Путешествие по мечетям старо-татарской

Иске татар бистәсе мәчетләре буйлап сәяхәт

        Бу юлъкүрсәткеч Иске татар бистәсендә урнашкан мәчетләргә  багышланган юлъкүрсәткечләрнең иң тулысы. Юлъкүрсәткеч татар, рус, инглиз телләрендә бирелә.

Сәяхәтебене Солтан мәчетенән башлыйбыз.

Әҗем мәчете

Казан, Фаткуллин ур., 15

Беренче гильдияле казан сәүдәгәре Мортаза Мостафа улы Азимов (Әҗем) (1812-1887) акчасына Казан губерна идарәсе 1887 елның 22 апрелендә раслаган проекты буенча 1890 елда төзелә.

Мәчет 1930 елларның ахырында ябыла, 1989 елда ислам тотучыларга кире кайтарыла. Фасадларны реставрацияләү һәм интерьерларны реконструкция эшләре 1992 елда Р.В.Билялов проекты буенча башкарыла

Казан, Тукай ур., 14/19

Башка атамалар: “Җиһанша мәчете”, “Госман мәчете”, “Сигезенче Җәмигъ мәчете”, “Кызыл мәчет”. 1867 елда беренче гильдияле казан сәүдәгәре Җиһанша Бикмөхәммәт углы Госманов (1817-1872) акчасына төзелә1931 елның 11 ноябрендә мәчет ябыла. 1994 елда гыйбадәтханә ислам тотучыларга кире кайтарыла.

Бер заллы, антресольле, җир өстендәге манарасы булган гыйбадәтханәләр типына керә. Манарасы 1930 елларда җимерелә, 1990 елда архитектор Н.Х.Халитов проекты буенча торгызыла.

Борнай мәчете

Казан, Әхтәмова ур., 7

Башка атамасы: “Өченче җәмигъ мәчете”. 1872 елда архитектор П.И.Романов проекты буенча беренче гильдияле казан сәүдәгәре Мөхәммәтсадыйк Корбангали улы Борнаев (1826-1898) акчасына янган иске агач мәчете (1799 елда төзелгән булган) урынында салынган.

1895 елда шул ук сәүдәгәр акчасына Ф.Н.Малиновский проекты буенча мәчет өстендә таш манарасын да күтәрәләр.

1930 елларның ахырында ябыла, 1994 елда мәхәллә кешеләренә кире кайтарыла.

Мәчет фасадлары штукатурланмаган.

.Әҗем мәчете архитектура буенча Казанның иң матур гыйбадәтханәләрнең берсе булып санала. Ул ике заллы, көньягында куелган җир өстендәге манарасы булган мәчетләр рәтенә керә.

Әҗем мәчете — татар мөселман архитектурасының XIX гасыр азагындагы гүзәл бер истәлеге - милли-ро-мантик юнәлешендәге, эклектика стилендә эшләнгән. Фасадларның декорында (бизәлешендә) шәрыкъ-мөселман аһәңнәре өстенлек итә. .

Иске Taш» мәчете

Казан, Гафури ур., 34 А.

Башка атамалар: “Зур Таш” мәчете, “Тугызынчы җәмигъ мәчете”. 1801-1802 елларда беренче гильдияле сәүдәгәре Габдулла бин Габ-делсәлам бин Үтәмеш әл-Мачкарави (1832 елда үлгән) акчасына төзелгән Бер риваять буенча ошбу мәчет 1552 елда Казанны яклаганда шәһит булган мөселманнарның уртак кабере урынында салынган. Кабер иске зур бер таш (Иске Таш) белән билгеләнгән булган һәм бу таш, риваять буенча, мәчет төзелгәннән соң да озак еллар буе аның көнчыгыш фасады каршысында сакланып торган.

Татар мөселман архитектурасының XIX гасырның икенче яртысына караган истәлеге милли-романтик юнәлешләрдәге эклектик стилендә эшләнгән. Манарада болгар төзү сәнгате аһәңнәре сизелә.

