аның  нәрсә әйтәсе  килүен алдан белү – бу көндәшегезне, нервыларыгызны бетерми генә, сүз һәм хәрәкәт, йөз мимикасы, төрле шартлы билге, сигнал аша «изеп» атарга мөмкинлек бирә.

Информация бирүче ишарәләр.

Уч төбе көче.

Уч төбе аша кеше биргән сигнал, бер яктан, әз генә сизелерлек, икенче яктан, бик әһәмиятле невербаль сигналга керә. Уч төбенең көчен урынлы куллансаң, кешенең абруе арта һәм башкалар белән җитәкчелек итә алачак. 3 төрле җитәкчелек (командный) итүче жест бар: уч төбе өскә, аска карап тору тотышы һәм имән бармакны алга сузу.

Бу өч тотышны аңлау өчен бер мисал җитә. Бер үк сүзләр кулланып, бер үк тонда һәм йөзеңне бер үзгәртмичә, кемгә  дә булса, капны (коробканы) бер урыннан икенче урынга күчерергә кушарга кирәк.

Кулның уч төбен өскә күтәреп, көймә кебек тотаң, капны күчерүче кеше, үз өстеннән басым сизмичә, сезнең тарафтан үтенеч кебек кабул итәчәк һәм капны күчерәчәк.

Уч төбе аска караса, сезнең жест-хәрәкәттә начальник икәнең күренәчәк. Капны күчерүче кешедә сиңа карата нәфрәт хисе туачак, бигрәк тә, әле үзара мөнәсәбәтләрегез катлаулы булса. Əгәр коллегагыз белән сез бер югарылыкта икән, уч төбегез өскә караса, ул бу үтенеч бугай, дип үтәр иде, ә инде уч төбегез аска карагач, ул бу капны күчерергә риза да булмас. Əгәр бу кеше сезнең куластында эшләүче кеше икән (подчиненный), ул бу үтенечне бер дә карашмыйга үтәячәк, чөнки бу очракта уч төбен аска каратырга сезнең тулы хокукыгыз бар.

Əгәр инде бармакларыгыз бер йодрыкка төйнәлеп, имән бармагыгыз тырпаеп тора икән, бу жест кешенең шундый ачуын китерә, шуңа күрә әңгәмә барып чыксын өчен, бу жестны оныту яхшырак.

Уч төбе. Намус.

Элек электән ачык уч төбе ышаныч, ышанучанлык, чын күңел белән күзаллана. Бер-береңә вәгъдә биргәндә, гадәттә, йөрәк өстенә учыңны куясың, судта, күрсәтмә биргәндә кулыңның уч  төбен ачып күрсәтәсең, Библияне сул кулга тотып, ә уң кулыңны бөтен суд членнары күрерлек итеп югары күтәрәсең.

Гадәти тормышта кешеләр уч төбен ике торышта кулланалар. Сәдака сораучы хәерче жесты, ягъни учыңны көймә кебек тоту. Икенче торыш-уч аскы якка ачылган, бу тынычландыручы яки тоткарлаучы жест була.

Əңгәмәдәшең хәзерге вакытта синең белән сөйләшкәндә ачык һәм гаделме икәнен беләсең килсә, аның учларына кара. Əгәр кешеләр сезнең белән ачыктан ачык сөйләшә икән, алар бер яки ике учын да сезгә сузалар: «Мин сезнең белән тулаем эчкерсез». Əгәр әңгәмәдәшең сезнең белән ачыктан ачык сөйләшә башласа, сөйләшүчегә я учын тулысынча, я өлешчә ача. Бу кешенең аңсыз хәрәкәте, мин хәзерге вакытта дөресен сөйлим, дигәнне аңлата. Əгәр бала нәрсә дә булса яшерсә, ул кулын, ягъни учларын, артка качыра.

Əгәр иреннән төне буе дус хатыннары белән ял иткәнен яшерәсе килгән хатын кулларын кесәләрен яшерсә, я кулларын кушырып торса, яшерелгән уч төпләре аның дөресен сөйләмәвен күрсәтә.

Алыпсатар агентларга клиентларының кулларына карарга өйрәтәләр, кулларының уч төпләре ачык булса, агентлар сатып алырга теләмәүнең дөрес сәбәпләрен хәзер аңлыйлар.

Ачык уч төбе һәм ялган.

