Чаш ажы-толдун уну унуп чугаа домаа сайзырап эгелээрге ада-иези ажы-толун долгандыр турар чувелерни тода адап, чуу барын оон тургузуун шын адап ооредип эгелээр.
Вложение | Размер |
---|---|
Ог-кошкун чоннарнын оран-савазы | 2.58 МБ |
Слайд 1
Суг-Аксы ниити-билиглер ортумак школазы Шинчилел ажыл «Ог-кошкун чоннун оран-савазы» Кылган оореникчизи: Ондар Доржэ 1«а» класс Удуртукчу башкызы:Ондар Аржаана К. 2012-2013 ч.Слайд 2
Сорулгазы: Тыва огнун кижинин амыдыралынга ажыктыын тодарадыры
Слайд 3
Киирилде кезээ: Ог-кошкун мал ажылдыг чоннарнын солуттунмас оран-савазы. Ол бодунун тургузуунун болгаш ону ажыглаарынын эптии-биле делгеренгей апарган. Ог чугле тываларда эвес, моол, хакас,алтай,казах дээш оске-даа чоннарда бар .
Слайд 5
Ажылдын чугулазы: Тыва чаагай чанчылдар болгаш улусчу-ужурлар мозу-будуштуг келир уенин хамаатызын хевирлээринге чугула.
Слайд 6
Даап бодаашкын: Амгы уеде бистер ада-огбелеривистин езу-чанчылдарын билбезивистен дыка хой частырыгларны кылып чоруур бис.
Слайд 7
Ог-чурттаар оран-сава Кидис ог-шаг-тоогуден бээр кошкун чоннарнын оран-савазынын бир хевири.Кыжын чылыг, чайын сериин ог оът, суг суруп кожуп чораан мал ажылдыг тываларга кончуг таарымчалыг. Огнун ханаларындан оон ээзинин дугайында билип чораан. Бай кижилернин 10-12 ханалыг, ортумак улустун 6-8 ханалыг,ядыы улустун 4-5 ханалыг турган. Огде сонга чок. Хун хараачадан чырыдып турган. Хараача таварыштыр Дээр денгерлер-биле,Бурганнар-биле харылзааны кылып турган
Слайд 8
О гнун тургузуу. Огнун тургузуу, оон архитектуразы Евразиянын кошун чоннарынын эн-не тоогулуг чедиишкини болур. Огнун иштики агаар эргилдези анаа чурттаарынга база бир “ онзагай ” деп эртемдээннер шинчилээн.
Слайд 13
Огнун кезектерин адаары: Тербелер, ынаалар, хараача, могеже, хаалга, багана. Ореге, хаяапча, адаккылар, сонгу дээвиир, мурнуу дээвиир, эжик энчээ. Базырыглар, илдиргелер,чеъп курлар, кожалаёнар.
Слайд 16
О гнун иштики дериг херексели. Огнун ишти тыва календарьга дуушкек. Дор бажындан эгелээш, хун айы-биле куске, инек, пар, тоолай, улу, чылан, аът, хой, мечи, дагаа, ыт, хаван деп кезектерге чарлыр. Ог эр,кыс деп 2 талалыг. Эр улус огнун солагай, а кыс улус он талазынга олурар. Огнун хундуткелдиг чери-дор бажы ынаар кайы хамаанчок кижи олурбас. Дор чарыынга огнун ээлери, хундулуг аалчылар олурар. Огнун иштин тыва календарь-биле дууштурген болганда оон дериг-херекселдерин салыры база-ла езу чурумнуг.
Слайд 17
1.Дорге аптара турар. Оон кырынга бурган булуну турар. Аптара иштинге ог-буленин эн унелиг чуулдерин сугар, шыгжаар. Ынчангаш Куске ында олурар, чуге дизе ол ажылгыр, чуве уужелээринге, шыгжаарынга ынак. 2.Аптара бетинге орун салыр. Оларнын аразында узукке аъш-чем,хойтпак доскаары салыр.Ында Инек бар. 3.Орун бажынын дужунга Пар чыдар, ынчангаш анаа эр улус олурар. Оон адаанда Кодан-огнун кыс ээзинин олурар чери.
Слайд 18
4.Улгуурге-аъш-чем сугар херексел. Оон чанында узукте Улу бар. Анаа оттулар ыяш, хуун-сава салыр. 5.Улгуурге дужунда Чылан чалараан. 6.Эжик аксында Аът бар. Эжик ханазынга аъш-чем азар, чорумал кижилер олурар. 7.Чуък(чыышкын). Чуък адаанда адыр ыяш-чыргыраага аргамчы, кижен, чуген, чулар, эзер азар.
Слайд 19
8.Чуък баарында Дагаа, а бажында ыт. 9.Ширээ–аъш-чем делгээр, ширтек кырынга олуруп алгаш чемненир чавыс стол.Ол душта Хаван бар. 10.Огнун дал ортузунга ожук азы суугу турар.Огге 3 кол ширтек чадар: дор ширтээ, аай ширтек, дедир ширтек.
Слайд 20
Тончузу: Огнун дугайында бо ажылды кылып тургаш,оон ажыктыын, эптиин, хундуткелдиин магададым. Ук-тоогуден ада огбелеримнин мал азырап, кожуп дужуп чорааны ог амгы уеде сайзыраан Фен-шуй эртеми езугаар кылдынган деп Фен-шуй мастерлер санап турары солун. Ог–улуг хундуткелдиг оран-сава болурун херечилээн ог-булемнин мындыг тоогулуг болуушкуннарын демдеглээйн:
Слайд 21
1976 чылда мээн ачамнын ада-иези болур кырган-авам, кырган-ачамны мурнакчы малчыннар дээш Чазак ог-биле шаннаан. А мээн ачамны база малчын 2007, 2011 чылдарда эки мал азыраан дээш 2 удаа Тыва Республиканын Чазаанын даргазы ог-биле шаннаан. Мен кырган-ачам, кырган-авамга, ава-ачамга оларнын эрес-кежээ,кызымак болганы дээш чоргаарланып чоруур мен.
Слайд 22
Кырган-авам, кырган-ачам шаннаткан оо-биле.
Слайд 23
Ачамнын 2007 чылда шаннаткан оо.
Слайд 24
2011 чылдын шанналы - ог.
Слайд 25
Дыннаанынар дээш четтирдим!
Ветер и Солнце
Владимир Высоцкий. "Песня о друге" из кинофильма "Вертикаль"
За еду птицы готовы собирать мусор
Карандаши в пакете
Городецкая роспись