 Нурулла» мәчете

Казан, Киров ур., 74/15

Башка атамалар “Печән базары мәчете”, “Юныс мәчете”, “Җиденче җәмигъ мәчете”. 1845-1849 елларда архитектор А.К.Ломан проекты буенча коммерция советниклары бертуган Ибраһим (1806-1886) вә Исхак (1810-1884) Юнысовларның аталары, беренче гильдияле сәүдәгәре Гобәйдулла Мөхәммәтрәхим улы Юнысов (1776-1849) улларына васыять итеп калдырган акчаларына төзелгән.

 Татар ислам архитектурасының ошбу истәлеге җирле, урыс һәм шәрыкъ-мөселман төзү сәнгате алымнары кушылган эклектика стилендә эшләнгән. 

Мәрҗани мәчете 

Казан, Каюм Насыйри ур., 17.

Башка атамалар: «Беренче җәмигъ», «Юныс» мәчете.

1552 елдан соң төзелгән тәүге таш мәчетләренең берсе. Әби патшаның шәхси рөхсәте белән 1766-1770 елларда мәхәллә кешеләре акчасына салына.

1930 елларның ахырында ябыла, 1994 елда — мөселманнарга кире кайтарыла.

Ул традицион формаларында эшләнгән, фасадлар классик юнәлештә бизәлгән, манараның романтик формаларында борынгы болгар төзү сәнгате алымнары сизелә.

 1929 елның 16 ноябрендә мәчет ябыла, манарасы җимерелә, 1990 елда мәхәллә кешеләренә кире кайтарыла һәм хәзерге атамасын ала. 1990-1995 елларда мәчет архитектор Р.В.Билялов проекты буенча реставрацияләнә һәм реконструкцияләнә.

Мәчет композициясендә милли-романтик юнәлешендәге эклектика стиле күзәтелә

Мәчетнең тышкы һәм эчке эшләнешенә яңа аһәңнәр – барокко мотивлары – кертелә. Ул замана өчен алдынгы архитектура стильләрен вә форма-ларын файдалану нәтиҗәсендә Мәрҗани мәчете Казан вә гомумрусия архитектурасында күренекле, үзенчәлекле урын ала.  Мәрҗани мәчете  ябылмыйча гасырлар дәверендә эшләгән мәчет.

Кол Шәриф мәчете

Казан, Кремль

1995 елда Татарстан Республикасы ПрезидентыМ.Ш.Шәймиев "Казан Кремле ансамблен саклау, үстерү һәм аннан файдалану концепциясе турында" Указга кул куя, анда, аерым алганда, Кол Шәриф мәчетен торгызу да күздә тотыла. Шуннан соң мәчетнең хәзерге заман бинасын төзү башлана. Мәчет комплексы – татар халкының милли һәм дини гореф-гадәтләрен торгызу символы – үз эченә музей-китапханәне, нәшрият үзәген һәм имам идарәсен ала. Мәчетнең диварларында Коръән аятьләре уеп язылган

Путешествие по мечетям старо-татарской слободе   

За многовековую историю исламской культуры в Среднем Поволжье, на территории Татарстана мусульманская культовая архитектура знала периоды расцвета и забвения.

 О, Казань,

ты – как светельник на горе горишь в ночи,

Словно свечи – минареты, колокольни. Каланчи!....

Г.Тукай

Марджани́  -  (Первая соборная, Эфенди, Юнусовская,). Построена в 1766—1770 гг. на средства прихожан по личному разрешению императрицы Екатерины II. Здание построено в традициях татарской средневековой архитектуры и стилевых формах провинциального барокко. Двухэтажная двухзальная мечеть-джами с трёхъярусным минаретом на крыше. В оформлении фасадов и интерьеров архитектурный декор «петербургского» барокко сочетается с орнаментальными мотивами татарского декоративного искусства. Архитектором предположительно был В. И. Кафтырев

Мечеть аль-Марджани́ 

Казань, ул. Каюма Насыйри., 17.