Укучыда: «Əгәр минем уч төпләрем ачык икән, димәк, миңа кеше ышаначак?» –  дигән сорау туа. Бу очракта «әйе» һәм «юк» дип җавап биреп була. Əгәр сез кеше ышанмаслык ялган сөйлисез, ә уч төпләрегез ачык икән, әңгәмәдәшләрегез барыбер чын күңелдән сөйләшмәгәнегезне  тоерлар, чөнки ялганчы кешене белгертүче башка жест-хәрәкәтләр булачак, бу чакта ачык уч төбе ярдәм итмәячәк. Жулик һәм профессиональ алдакчылар аерым бер сәләткә ия – невербаль сигналларын сүзләренә тәңгәл китерергә тырышалар. Чын күңелдән сөйләшүче кулланган невербаль хәрәкәтләрне яхшырак ясаган саен, алар яхшырак алдыйлар.

Ләкин шулай да ышаныч кредитын арттырып була, аралашу вакытында уч төбеңне ачык тоту синең гадәтеңә генә керсен. Əгәр ачык уч төбе синең гадәтеңә әйләнсә, сезнең нотыкта ялган бетәчәк. Ачык уч төбе ярдәмендә кешеләрне ялганламаска өйрәтеп була.

Кул кысышу.

Борынгы заманнарда ук кул кысышу реликт булган. Борынгы заманың ыру кешеләре бер-берсен очратканда кулларын алга сузып, уч төпләрен күрсәткәннәр, бу аларның коралсыз булуларын аңлаткан. Татарларда ике куллап күрешү уйларының чисталыгын да белдерә. Кул биоэнергия туплаган орган һәм уң кулдан  уңай энергия, сул кулдан тискәресе керә һәм шул рәвештә чыга да. Бу очрашу уңай булачак дигәнне аңлата. Кул чапканда организмда морфинга охшаш эндорфин ясала, утыручылар эйфория хәлендә була, моңа тагын кул чапканда чыккан уңай һәм тискәре көч өстәлсә, кемнең башы, кемнең эче авырта. Шуңа җыелышларда татарларга кул чабу рөхсәт ителми, ихтирамга лаек эшләрне аяк үрә басып зурлыйлар.Кул чапканда күп энергия чыга һәм башкаларныкы кушыла. Ә инде вакыт-вакыт басканда кан оемый.

 Кул һәм кул чуклары ишарәсе. Уч төбен ышку.

Уч төбен ышкып, кешеләр, үзләре дә сизмичә, эшләренең уңай якка хәл ителәсен сиздерәләр. Уч төпләрен ышкып, кубик ыргыткан кеше, җиңүгә өмет сигналын бирә. Конферансье: «Без түземсезлек белән алдагы катнашучыны сәхнәгә чакырабыз», – дигәнче башта уч төпләрен ышкып куя. Ләкин сезнең өстәлегез янына официант килеп, кичә беткәнне дә көтмичә: «Сезгә тагын нәрсә кирәк, сэр?» – дисә, бу үзенә әз-мәз өстәмә акча көткәнне аңлата, бу нәрсәнедер өмет итү сигналы. Әгәр уч төбен бик кызу ышкып алсалар, бу бик уңай нәтиҗәле эш булачак. Агент сатыласы өйнең яхшылыгын бик мактаса һәм тиз-тиз уч төпләрен ышкып алса, бу килешү бик яхшы булачак. Әгәр агент әкрен генә, озаклап сатып алучы алдында  уч төпләрен ышкып торса, димәк, сатып алучы шикләнәчәк. Әгәр сатып алучы, тиз-тиз уч төбен ышкып алса, бу да яхшы сигнал: «Ну, ярый, карыйк, нәрсә сатасыз икән?»

Ләкин автобус тукталышында кыш көне бер кешенең кулларын ышкып торуын күрсәгез, ул автобусны көтү куанычыннан булмаска да мөмкин. Бәлки, аның куллары туңгандыр?

Бармакларны йозаклау, ягъни бер-берсенә беркетү.

Ниренберг һәм Калеро бармакларны бер-берсенә йозаклауны тикшереп, шундый нәтиҗәгә киләләр. Бу хәрәкәт – кешенең нәрсәдәндер күңелле кайтуы һәм үзенең тискәре карашын сиздермәскә теләве. Бу ишарә 3 вариантта була:

Йөз тигезлегендә бармакларны беркетеп кую, (1рәсем)  (2рәсем) өстәлдә куллар бер берсенә беркетеп куелган(2 рәсем), тез өстенә утырган килеш яки баскан хәлдә бармакларны беркетеп кую. 1 рәсемдәгечә кулларны беркетеп йөз тигезлегендә куйсаң, бу кеше белән уртак фикергә килә алмассың. Шуның өчен кулларыңны алга сузып уч төпләреңне күрсәтсәң, уртак фикергә тиз килерсез.