Мечеть Азимовская

 Казань, ул. Фаткуллина, 15

Получив 22 апреля 1887 г. разрешение губернского правления, купец Шагиахмет Иксанович Аминов приступил к строительству существующего здания мечети, которое было завершено к 1890 г. Автор ее проекта неизвестен. Мечеть была закрыта в конце 1930-х годов. В 1989 году возвращена общине верующих. Реставрация фасадов с реконструкцией интерьеров осуществлена по проекту Р.В. Билялова в 1992 году. Является одной из лучших по архитектуре мечетей Казани.

Мечеть Султановская (Усманова) - г.Казань, ул Г.Тукая 14 

Выстроена в 1283 г.х. (1868 г.) на средства купца Джиганша бин Бикмухаммед бин Габд-эс-Салам бин Госман аль-Кариле (Усманова).

Построена на средства одного из богатейших купцов Казани Джиганши бин

Бикмухаммед бин Габд-эс-салам бин Госман аль-Кариле (Усманова) в 1868 году

(1283 г. х.). Относится к поволжскому типу однозальных антресольных джами с

минаретом при входе в здание. Фасады и образ здания выдержаны в духе российского романтизма с использованием булгарских прототипов и общеисламских декоративных мотивов.

После революции мечеть Сенного базара была закрыта, башня разобрана. А в 1991 году 28 ноября мечеть открылась снова.

Бурнаевская (Третья соборная) мечеть Казань, ул. Ахмямова, , 7

Построена в 1872 году по проекту архитектора П.И.Романова в формах эклектики национально-романтического направления на средства купца М.К.Бурнаева.

Минарет сооружён в 1895 году по проекту Ф.Н.Малиновского и Л.К.Хрщоновича. Мечеть представляет собой одноэтажное однозальное кирпичное здание с минаретом над входом. В оформлении фасадов использованы элементы средневековой татарской, а также русской архитектуры. С 1930-х годов по 1994 год мечеть не функционировала, с 1994 года используется по назначению.

Старокаменная мечеть

Казань,  улГафури., 34 А.

Другие названия - “Большая каменная”, “Девятая соборная”. (соборная) мечеть, по преданию, расположена на месте братской могилы защитников Казани в 1552 году, отмеченном "большим старым камнем". Построена в 1802 году на средства Г.А.Утямышева, в начале 1830-х годов перестроена в стиле строгого классицизма (предположительно, по проекту А.К.Шмидта). Двухэтажная, двухзальная, с четырёхъярусным минаретом на крыше. В 1930-1992 годы в здании размещались школа и склады, с 1994 года используется по назначению.

Мечеть Нурулла в прошлом называлась Базарной мечетью на Сенной площади (ныне

ул. Кирова, 74). Она была возведена в 1844 (1261 г. х.) на средства купца Губайдуллы бин Мухаммед-Рахим бин Юнус бин Ишбулат бин Ишмурат аль-Казани .

Автором проекта стал губернский архитектор А. И. Песке . Название "Базарная

мечеть", употребленное Каюмом Насыри, среди прочих , пожалуй, наиболее

соответствовало предназначению этого здания, поскольку характеризовало ее в

уникальной для города функции.

Мечеть Нурулла.

  Казаьн, ул. Кирова., 74/15

Төзүче: Э.М.Фәрхетдинова, Казан, 2011.

Составитель: Э.М.Фархутдинова, г.Казань, 2011

Кол Шәриф мәчете

Казан, Кремль

Мечеть "Кул-Шариф". Генеральной идеей мечети Кул-Шариф является ее историческое значение как главной мечети Татарстана и татарского народа, возрождающего свою государственность. Переплетающиеся конструкции стрельчатых арок подчеркивают родство с каркасной конструкцией  юрты, - древнего жилища кочевых тюрок. Элементом художественного образа, органично вплетающимся в архитектуру здания, стал древнебулгарский знак возрождения и процветания - тюльпан