Аякларны кушыру.

Аякларны  кушыруның 2 төре – европача һәм америкача, «4»ле билгесе бар.

Бер семинарда катнашучы, разведка идарәсе хезмәткәре сөйләвенчә, агентлар Германиядә 2нче Бөтендөнья сугышы чорында чәнечкеләрен уң кулда тотулары аркасында уңышсызлыкка дучар булалар. Әгәр «4» цифрасына игътибар биргән булса, немец контрразведкасы ике мәртәбә күбрәк агентны тоткан булыр иде. Ничек булса да, 1 яки 2 әңгәмәдәшнең үзара капма-каршы бәрелеше барышында аякларын бер-берсенә атландырып утыруы, сөйләшүнең иң югары ноктасына җитүен аңлата. Ләкин видеоязмаларда күренә: мондый үзара әңгәмәдә, сүз көрәштерүдә бер генә кеше аякларын атландырып утыра икән, уртак фикергә килү юк. Аякларын бер – берсенә атландырып утыручылар – андыйлар сезгә иң куркыныч көндәш, шуңа күрә бу ишарәгә – хәрәкәткә игътибар итегез әле! Әгәр дә аяклар атландырып кына калынмаса, куллар да кушырылса, көт тә тор, синең алда – дошманың утыра. Әгәр дә хатын-кыз аякларын атландырып һәм өске аягын селкетеп тә утырса, бел, ул бу ситуациядән бик туйган!  

Бәя бирү.

Иң хаталы аңлатыла торган хәрәкәтләр  – бәяләнүче хәрәкәтләр булалар, алар уйчанлыкны, фикер йөртүне белдерә. Бәяләү билгесе генә түгел, фикер агышына, сүз йөрешенә игътибар бармы   да    юкмы икәне билгесез. Мәктәптә укучы, үзенең укытучысына күз карашы белән текәлгән икән, киеренкелектә сузылган гәүдә һәм аяклары күренә икән, ул аны тыңламый. Ул саклану хәрәкәте кулланып, «Мин игътибар итәм» позициясендә, һәм бөтенләй күңеле читтә була. Ә менә бүтән укучы, алга килеп, урындык кырыена утырып, башын кыекка салып, куллары белән терәп утыра икән – ул чынлыкта сезне тыңлый. Әгәр укытучы бу билгене күрә белсә, бәлки, укучыны башкача кызыксындыра алыр иде.

«Кул яңакта»ишарәсе.

Бу хәрәкәт буенча, кеше фикерләү халәтендә.

Уч төпләре алга карап ачылган:

«Сезгә миннән нәрсә  кирәк?» Тагын бер характерлы ишарә-сәдәфе чишелгән  куртка (пиджак). Сезгә кеше ышана икән – сезнең алдыгызда ук курткасын (пиджагын) сала яки сәдәфләрен ычкындырып куя. Ачык күңеллелек, башка аттитюдлар кебек, бик тиз йога; кешеләр арасында гына түгел, хәтта хайваннар арасында да, сугышып ятканда, кинәт берсе аркасына әйләнсә, көндәшенә корсагын күрсәтеп ятса, тегесе аңа беркайчан тимәс. Доктор Леон Смит, чагыштырмача психология белгече, яшь бүреләрне өйрәнеп, бу кагыйдәне тикшермәкче була. Бервакыт, кыргый хайван аның өстенә ташланмакчы булганда, ул тота да корсагына ята. «Бүре минем эчемне тешләре белән гади эт кебек иркәләгәндәй итте. Тәмам курыксам да, мине ул тешләмәде», - дип яза. Видеоязмаларга анализ ясап, без куртка, пиджаклары, ягъни изүләре ачык кешеләрнең үзара аңлаучанлыкка ирешүләрен күрдек, ә пиджаклары төймәләнгән кешеләр андый түгел. Күпләре шуның өстенә кулларын күкрәкләренә чалыштырып кысып саклану жестында утыра бирә. Ә уңай якка үз торышларын үзгәртүчеләр, үзләре дә сизмичә, кулларын кушырмыйча, сәдәфләрен ычкындыралар икән. Изүләрегезне каптырмагыз һәм сез уртак максатка җиңелрәк ирешерсез.

Саклану  ишарәсе.

Саклану  ишарәсе: «Кулларны күкрәккә кушыру». Ата-ана кушканны тыңламаучы балалар куллана, картлар үзләрен ишетүләрен теләсәләр, шулай эшлиләр.

Бу саклану стенасы яки теркәлгән торыш (фиксированная позиция) һәм кеше мондый халәттән чыгарга теләми. Бу хәрәкәт башка кешеләргә көчле йогынты ясый. 4 кешедән торган төркемдә сез, кулларыгызны кушырып бассагыз, бүтәннәргә көчле йогынты ясый аласыз. Бу торышны тыңлаганда гына түгел, сөйләгәндә дә сакласагыз, күрерсез, башкалар да сезнең арттан кабатларлар. Һәм аралашу бозылачак. Кешеләр, гадәттә, бу гади ишарәне аңламыйча гына кемне кирәк, шушы кешенең аралашудан төшереп калдыралар. Кулларны кушырып тору – бу кеше  әңгәмәдән   төшеп калды дигән сигнал да ул.

Әгәр әңгәмәдәшегезнең саклану торышында утыра микән, яки үзенә уңайлы позадамы  икәнен беләсегез килсә, аның кул чукларына игътибар итегез. Алар йодрыкка төйнәлгәнме, әллә түгелме? Яки шулкадәр каты кыскан, хәтта бармаклары ап-ак булганмы?

У рындык аркасы аңа калкан булса, шулай ук өстәлгә аякларын атса, яки бер аягын креслоның тоткычына куйса, неформал позада утырса, сезнең партнер чынында исә   агрессия ле  һәм доминант  билгегә ия– аралашуда өстенлекле булып чыга.

Кыскача физиогномика турында.

Физиогномика –  кешенең җәмгыятьтәге урыны. Әгәр аның физиогномикасы үзгәрсә, шуның белән беррәттән кешенең яшәеше  дә үзгәрә.

Йөз формалары.

«О» Йомры– кеше йомшак табигатьле, киң күңелле.

«0» Озынча бит формасы – кыю.

«£» Шакмаклы– үзсүзле, кире, тешләклек билгесе.

«r» Өчпочмаклы – хәйләкәр.

Иреннәр.

Нечкә иреннәр – сизгер, нәзакәтле, нечкә  зәвыклы булу билгесе.

Кабарынкы иреннәр – шат, яхшы күңелле .

Өске иреннәр чыкса – бу кеше тәвәккәл түгел.

Аскы ирен чыккан – еламсырак, кайчагында киреләнүчән, сабырсыз.

Ирен читләре аска төшкән – димәк, сезнең алда кыю, энергияле әңгәмәдәш.

Әгәр ирен читләре күтәрелеп торса – бу холыксыз кеше. Сак бул!

Борын.

Туры   борын – сәламәтлеге бик шәп, көчле рухлы булуны күрсәтә.

Юан борын – киребеткәнлелекнең юлдашы.

Почык борын – кайвакыт үз-үзен кулда тотмаучы, үз-үзеннән канәгать булу.

Әгәр борын тамчыдай асылынып торса, димәк, сезнең алда шат күңелле, ачык кеше.  Рәхәтләнеп   сөйләш!

Озын борын күп очракта финанс яктан тәэмин ителгән, ә кечкенә формасыз  борын акча белән эш итә белмәүче кешеләрдә була.

Күзләр һәм кашлар.

Холыкның төп күрсәткече булып, билгеле, күзләр һәм кашлар тора. Татар халкында күзләр – күңел көзгесе, дип юкка гына әйтелмәгәндер. Күзләр – төпсез диңгез шикелле. Аларга карап та күп нәрсәне белеп була.

Серле, аңлашылмый торган кеше белән сөйләшәсегез килсә, кара күзләргә карагыз. Күп кенә кара күзлеләр кешеләрне сихерли, магнит төсле тарта, кеше үзен дә белешмәстән, бу кара күзләр стихиясенә бирелә. Сихерчеләр, билгеле, күп очракта кара күзлеләрдә була. Мәсәлән, чегән багучысы кибеткә керсә, билгеле, сатучы аның күзенә туры карамаска тиеш, югыйсә, чегән  бик тиз алдында торган кешенең күз һәм тән хәрәкәтенең  үзе белгән сигналларын  баш миеннән уздыра  да «төп башыңа утырта». Сатучы  аңына килгәндә, колагындагы алкалардан, акчалардан «җилләр искән була». Мәхәббәттә кайчагында кара күзле булсаң ярап куя ,сынаганым  һәм укыганым бар. Такташ: «Нигә, нигә, синең кара күзләр  күзләремә болай багалар?» – дип юкка язмаган.

Кашлар нәрсә аңлаталар?

Күтәренке рухлы кешеләрдә кашлар, кагыйдә буларак, югары урнашкан. Ә киребеткәннәрнең – түбәндә. Куе кашларны йомшак күңелле һәм телбетләре йөртә. Хәйләкәр һәм җитди булмаган кешенең күз кырыйлары түбәнгә карыйлар. Әгәр күзнең төсле катламы әз генә аскы күз кабагына кереп торса – бу бик көчле, энергияле кеше була. Әгәр күз бәбәге өске күз алмасына якынрак урнашса – сезнең алда хәйләкәр, ялганчы, ялагай әңгәмәдәш.

Күз кырыйларындагы җыерчыклар – акыллылык турында сөйли. Ачык, чиста, саф күзләр – идеаль бавыр билгесе, сәламәтлек һәм җенси көч турында сөйли.

Кашлар горизонталь юнәлештә кушылып үссә – бу бик авыр холыклы һәм сөйләшергә авыр булу билгесе.

Маңгай.

Маңгай өстендә (3 рәсем) квадрат формасында чәч үссә, бу пунктуаль, төгәл кешегә туры килә. (4 рәсем) М хәрефе формасында – аристократ натураларда була.

        (3рәсем)  (4рәсем)

Колаклар.

Кечкенә, нәфис яки озынча формалы колаклар – бәхетсез балачак турында хәбәр итә, кызыл колаклар – бик көчле җенси омтылыш, мавыгу турында сөйли.

Авыз һәм иреннәр.

Зур, олы авыз күп очракта ачык, хисчән кешеләргә хас. Кечкенә авыз – эштә булдыклылык күрсәтә алмаучыларда. Иреннәрнең дуга сыман бөгелүе – җенси көчлелек билгесе.

Ихтыяри ияк – холыкның ныклыгын, эшләрендә уңышларга ирешүен күрсәтү.

Йомгак.

Хәзерге заманда невербаль билге һәм жестларны белү бик кирәк, дип уйлыйм. Башлангыч сыйныфта чит телләрне өйрәтүче укытучылар балаларга яңа сүзләр өйрәткәндә кул ишарәсе белән дә аңлаталар. Бу баланың миендә яхшырак кала. Мәктәп шартларында да укучы һәм укучы, укучы һәм укытучы арасында мөнәсәбәтләрне яхшырту өчен бер-беренә игътибарлы була белергә кирәк.

Игътибар белән телевизор карасагыз, алып баручы, һава торышын сөйләүчеләр бер вакытта да халык алдында теләсә ничек чыгып басмыйлар билгеле бер позада, билгеле бер ишарә белән аралашалар. Аларны, халык алдына чыкканчы,  махсус невербалҗ хәрәкәтләр ясарга өйрәтәләр, шуның белән алар тыңлаучыларга һәм тыңлаучыларга якын.

Алдан ук сөйләшә һәм аралаша башлаганда, синең алда нинди кеше басып торуын белергә һәм дөрес сөйләшү оештыру өчен шундый невербаль ишарә ярдәм итәр, дип ышанасы килә.

Кулланган әдәбият.

1.   Адреева Г.М. «Социальная психология».- Москва, 1998г.Б- 138.

2.   Бороздина Г.В. «Психология делового общения».- Москва: ИНФРА, 2000.-стр. 112.

3.   Исаев К.А. «Тайна характера. Чтение характера по лицу», Харьков, 1996г, 267стр.

4.   Левитов Н.Д. «О психических состояниях человека». – Москва: Просвещение, 1984.-стр. 89.

5.   Папкин А.И. «Личная безопасность сотрудников органов внутренних дел. Тактика и психология безопасной деятельности», Москва, 1996.- стр. 209.

6.   Пиз Алан, Пиз Барбара – «Язык телодвижений. Как читать мысли окружающих по их жестам», Москва, 2008г. – стр.302.

7.   Шарипова С.Ш. «Кеше. Сәламәтлек. Ислам” – Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1995.-Б 205.